В данной статье представлены лексико - семантические и фонетические особенности древнегреческих, древнеримских и казахских имен. Имя, его выбор и значение всегда интересовали человека. Еще в глубокой древности оно возникло вследствие необходимости идентификации людей. Человеческое общество не может обойтись без собственных имен его членов. По имени человека можно узнать не только его национальность, родоплеменную принадлежность, но и религиозную ориентацию, заветные мысли, мечты и чаяния его родителей, уровень их интеллекта. Имя человека – это своеобразная «визитка» человека. Антропонимия всегда вызывала интерес. На протяжении столетий о ней написано немало. Существует специальная изучающая ее отрасль знания – антропонимика, которая вместе с топонимикой (изучает географические названия), этнонимикой, комонимикой, зоонимикой, ктематоникой образует ономастику – отрасль языкознания, изучающую все имена собственные. К антропонимии примыкает теонимия – собственные имена божеств. Главной задачей антропонимии является этимология личных имен – выяснение тех слов, от которых личные имена образованы. Антропонимия производит особый отбор слов – основ, и устанавливает монополию на форманты.

https://doi.org/10.48081/ULDF4552

2022

Выпуск 2

Аңдатпа. Қазақ әдебиетінің тарихын зерттеу, ғылыми негіздеу әр дәуірде түрлі белестерден өткені белгілі. Еліміздің тәуелсіздікке қол жеткізуі ұлттық әдебиетті жаңа қырлардан жан-жақты зерттеуге, тың ізденістерге, сонымен қатар ақтандақтарды орнына келтіруге мүмкіндік берді. Қазіргі таңдағы заманауи зерттеулер нәтижесінде ұлттық әдебиетіміз қасаң саясат салдарынан қалыс қалған рухани, әдеби жәдігерлермен толықтырылды. Қазіргі қазақ әдебиеті тарихының өрісі кеңейіп, тарих тамыры тым тереңге бойлайтыны айғақталды. Мақалада қазақ әдебиетінің тарихын зерттеу мәселелері баяндалды. Қазақ әдебиетінің тарихын зерттеудің дәстүрлі бағыттарына және жаңашыл ізденістерге шолу жасалды. Дәстүрлі және жаңашыл ізденістердің ерекшеліктері, ғылыми ұстанымдары сараланды. Қазақ әдебиеті тарихын зерттеген ғалымдардың еңбектері, зерттеушілердің ертедегі және қазіргі ізденістері, ұжымдық зерттеу жұмыстары талданып, олардың әдебиеттану ғылымында алатын орны мен қосқан үлестері бағамдалды. Қазақ әдебиеті тарихына заманауи зерттеулердің енгізген жаңалықтары, аспектілері нақты ғылыми-зерттеу еңбектер негізінде екшелді. Тұтас қазақ әдебиетінің тарихын жасау жолындағы ізденістердердің өзіндік жүйесіне, тың көзқарастарға назар аударылды. Ұлттық әдебиетіміздің тарихын зерттеу жұмыстарындағы ізденістер мен пікірлерді сараптай келе, негізгі бағыттары анықталды. Зерттеу нәтижесі ретінде ұлттық мұраны зерттеудің жаңа жолдары бағамдалды. Ғасырлар бойы жинақталған әдеби мұраларымызды заманауи талаптар тұрғысынан қайта зерделеудің маңызы нақтыланды. Аннотация. Статья посвящена рассмотрению проблем истории исследования казахской литературы. Представлен обзор как традиционных, так и новых направлений данной области научного познания. Были изучены особенности традиционных и новых исследований, рассмотрены различные научные платформы. Особое внимание было уделено сопоставлению трудов по истории исследования казахской литературы, оценке вклада исследователей и их роли в становлении и развитии научных направлений. При этом движения научной мысли рассматривалось в ретроспективе: от ранних трудов до современных работ. Путем анализа конкретных научных трудов рассмотрен вклад современных исследований истории казахской литературы. Уделено внимание наличию в них особой системы, присутствию альтернативных взглядов на решение проблем. На основании проведенной аналитической работы определены новые направления изучения истории казахской литературы. В качестве результатов исследования представлены новые пути исследования национального наследия. Подтверждена необходимость пересмотра подходов изучения литературного наследия с учетом требований современных научных направлений в данной области научного познания. Abstract. The article is devoted to the problems of the history of the study of Kazakh literature. The review of both traditional and new trends of this field of scientific knowledge is presented. The features of traditional and new research have been studied, and various scientific platforms have been considered. Special attention is paid to the comparison of works on the history of the study of Kazakh literature as well as the assessment of the contribution of researchers and their role in the formation and development of scientific trends. At the same time, the movements of the scientific thought have been considered in retrospect: from early works to modern works. The contribution of modern studies of the history of Kazakh literature has been considered by analyzing the specific scientific works. Much attention is paid to the presence of a special system in these works and the alternative views on solving the problems. Based on the conducted analytical work, new trends of studying the history of Kazakh literature have been identified. As the results of the study, new ways of studying the national heritage are presented. The necessity of reviewing the approaches to the study of literary heritage, taking into account the requirements of modern scientific trends in this field of scientific knowledge, has been confirmed.

https://doi.org/10.48081/TRYX4639

2022

Выпуск 2

В статье проведен краткий сравнительный обзор трудов казахстанских лингвистов и искусствоведов начала XXI в. по проблеме функционирования портрета в произведениях литературы и изобразительного искусства Казахстана. На основе системного, лингвистического, искусствоведческого методов проанализировано содержание имеющихся на данный период научных исследований, изучено проблемное поле художественного портретирования, как специфической формы постижения человека, охарактеризованы особенности интерпретации портрета в произведениях изобразительного искусства и литературы Казахстана XXI в. в трудах отечественных филологов и искусствоведов. В процессе изучения проблемы выявлено, что портрет, как объект исследования, не рассматривался филологами с позиций лингвокультурологии, этнопсихолингвистики, лингвоконцептологии. Основными подходами в изучении феномена портрета в современной филологии являются лингвистический, литературоведческий. В работах искусствоведов проблема функционирования портрета в изобразительном искусстве Казахстана представлена многопланово. На основе хронологической систематизации научных трудов сделан вывод о небольшом количестве публикаций филологов по проблеме функционирования портрета на примере произведений художественной прозы и поэзии Казахстана, что создает предпосылки для широты ее научного осмысления.

https://doi.org/10.48081/HVXG4595

2022

Выпуск 2

В статье рассматриваются понятия «концептосфера» и «концепт» в литературоведении. Принимая во внимание тот факт, что концептосфера складывается из отдельных концептов, уместно предположить, что концепты могут вступать друг с другом в отношения различия и сходства. Для проведения исследования, авторы настоящей статьи обращаются к сравнительно-сопоставительному анализу концепта «степь» в казахской и русской литературах, на материале произведений И. Б. Джансугурова и А. П. Чехова, в которых описанию степного художественного пространства отводится значительное место в повествовании. Реализации концепта «степь» в произведениях также уделяется пристальное внимание. Произведения были написаны в разные периоды времени, представителями разных народов и культур, потому воплощению концепта «степь» в них присуще определенные сходства и различия. Авторы статьи соглашаются с утверждением, что художественный концепт является единицей «индивидуального» сознания концептосферы, которую писатели вербально изображают в художественных произведениях. Поэтому обращение к концептуальной сфере произведений И. Б. Джансугурова и А. П. Чехова, ее сравнение и сопоставление, позволяют сделать вывод о том, что степь является национально значимым пространством русского и казахского народов.

https://doi.org/10.48081/GHZI5630

2022

Выпуск 2

Данная статья посвящена аналитическому обзору основных направлений теоретического и прикладного исследования парламентской коммуникации, среди которых особое внимание уделяется теории политического дискурса и политической лингвистики. Перспективы сравнительного изучения общественного парламентского общения выделяются как одна из сравнительно малоизученных составляющих политического дискурса. Сегодня парламентский дискурс, являясь одной из составляющих политического дискурса, является предметом и объектом ряда гуманитарных дисциплин. Основные системообразующим фактором парламентского дискурса является его институциональность, определяющая как форму, так и содержание парламентской коммуникации. Развитие парламентской коммуникации как демократическая форма осуществления государственной власти находится под влиянием исторического, социального и культурного прогресса человечества в целом, и особенности достижения этого прогресса в отдельных странах. Несмотря на наличие универсальных демократических рамок, определяющих статус парламента как общественного учреждения в разных странах, его деятельность имеет национальную и культурную специфику. Сравнение и выявление общечеловеческих и национально-культурно-специфических языковых особенностей парламентского дискурса в разных странах — насущные задачи политической лингвистики. Данная статья посвящена аналитическому обзору основных направлений теоретического и прикладного исследования парламентской коммуникации, среди которых особое внимание уделяется теории политического дискурса и политической лингвистики. Перспективы сравнительного изучения общественного парламентского общения выделяются как одна из сравнительно малоизученных составляющих политического дискурса. Сегодня парламентский дискурс, являясь одной из составляющих политического дискурса, является предметом и объектом ряда гуманитарных дисциплин. Основные системообразующим фактором парламентского дискурса является его институциональность, определяющая как форму, так и содержание парламентской коммуникации. Развитие парламентской коммуникации как демократическая форма осуществления государственной власти находится под влиянием исторического, социального и культурного прогресса человечества в целом, и особенности достижения этого прогресса в отдельных странах. Несмотря на наличие универсальных демократических рамок, определяющих статус парламента как общественного учреждения в разных странах, его деятельность имеет национальную и культурную специфику. Сравнение и выявление общечеловеческих и национально-культурно-специфических языковых особенностей парламентского дискурса в разных странах — насущные задачи политической лингвистики.

https://doi.org/10.48081/CGFY3002

2022

Выпуск 2

Шет тілін оқыту және оны меңгеру халықтардың өзара әрекеттестігі мен ынтымақтастығын қамтамасыз етуі керек. Осыған байланысты шет тілдерін оқыту процесі тіларалық, мәдениетаралық қатынасқа дайындыққа бағытталуы керек.Мәдени білімнің жетіспеушілігі коммуниканттардың бір тілде сөйлесуіне қарамастан, жиі түсінбеушілікке, тіпті қақтығыстарға алып келеді. Бұл мақалада авторлар екі жақты табысты байланысқа қол жеткізу үшін оқу процесіне қ ұлттық-аймақтық компенентті қосудық маңыздылығы мен қажеттілігіне назар аударады. Оқытудағы тәжірибе көрсеткендей, тек шет тілі оқылатын елдің мәдениетін зерттеуге бағытталған практика студенттердің өз аймақтық мәдениетіне қатысты фактілер мен құбылыстар туралы ақпаратты жеткізе алмайтындығына әкеледі, сондықтан нақты қарым-қатынас процесінде олар оның өзіндік ерекшелігін жеткілікті аша алмайды.Шет тілін оқытуда аймақтық мәдени зерттеулерді пайдалану оқытушы мен студенттер үшін тіл мен сол елдің мәдениетін меңгеруде кең мүмкіндіктер ашады. Алдарыңызға ұсынып отырған зерттеу жұмысының мақсаты - студенттердің коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға бағытталған тәжірибе мен ақпарат алмасу барысында студенттің басқа елдер өкілдеріне отандық мәдениетті таныстыру қабілетін пайдалана отырып, жұмыс тәсілдерінің кешенін әзірлеу және сынақтан өткізу. Бұл зерттеу ағылшын тілін А2, В1 деңгейлерін меңгерген ЖОО студенттерімен жүргізілді.

https://doi.org/10.48081/YPLO4619

2022

Выпуск 2

Ғылыми мақалада грамматикалық синонимдердің мәтін аясындағы қалыптасу ерекшелігі және олардың субъективтік модальділіктің ішкі реңктерін жасауға қосар үлесі талданды.Аталмыш қолданыстардың семантикалық дамуына, коннотациялық реңктерге ие болуына әсер ететін тілдік емес уәждердің, яғни ұлттық таным-түсініктің, ұлттық діліміздің, әлеуметтік ортаның ықпалы дәйектелді.Сонымен қатар, грамматикалық синонимдердің мәтін аясындағы функциясы негізінде талдаулар жасалып, субъективтік модальділікке қатысты теориялық тұжырымдар кеңейтілді. Атап айтсақ, субъективтік модальділіктің ішкі мәндерін қалыптастыруға ұйытқы болатын бір ғана «өмір» грамматикалық синонимініңсемантикалық модельдері кешенді жүйеде сараланып, модальділік санатының күрделі грамматикалық құрылымын ажыратуда мәтін деңгейіндегі салыстырулардың қажеттілігіне назар аударылды. Яғни, аталған заңдылықтың өзіндік құрылымы, дербес жасалу жолы бар, мәтіндегі семантикалық шеңбер аясында жүйеленетін күрделі, ауқымды заңдылық екені сараланды. Грамматикалық синонимдердің мәтіндегі түрленуімен сабақтастыра отырып, субъективтік модальді мәннің үнемі ашық тірек құрылымдар арқылы жүйелене бермейтіндігіне мән берілді. Бұл тұста астарлама қызметіндегі синонимдердің сөйлеу тіліндегі қызметі негізгі талдау нысаны ретінде сипатталды. Нәтижесінде грамматикалық синонимдердің қатысымдықмүмкіндіктері этнолингвистикалық уәждер әсерінен кең өріс алып, модальді мәннің жасалу жолын кеңітетіні дәлелденді.

https://doi.org/10.48081/SWVQ7240

2022

Выпуск 2

Мақалада жаңартылған білім мазмұнына сай қазақ тілінен оқушының функционалдық сауаттылығын қалыптастыруда тілдің негізгі салаларымен байланыста тіл дамыту жұмыстарын жүргізудің рөлі сөз болады. Осыған орай, әдістеме ғылымында тіл дамыту жұмыстарын жүргізу мәселелерін зерттеген ғалымдардың еңбектеріне тоқталынады. Әрі мақалада тіл дамыту жұмыстары теориясының функционалдық сауаттылықты қалыптастыру мәселесінің негізі болатындығы айтылады. Негізінен,оқушы тұлғаның функционалдық сауаттылығының қалыптасуы тілдік тақырыптарды терең түсініп, лингвистикалық негізін танумен байланысты. Мәселен, сөздік құрамдағы сөздердің семантикалық ерекшелігін, қолданылу аясын білмейтін адам сауатты сөйлей де алмайды. Сондықтан мақалада тіл дамыту жұмыстары сөздің лексика-семантикалық топтарымен байланыста жүргізілуі керектігі сөз болады. Осы ретте тіл дамыту жұмыстарын тілдік тақырыптармен байланысты жүргізудің рөлі жөнінде зерттеген ғалымдардың көзқарастары сараланады. Әрі ғалымдардың көзқарастарында да тіл дамыту жұмыстарының функционалдық сауаттылықты қалыптастырудың негізі болатындығы байқалады. Мақалада тіл дамытудың теориялық мәселесін тек қана лексика-грамматикалық заңдылықтарды, жалпы тілдік тұлғаларды жаттанды түрде үйретіп қана емес, сөзді қызмет ету аясында, сөздің функционалдық қызметін таныту барысында шешуге болатындығы айтылады. Осы орайда, мақалада тіл дамыту жұмыстарының негізінде функционалдық сауаттылықты қалыптастыруға болатындығы көрінеді.

https://doi.org/10.48081/WSAQ8854

2022

Выпуск 2

Мақалада антонимия құбылысы тіл-тілдің барлығына тән универсалды, тілдік, стильдік және логикалық табиғаты күрделі құбылыс екенді және оның тілдегі, көркем әдебиеттегі қолданыс аясы жайында баяндалады. Антонимиялық қарама-қайшылықтардың тілдегі және көркем әдебиеттегі тілдің эстетикалық сипатын жүзеге асыру мақсатында жиі қолданылатын ерекше көркемдік құралдардың бірі екендігі ұлы Абайдың шығармалары негігінде жан-жақты сипатталған. Аталмыш мақалада, сондай-ақ, сөз зергері Абайдың өзін қоршаған әлеуметтік ортаны, қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін, адамдардың түрлі мінез құлықтары мен іс-әрекеттерін сипаттауда тілдегі мағыналары бір-біріне қарама-қарсы сөздерді мен сөз оралымдарын аса ұқыптылықпен сұрыптап ала отырып, кеңінен қолданғандығы сөз болады. Сонымен қатар, мақалада тілдегі антонимия құбылысының антитеза, диатеза, акротеза, альтернатеза, амфитеза, антиметабола, оксюморон сипатында болып келген түрлері және олардың стиьдік қызметтері ұлы Абайдың өлеңдері мен қара сөздері негізінде жан-жақты қарастырылған. Абайдың қара сөздері қазақ әдебиеті тарихындағы бұрын соңды болмаған, ақынның тереңнен толғанған озық ойларының туындысы және аса құнды әдеби мұра болып табылады. Бұл туындылардың өзіндік тілдік және стильдік ерекшеліктері мол, әрі сан қырлы. Мақалада Абайдың бірнеше қара сөздері стильдік тұрғыдан талданып, ақынның өмір құбылыстарын бейнелеп суреттеу немесе баяндап жеткізу, адамның ішкі жан дүниесін, психологиясын ашып көрсетуде антонимдік қарым-қатынастағы сөздер мен сөз тіркестерін ұтымды да шебер қолдана білгендігі баяндалады.

https://doi.org/10.48081/FXLV5040

2022

Выпуск 2

Берілген мақалада тіл саясаты мен тілдік жоспарлау мәселелеріне қатысты ғылыми зерттеулерге аналитикалық шолу жасалды. Шетел және Қазақстан ғалымдарының қазіргі әлеуметтік лингвистикалық, тарихи, демографиялық, саяси және экономикалық факторлар контекстінде баяндалған тіл саясаты мәселелері жайлы ғылыми еңбектері талданып, зерттеу нәтижелерінің ұқсастықтары, айырмашылықтары және негізгі тенденциялары аталды. «Тіл саясаты» ұғымы және оның қазіргі интегративті процестер жағдайындағы мәні айқындалған. Тіл саясаты қоғамдағы және мемлекеттегі тіл мәселелерін шешуге бағытталған нормалардың, идеологиялық принциптердің және практикалық шаралардың жиынтығы ретінде қарастырылады. Тіл саясаты мәслесін зерттеудің өзектілігі бірнеше факторларға байланысты. Біріншіден, жаһандану үдерістерінің қоғамға, мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық құрылымына, оның тілдік ландшафтына әсерін есепке алмай, қазіргі уақытта тіл саясатын жүзеге асыру тәжірибесін зерттеу жеткіліксіз болып отыр. Екіншіден, Қазақстанның тіл саясаты туралы зерттеулер көп жағдайда қазақ және орыс тілдерінің өзара әрекеттесуін және олардың қоғамдағы рөлін зерттеуге бағытталса, ағылшын тілін енгізу тақырыбы негізінен педагогика тұрғысынан қарастырылады. Сонымен қатар, мақалада тіл саясаты мен тілдік жоспарлаудың маңызды компоненттерінің бірі болып табылатын «тілдік кеңістікке» сипаттама беріліп, тіл мамандарының жүргізген зерттеулері жөнінде айтылған.

https://doi.org/10.48081/RRIX6118

2022

Выпуск 2