В статье подробно исследуется роль гендерных факторов в формировании речевых стратегий и тактик в диалогической коммуникации. Исследование направлено на выявление специфики коммуникативного поведения мужчин и женщин, определяемой культурными, социальными и лингвистическими факторами. В рамках работы особое внимание уделяется прагмалингвистическим особенностям выбора стратегий и тактик взаимодействия, а также гендерным различиям. Гендерная специфика этих стратегий проявляется в языковых конструкциях, стилевых предпочтениях и коммуникативных установках. Основными маркерами речевых тактик мужской и женской речи являются лексические и синтаксические средства. Авторы статьи акцентируют внимание на влиянии социальных и культурных факторов на речевое поведение, демонстрируя, как язык отражает гендерные роли. Исследование данной темы позволяет углубить понимание различий в мужском и женском общении; повысить качество межличностного и профессионального взаимодействия; снизить вероятность конфликтов через осознанное восприятие речевых особенностей. Статья также подчеркивает значимость исследования гендерных аспектов речи в условиях глобализации и гендерного равенства. Результаты исследования способствуют углублению понимания гендерной специфики в коммуникации и её роли в межличностном и профессиональном взаимодействии.

https://doi.org/10.48081/UUOU7092

2025

Выпуск 3

Мақалада Тұрысбек Сәукетаевтың «Мен – жындымын» романындағы симулякрдың көркем мәтіндегі манипуляциялық қызметі талданады. Зерттеудің негізгі мақсаты – симулякрды санаға әсер етуші көркемдік тәсіл ретінде қарастырып, оның оқырман санасындағы шынайылықты қалай бұрмалап, гиперреалдылық орнататынын анықтау. Зерттеу нысаны ретінде романдағы кейіпкерлер бейнесі, көркемдік кеңістік пен оқиғалық желісі алынады. Зерттеу Жан Бодрийярдың «Симулякрлар мен симуляциялар», «Реквием по масс-медиа» еңбектеріне және әдебиеттанушы, мәдениеттанушы, әлеуметтанушы ғалымдардың симулякр теориясына қатысты тұжырымдарына негізделеді. Ж.Бодрийяр пайымдауынша, постиндустриялық қоғамда шынайы шындықтың орнын жасанды, оған ұқсас бейнелер – симулякрлар басып, шындықты бүркемелеп, толықтай ығыстырып шығарады. Мұндай жағдайда адамның шынайылықпен байланысы үзіліп, қабылдау тек белгілер мен бейнелер деңгейінде жүреді. Осы теориялық негізде шығармадағы симулякрлар психоанализдің заманауи формасы – шизоанализ әдісімен сараланады. Г.Делёз бен Ф.Гваттари ұсынған бұл тәсіл адам санасының бейсаналық құрылымдармен емес, капиталистік жүйенің өзі өндіретін белгілер мен таңбалар арқылы қалыптасып, манипуляцияланатынын алға тартады. Т.Сәукетаев бұл әдісті ұлттық-рухани мәнде көркемдік жүйеге енгізе отырып, симулякрлар арқылы әлеуметтік сана мен жеке тұлғаның арасындағы қақтығысты бейнелейді. Шын мен жалған бейнелердің арасы бұл шығармада бұлдыр тартып, оқырманды «шындық» ұғымының өзі туралы қайта ойлануға итермелейді. Осылайша, симулякр тек әдеби тәсіл ғана емес, санаға әсер етудің философиялық құралы ретінде көрінеді. Романдағы симулякрлық эпизодтар әлем әдебиетіндегі К. Кизидің «Көкектің ұясы» мен Ф.М. Достоевскийдің «Идиот» романдарымен салыстырылады. Т.Сәукетаев симулякрды санаға әсер етудің көркем тәсілі ретінде ұтымды қолданып, оқырманды шынайылық туралы жаңаша ойлауға, ішкі рухани әлеміне үңілуге жетелейді. Зерттеу нәтижесінде симулякр көркем шығармада тек шындықты жасыру емес, оқырман санасын сілкінтіп, жаңсақ дүниетанымнан арылтуға бағытталған құрал ретінде көрініс беретіні дәлелденеді. Кілтті сөздер: симулякр, әдебиеттегі симулякр, гиперреалдылық, манипуляция, оқырман санасын басқару, шизоанализ

https://doi.org/10.48081/CKAB6710

2025

Выпуск 3

Репрезентация мәселесі ғылыми еңбектерде, мақала, диссертациялық жұмыс, монографияларда қарастырылғанымен аталмыш ұғымға берілген бірізді нақты анықтама жоқ. Біз мақаламызда репрезентация ұғымын бірнеше ғылым салаларында қарастыруға тырыстық. Репрезентация термині салааралық термин болып табылады. Ең алдымен философия ғылымында пайда болған бұл термин даму барысында ғылымның өзге салаларында да қолданыла бастаған. Аталмыш термин туралы толық түсінік алу үшін бұл ұғымның өзге де ғылым салаларында зерттелуіне шолу жасадық. Философия, психология, лингвистика салаларындағы қолданысында ортақ мағына бар және көрсетілген ғылымдарды ұштастырып тұрған ғылым саласы – когнитология ғылымы деп болжам жасаймыз. Сондай-ақ репрезентация термині кейбір ғылым саларында, атап айтқанда, социология ғылымында тілмен байланыссыз, мүлдем басқаша мағынада қолданылады. Біз мақаламызда репрезентация ұғымын жоғарыда аталған ғылым салаларында жарық көрген еңбектерге талдау жасай отырып, тілдік репрезентация ұғымының табиғатын ашуға, оның когнитивтік лингвистикадағы қолданыс аясын нақтылауға қадамдар жасадық. Мақаламызда тілдік репрезентация ұғымы ең алғаш философия ғылымында пайда болып, когнитология ғылымының негізінде психология мен философия салаларының пәнаралық байланысында қалыптасқан деген бағытта зерттеу жүргіземіз.

https://doi.org/10.48081/AVHQ3770

2025

Выпуск 3

This interdisciplinary study deciphers the zoopoetic strategies and ethnosymbolic frameworks governing animal representation in Kazakh prose from the 20th–21st centuries. Through analysis of literary works by Mukhtar Auezov, Sabit Mukanov, Olzhas Suleimenov, and Maxim Zverev, the research identifies four constitutive typologies–biocentric realism, anthropomorphic allegory, metaphysical symbolism, and mythopoetic archetypes–that trace the genre’s evolution from folklore-derived animism to modernist ecocritical discourse. Methodologically synthesizing comparative folklore analysis, linguo-stylistic scrutiny, and ethnohermeneutics, the study reveals how Kazakh authors transmute pastoral-nomadic cosmovision into literary ecologies, where sacred fauna (horse, wolf, eagle) function as cultural palimpsests encoding societal values. Key findings demonstrate a dynamic interplay between tradition and innovation: while premodern jırs (oral epics) established animals as univalent symbols of nomadic identity, contemporary prose reconfigures them into polysemous metaphors for postcolonial modernity. The study positions Maxim Zverev’s zoological naturalism as a watershed moment, bridging empirical science and literary artistry to recalibrate animals as autotelic subjects rather than anthropocentric allegories. His seminal work The White Maral (1929) exemplifies this synthesis, rendering animal behavior through biological precision while preserving steppe traditions’ ecological ethos. Crucially, the analysis uncovers Kazakh animalistic prose as an epistemic interface where ethnoecological consciousness confronts global Anthropocene anxieties. By interweaving ritual codices with ecocritical themes, authors critique modernity’s environmental stewardship failures while safeguarding nomadic ecological wisdom. These narratives emerge as pedagogical instruments, offering frameworks for heritage preservation and cross-cultural dialogue. The study concludes with practical recommendations for integrating Kazakh zoopoetics into comparative literary studies and eco-pedagogical curricula, emphasizing its relevance for Central Asian cultural diplomacy and sustainable discourse.

https://doi.org/10.48081/KOAY1104

2025

Выпуск 3

Бұл мақалада белгілі қазақтың ақыны, фольклортанушысы, тарихшысы, этнографы, шығыстанушысы Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының шығармаларындағы хикаят, тұспалдау өлеңдері қарастырылды. Мәшһүр Жүсіп хикаят, тұспалдау өлеңдері арқылы қазақ лирикасының жанр ретінде толысу, жетілуіне көп ықпал етті. Бұл туындыларда түрлі лирикалық бейнелер арасындағы шағын тартысты енгізу көмегімен ақын лириканың жанрлық толысуына ықпал етті. Ішінара эпос, драма әсерін қабылдай отырып, өзекті ерекшелікті, лирикаға тән өзіндік сипатты сақтап қалудың соны түрлерін тудырды. Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы тұспалдау, яғни бүкпелеу өлеңдерін де аз жазбаған. Мақалада ХХ ғасырдың алғашқы онжылдығындағы қазақ поэзиясының ең озық тұспал өлең үлгісі ретінде аталған Мәшһүр Жүсіптің «Соқыр, саңырау және жалаңаш» өлеңі жан-жақты талданды. Еңбекте сонау Бұқар жыраудан бастап Мәшһүр Жүсіп заманына дейін кездесетін ақындардың тұспал өлеңдеріне шолу жасалады. А. Байтұрсынов, С. Сейфуллин, С. Торайғыров т. б. сияқты ғалымдардың хикаят және тұспалдау өлеңдер жайлы жазған еңбектері мен пікірлері салыстыра зерттеледі. Мәшһүр Жүсіп қазақтың мәдени мұраларын жинаумен, жариялаумен, зерттеумен ғана шектелген жоқ, сондай-ақ қазақ әдебиеті тарихында өлеңнің жанрлық түрлерінің толысуына, стилдік ерекшелітеріне т. б. үлкен үлес қосты.

https://doi.org/10.48081/QHGQ6907

2025

Выпуск 3

Мақалада интернет-мемдердегі ұлттық құндылықтардың бейнелену жолдары қарастырылады. Интернет-мем – ақпаратты қысқа, нұсқа әрі бейнелі түрде жеткізетін, желі кеңістігінде жылдам таралатын заманауи коммуникация құралы. Осындай сипаттары оның жастар арасында кең танылуына жол ашып қана қоймай, ұлттық бірегейлікті нығайтуға, тарихи жадыны жаңғыртуға, мәдени мұраны бағалауға және патриоттық сезімді қалыптастыруға ықпал ететінін көрсетеді. Интернет-мемдер – визуалды және вербалды кодтар арқылы мазмұнды терең жеткізуге мүмкіндік беретін әмбебап платформа. Осы тұрғыдан алғанда олар тек күлкілі немесе ойын-сауықтық сипатта ғана емес, маңызды әлеуметтік-мәдени мағынаға ие дискурстық кеңістік ретінде де қарастырылады. Зерттеу жұмысының жаңашылдығы интернет-мемдердегі ұлттық құндылықтар алғаш рет кешенді тілдік және мәдени тұрғыдан зерделенуінен байқалады. Жұмыс барысында тілдік деректерді жинақтау, жүйелеу және өңдеу үдерістерінде контекстуалды талдау мен сипаттамалы әдістер қолданылды. Бұлар мемдердің құрылымдық және мағыналық ерекшеліктерін ашуға, ондағы ұлттық мазмұнды айқындауға мүмкіндік берді. Сонымен қатар жұмыста интернет-мемдердің қазіргі заманғы мәдени трансляция құралы ретіндегі әлеуеті зерделеніп, олардың жас ұрпақтың ұлттық сана-сезімін қалыптастырудағы рөлі ғылыми негізде дәлелденеді. Бұл зерттеу дәстүр мен жаңашылдықтың тоғысында тұрған интернет кеңістігінің ұлттық танымды дәріптеудегі маңызын айқындайтын тың қадам болып табылады.

https://doi.org/10.48081/HJWM8152

2025

Выпуск 3

The article explores the role of dialogues in shaping artistic images in the works of Mashkhur Zhussip Kopeev. Although the artistic features and narrative structures of the analyzed poetic texts have already been studied, the use of dialogue as a means of character development has not previously been examined. This gap defines the relevance of the present article. The purpose of the study is to identify the role of dialogue in forming different types of characters in the poet’s works. The material for analysis includes didactic narrative poems (fables) and an epic poem based on elements of legend. In any literary work, characters are remembered not only by their appearance but also by their personality. The diversity of character traits influences whether the reader perceives a figure as positive or negative. The article demonstrates that the nature and typological features of characters are revealed through dialogue. During the analysis, the following forms of dialogue were identified in the poet’s works: introductory dialogue, narrative dialogue, and characterizing dialogue. These forms of dialogue are used to unveil the essence of characters, their physical appearance, attitudes toward other characters, inner world, and portrait features. Special attention is also given to the structure and functions of dialogue. The study applies comprehensive analytical methods, including structural, comparative, and poetic analysis. The research takes into account theoretical approaches to the phenomenon of dialogue found in both domestic and international scholarship. The article is intended for researchers, university instructors, and students of philology.

https://doi.org/10.48081/SOYK1205

2025

Выпуск 3

Abstract This article presents an in-depth exploration of the pragmatic dimensions of television discourse with a particular focus on culinary programs in Kazakhstan. Through the lens of the anthropocentric paradigm, language is treated not merely as a structural system but as a tool for human cognition, interaction, and cultural expression. Television cooking shows are seen as fertile grounds for the realization of pragmatic goals such as audience engagement, emotional influence, and the transmission of social norms. Using discourse and pragmatic analysis methods, the study investigates speech acts, non-verbal communication, multimodal elements, and the strategies employed by presenters to establish rapport with the audience. The findings emphasize the critical role of background knowledge, presupposition, and sociocultural competence in shaping successful media communication. This research contributes to the broader field of media linguistics and offers insights into how televised content can reflect and reinforce national identity and cultural continuity.

https://doi.org/10.48081/SNIR5358

2025

Выпуск 3

Мақалада Ілияс Жансүгіровтің өлеңдеріндегі этнографизмдердің қолданылу ерекшелігі қарастырылып, олардың көркем мәтіндегі қызметіне және этномәдени мазмұнына талдау жасалды. Ақынның көркем мәтіндерін талдау қазақ халқының күнделікті тұрмыс-тіршілігін, материалдық мәдениетін, этникалық дәстүрін бейнелейтін лексикалық бірліктерді анықтауға мүмкіндік берді. Ақынның өлеңдерінен дәстүрлі қазақ тұрмысын сипаттайтын, этномәдени мәні бар лексикалық бірліктер анықталып, жинақталған материалдар мал шаруашылығына қатысты атаулар, ат әбзелдері, тағам және еңбек құралдарының атаулары деген тақырыптық топтарға жіктелді, бұлай жіктеу олардың лингвомәдени мәнін жан-жақты қарастыруға мүмкіндік берді. Бұл бірліктердің семантикалық мағынасы лексикографиялық және этнолингвистикалық дереккөздер негізінде нақтыланды. Этнографизмдердің көркем мәтіндегі қолданысы көркемдік-стильдік талдау арқылы қарастырылып, олардың ұлттық дүниетанымды танытудағы, көркем бейне мен ұлттық нақышты айқындаудағы қызметі айқындалды. Зерттеу нәтижесінде І. Жансүгіров өлеңдеріндегі этномәдени лексика тек номинативтік қызмет атқарып қана қоймай, сонымен қатар этномәдени ақпарат тасымалдаушы және экспрессивтік құрал ретінде көркем мәтіннің мазмұндық-стильдік құрылымына ықпал ететіні дәлелденді. Зерттеу нәтижелері ұлттық поэзиядағы тіл мен мәдениет тұтастығын ашуға бағытталған маңызды қадам болып табылады, әрі этнолингвистикалық құндылықтарды тануға жол ашады.

https://doi.org/10.48081/XMGN4487

2025

Выпуск 3

В статье рассматриваются прилагательные, образованные с использованием различных суффиксов и мотивированные глаголами и наречиями, на основе анализа устной речи жителей северных районов Казахстана. Материалом для исследования послужили данные, собранные авторами в ряде населённых пунктов региона. Особое внимание уделено речевым особенностям старшего поколения, что позволило выявить уникальные черты разговорной речи. В ходе работы были обнаружены различия в словообразовательных связях суффиксов, проявляющиеся в специфике использования производящих основ в некоторых словообразовательных моделях. Эти различия характерны как для литературного языка, так и для региональной устной речи. Коммуникативные особенности разговорной речи формируются в контексте социального взаимодействия, демонстрируя этнокультурные и когнитивные особенности языковой картины мира. Семантика прилагательных, мотивированных наречиями, в разговорно-просторечной и литературной речи остаётся идентичной. Оба варианта языка передают сходные значения, отражающие признак, заданный мотивирующим словом. Однако в разговорной речи региона встречаются и отклонения от литературной нормы, которые формируют её своеобразие и локальный колорит. Это проявляется в использовании уникальных словообразовательных моделей, отсутствующих в литературном языке.

https://doi.org/10.48081/GZRD6202

2025

Выпуск 3