Статья посвящена мало изученному, но отвечающему всем требованиям фольклорности жанру – устному юмористическому рассказу, который является одной из наиболее непосредственных, ярких и выразительных форм народного художественного осмысления и отражения действительности. В научный оборот вводятся тексты, записанные с 2006 по 2011 гг. в селах Павлодарского Прииртышья. Внимание авторов сосредоточено на анализе жанровых, идейно-тематических и художественных особенностей юмористических нарративов. Комизм повествования зависит от отношения рассказчика к герою, его чувства юмора, умения видеть смешное в обыкновенной будничной жизни, от его сказительского мастерства. В принципах изображения героя явно видится связь с мировым фольклором о простаках и хитрецах. Особенности конфликта и сюжетосложения устных юмористических рассказов связаны с тем, что в них отражаются жизненные ситуации и человеческие характеры. Одним из способов раскрытия идейно- тематической сущности нарративов служит диалог. Речь персонажей своеобразна, индивидуальна, колоритна, выразительна и является средством их характеристики. Несмотря на то, что герои рассказов совершенно очевидно отличаются своими отрицательными качествами, совершают несуразные поступки, они вызывает смех и принимаются такими, каковы они есть, поскольку создают вокруг себя атмосферу веселья, балагурства, оптимизма.

https://doi.org/10.48081/HXCL8665

2021

Выпуск 1

Тәкeн дe өнep тaқыpыбындaғы туындылapындa өкciккe шoмылып өткeн caңлaқтapды бүгiнгi қaуымғa тaнытумeн бipгe, coлap apқылы бүгiндi бүгiнгiнiң өзiнe тaнытcaм дeгeн мaқcaттың бeлгiлepi көп. Жaзушы мүciндeп oтыpғaн cуpeткepiнe тән шыны тaзa мiнeз бaйқaтып, epeкшe ыcтық ceзiммeн cүйciнe қapaйды. Жaзушы apлы дa, дaуcыз өнepдiң қaй уaқыт, қaй кeңicтiктeн дe биiк eкeнiн pacқa жopу үcтiндe, кeшeгi өткeн шaңқaнбoз caңлaқтapдың бүгiнгi күн – қaуым aдaмның eншiлeci eкeнiн тaнытaды. Зaмaнымeн, тaғдыpымeн eмec, өмipгe, eлiнe, жepiнe дeгeн құштapлығымeн, тaлaйымeн eмec, тaлaнтымeн, cуpeткepлiк iздeнic, тoлғaныc-тoлғaмымeн eншiлec eкeнiн дe тaнытaды. Т. Әлiмқұлoвтың ocындaй cыншыл oйлapы көп жaзушының бoйынaн тaбылa бepмeйтiн қacиeт eкeнi ocыдaн көpiнeдi.

https://doi.org/10.48081/NQBY1785

2021

Выпуск 1

Мақала жазушы Нұрлан Қами шығармашылығына қатысты жазылған тұңғыш ғылыми зерттеу болғандықтан суреткер шеберлігіне, жазушы шығармаларының көркемдік ерекшеліктеріне басты назар аударылды. Жазушы шығармалары қазіргі кезеңнің әдеби-қоғамдық беталысын бейнелеуге ұмтылған. Әсіресе кейіпкердің ішкі әлемін бейнелеуде қолданатын көркемдік әдістері мен шығармаларындағы жатсыну мәселесі арнайы сөз етіледі. Адамның шатасқан санасымен бетпе-бет келгенде болатын кейіпкерлердің жан шошынысын, психологиялық дәлдікпен беретін тұстарын әлемдік жазушылар Э. Хемингуэй, Ш. Айтматов шығармаларымен салыстыра талдау әдісі қолданылады. Адaмның eкі ұдaй күй кeшуін, aдaмның ішкі әлeміндeгі сeзім мeн күштepдің бaс көтepуін суpeткepлік шeбepлікпeн, психологиялық тереңдікпен суреттеген. Нұрлан Қами кeйіпкepінің мінeзін бaяндaп, құpғaқ тaныстыpмaйды, образдарын оқиғa жeлісінeн тaнимыз. Жазушы шығармашылығын психологизм тұрғысынан зерделеп, жан-жақты салыстыру мен талдаулар нәтижесінде қаламгер прозасының идеялық-көркемдік ізденістеріне бүгінгі күн тұрғысынан баға беріп, жазушы туындыларындағы замандас бейнесі сөз болады. Шығарма соңын біз күтпеген бағытта тосын шешіммен аяқтап, жазушы оқырманды интеллектулдық тартысқа шақырған өзіндік тәсіл қолданады. Мақалада жазушының «Шал» әңгімесі тақырыптық, композициялық, поэтикалық тұрғыдан талданып, кейіпкеріне психологиялық анализ жасалады.

https://doi.org/10.48081/GNAN2952

2021

Выпуск 1

Объектом исследования являются казахстанские политические интернет-комментарии. Выбор объекта обосновывается с развитием информационных технологий, которые способствовали появлению разного вида жанров, где взаимосвязь языка и человека изучается в ином лингвистическом направлении. Цель исследования – определить ценностный фактор текстопорождения казахстанских политических интернет-комментариев в лингвоперсонологическом и лингвоаксиологическом аспекте. Предмет исследования – соотнесенность ценностного потенциала исходного текста и ценностных установок виртуальной языковой личности, реализуемых в интернет-комментариях. Для изучения данного объекта использовались методы сбора и контекстуального анализа теоретического материала, сравнительные, обобщающие, описательные методы и метод количественной обработки данных. Исследование изучаемого объекта базируется на модели текстодериватологичекого и лингвоаксиологического анализа производных текстов, которые рассматриваются в формальном, содержательном и функциональном планах. Результаты исследования показали, что тексты казахстанских интернет-комментариев преобладают ценностным потенциалом. Уровень ценностного потенциала обыденного политического дискурса был выявлен количеством употребляемых ключевых слов исходного текста в продуцировании вторичных текстов. Научная новизна исследования заключается в лингвоперсонологическом и лингвоаксиологическом осмыслении доминанты текстовой деятельности при порождении интернет-комментариев в казахстанском виртуальном пространстве

https://doi.org/10.48081/FQUG2047

2021

Выпуск 1

В данной статье собраны и подробно рассмотрены культурное наследие известного казахского поэта, фольклориста Машхур Жусип Копеева, а также история сохранения рукописей. Собранные рукописи в настоящее время хранятся в 3 версиях: одна – рукописи собственного сочинения, вторая – рукописи его племянника и ученика Жолмурата Жусиповича, третья – копии его младшего сына Мухаммедфазыла. Также в статье подробно рассказывается, какими способами собирались народные образцы и попадали на бумагу, его объем, жанровая особенность собранного культурного наследия и т.д. Вместе с тем, эти образцы имеют свои особенности, текстовый паспорт, ценные сведения о том, как они дошли до современности и т.д.

https://doi.org/10.48081/CSZL9292

2021

Выпуск 1

Мақалада мақал-мәтелдердің зерттелуі, зерттеушілердің мақал-мәтелдерді теориялық тұрғыда бір-бірінен ажыратқан көзқарастары, оның ішінде сан есімдермен байланысты мақал- мәтелдердің жүйелі ғылыми тұрғыда тұңғыш рет қарастырлып отырғанын айтуға болады. Мұның ішінде: жеті, тоғыз, қырық жеті т.б. киелі сандардың да табиғаты ашылған. Мақал мен мәтелдердің айырмашылығы және Киелі сандарға байланысты ММ зерттелуі. Киелі сандар сыры. Б. Шалабаев алғаш рет қазақ ММ малшылық, аңшылық және егіншілік секілді негізгі тақырыптарға бөліп, олардың тәрбиелік, білім берерлік мәнін анықтайды.

https://doi.org/10.48081/XSEZ3721

2021

Выпуск 1

Aбaй дәyiрi, oның қaзaқ мeмлeкeттiлiгiнiң дaмyындaғы мaңызы, aқынның тaриxи, әлeyмeттiк, мәдeни oй-өрici, oйшылдың өз зaмaнының қoғaмдық, ғылыми-интeллeктyaлдық oртacынa әceрi, oның қaзiргi әлeмнiң әдeби кoнтeкcтiндeгi oрны – қaзiргi тaңдa ұғынылyы тиic өзeктi мәceлeлeр. Aбaйдың дaрындылығы, Ренеccaнc гумaниcтеріндегідей, көп қырлы, ол – aқын және ойшыл. Aбaйдың шығaрмaшылығындa ренеccaнcтық әдебиет пен мәдениеттің бaрлық негізгі белгілері бaр. Ocығaн бaйлaныcты бұл мaқaлaдa Aбaй шығaрмaшылығының рeнeccaнcтық cипaты қaрacтырылaды. Coндaй-aқ Aбaйдың Бaтыc Рeнeccaнc өкiлдeрiнiң шығaрмaшылығымeн үндecтiгi cөз бoлaды.

С. Ө.Сабыр, Г. К. Кажибаева

2021

Выпуск 1

ерекше. Қай әдебиетті алып қарастырмасақ та, осы ұғымдарға ерекше көңіл бөлген. Осы ұғымдардың шығу тарихы туралы Інжіл мен Құранда, көне аңыздарда кездеседі. Мақалада қазақтың ақыны, ғұламасы Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының шығармаларындағы «от», «су», «жарық» ұғымдарына тоқталамыз. «Жер мен көк» дастанында осы ұғымдарға ерекше тоқталған. Әлем әдебиетіндегі мол мұраның қазақ әдебиетінде, оның ішінде ақын Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармаларында «от», «су», «жарық» ұғымдарына тоқталып, оның бастау көздерін неғұрлым кең тараған аңыздық үлгілерден, Құран мен Інжілден іздеу. Мақалада, Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармаларында «от», «су», «жарық» ұғымдарының көрінісі сипатталады.

https://doi.org/10.48081/TDJY1201

2021

Выпуск 1

Қазіргі қазақ прозасында мифопоэтикалық ізденіс адам болмысы, жаратылыс пен өмірдің мәнісі хақында философиялық және концептуалдық ой айтудың тәсіліне айналды. Мақалада прозалық туындылардағы мифопоэтикалық формалардың көркемдік мүддеге қызмет ететін және авторлық концепцияны, идеяны ашатын эстетикалық құрал екендігі пайымдалады. ХХ ғасырдың 60–70 жылдарынан бастап қазақ әдебиетінде аңыздық желі, мифологиялық сюжеттер, мотив пен образдар қазақ қаламгерлерінің шығармаларында жиі қолданылып, көркемдік ізденістердің күрделі де белсенді процесі жүрді. Мақалада прозалық шығармалардың көркемдік жүйесіндегі мифтік сюжеттердің, сарындардың, образдардың қызметі қарастырылады. Қазақ әдеби процесінің дамуында діни- мифологиялық мотивтердің ықпалы зор болғанымен, оның дамуы да түрлі тарихи, әлкуметтік, әдеби-саяси жағдайларға байланысты біркелкі болмағаны, оған әсер еткен факторлар тұжырымдалады. ХХ ғасыр әдебиетінде басым уақыт үстемдік еткен социалистік реализм қазақ жазушыларының көркемдік талабы мен сұранысына толық жауап бере алмағандықтан, әдебиетте өзгеріс, өзгеше рух тілеген жаңа эстетикалық жағдайдың қалыптасқаны, шығармашылық ой еркіндігіорнаған қазіргі қазақ прозасында мифопоэтиканың шығармалардың көркемдік жүйесіне кірігу процесінің қарқынды жүргені зерделенеді.

https://doi.org/10.48081/SCBJ9142

2021

Выпуск 1

В статье предпринята попытка освещения некоторых вопросов мусульманской этики. Принятие ислама во многом предопределило суть, формы и направления культурно-цивилизационных процессов и тенденций в жизнедеятельности казахского народа. Ислам оказал влияние на изменение мировоззренческих установок, внес коррективы во взгляды людей на окружающий мир и на взаимоотношения между ними. Исламизация в качестве единой общей религии не означала одномоментного искоренения древнетюркских культов. Их остаточные формы, законсервировавшись в сознании людей, дошли и до наших дней. На протяжении многих веков мусульманский синкретизм характеризовал разные сферы образа жизни и культуры казахов. Исламизация Казахстана, происходившая прежде всего в форме суфизма, выразилась в дальнейшем в значительном влиянии мусульманского мистицизма на формирование, к примеру, антропонимической картины мира казахов. Большая часть населения страны двуязычна, картина мира современного казаха вобрала в себя как традиционные знания, ценности, стереотипы и представления народа, так и многое из недалекого атеистического прошлого. В духовно-религиозной картине мира современного казахского народа, казахской молодежи – в особенности, в последние годы появились и новые представления, обусловившие тенденцию к ревизии традиционных религиозных представлений.

https://doi.org/10.48081/JJAB9136

2021

Выпуск 1