В статье показано, как меняется русский язык и наука о нем в ускоряющемся мире. Сегодня русский язык обеспечивает единство евразийского пространства, являясь средством межнационального и международного общения. Язык сам по себе является культурной силой: Меняясь сам, язык меняет мир, который мы воспринимаем только так, как он представлен в языке. В русском языке есть своё и чужое, анализу которых в статье отводится значительное место. В статье рассмотрены проблемы низкой речевой культуры общества, агрессивного вторжения иностранных слов, ломающих русский духовный код, а также роль русского языка в образовании и воспитании.

https://doi.org/10.48081/NRTB3492

2025

Выпуск 2

Мақалада Зерттеу барысында Абайдың өлеңдері мен қара сөздеріндегі «Ақылды» және «Надан» концептілеріне қатысты тілдік бірліктер, сөздер мен сөз тіркестері, мәтін элементтері лингвоконцептологиялық тәсілдеме тұрғысынан талдауға түседі. Лингвоконцептологияның негізгі бірлігі ретіндегі концептінің ерекшеліктері сараланады. Абай шығармашылығы арқылы оның дүниетанымы, санасынан орын тепкен әлем бейнесі, ол өскен ортаның шындық болмысты қабылдау ерекшеліктері көрініс тапқан. Лингвоконцептология тәсілдемесі негізінде Абай шығармашылығыдағы «Адам» макроконцептісінің аясына кіретін «Ақылды» және «Надан» концептілерінің семантикалық өрісі анықталды. Абайдың тілдік әлемінде «Ақылды» концептісі ақылды, ғалым, білімді, есті, ер, хаким сияқты т.б. лексемалары арқылы жарыққа шығып отырған. Ал «Надан» концептісі білімсіз, қырсық, шәргез, мақтаншақ, ақылсыз, қайғысыз сияқты т.б. лексемалармен берілген. Сонымен бірге «Ақылды» мен «Надан» концептілері түрлі атрибуттары арқылы мәнмәтіндік деңгейде көрініс тапқан. Абай белгілі бір лексемаға жалпыхалықтық тілдегіден басқа мағына үстеген кезде, кеңінен түсініктеме беріп, ұғымын тереңдетіп отырғаны анықталды. Бұл жағдайды біз ер – зат есімін талдау барысында анық байқадық. Абайдың көптеген өлеңдерінде «Ақылды» және «Надан» концептілері бір-біріне қарама-қарсы қойылып, мағыналары барынша терең әрі жан-жақты ашылған. Абай шығармашылығында концептілер өзара тығыз байланыста болғандықтан, оларды өзара байланыста қарап, кешенді түрде зерттеудің қажеттігі көрінді.

https://doi.org/10.48081/OKPD9476

2025

Выпуск 2

This paper explores the transformative nature of idioms , focusing on the commonly used vivid phrasal idioms which provide violence such as “killing two birds with one stone”, “take the bull by the horns”, “beat a dead horse”, “more than one way to skin a cat”, “bring home the bacon” and their transformed versions which promote peace such as “feeding two birds with one scone”, “take the flower by the thorns”, “water a dead plant”, “more than one way to peel a potato or orange”, “bring home the bagels” respectively. Examining the idioms through a mixed-method approach, the research employs quantitative analysis using a survey among master students from Al-Farabi Kazakh National University, corpora from Sketch Engine, Google Book Ngram Viewer and dictionaries, along with qualitative methodologies such as critical discourse analysis. The investigation seeks to answer key questions regarding the transformed forms of idioms promoting peace. The study contributes to filling gaps in research on transformed idioms while reading them in social networks, articles and while speaking, especially using idioms in proper way which might not be danger to society. Offering insights into linguistic innovation, education and digital communication patterns.

https://doi.org/10.48081/DYJN2655

2025

Выпуск 2

The article is devoted to the study of the language representation of conflicts in media texts in English, Russian and Kazakh. The main objects of research are lexical, stylistic and cognitive means used in national media resources to describe conflict situations. Key features of conflict vocabulary are identified, such as emotional coloration, the use of metaphors, rhetorical techniques and grammatical constructions that reflect the cultural and linguistic specifics of each studied group. The analysis was carried out on the basis of a corpus of texts, including articles from leading English-speaking (The Guardian, BBC, The New York Times), Russian-speaking (TASS, RIA Novosti, Izvestia) and Kazakh-speaking (Egemen Kazakhstan, Kazinform, Almaty TV) media covering various political, social and cultural conflicts. Methods of comparative analysis, critical discourse analysis and linguistic statistical data processing were used, which made it possible to identify both universal mechanisms of influence on the audience and unique features of national media traditions. The findings of the study confirm that language in media texts performs not only informative, but also cognitive and ideological functions, forming the public perception of conflict situations. The practical significance of the work lies in the possibility of using the data obtained for training journalists, developing recommendations for creating media materials, as well as for translating and adapting texts in intercultural communication. The study highlights the importance of considering cultural and linguistic sensitivities when analyzing media discourse and creating conflict-focused texts. The results of this study contribute to the development of the theory of media discourse, cognitive linguistics and intercultural communication, opening up prospects for further research in the field of language representation of conflicts

https://doi.org/10.48081/VCLB7099

2025

Выпуск 2

В данной статье на основе аналитического обзора научной литературы, посвященной проблеме исследования, обозначаются признаки соматических единиц, изучение которых обусловливает актуальность выбранной темы. Авторами представляется символическое и мифологическое описание соматизма «глаз / көз» в русской и казахской лингвокультурах. Особое внимание в исследовании уделяется поэтическому осмыслению соматизма «глаз / көз» в творчестве ярких представителей русской и казахской поэзии С. Есенина и М. Жумабаева, чьи произведения стали ярким отражением духовных и художественных исканий их времени. Определяются общие признаки и индивидуальные характеристики соматического мировосприятия в художественном пространстве названных языковых личностей. Наряду с этим, в настоящем исследовании демонстрируется, как универсальный символ зрения адаптируется в рамках национальных традиций, обогащая культуру каждого народа своими уникальными оттенками смысла. Статья обращает внимание на способы выражения эмоциональных состояний через соматические образы в поэзии двух народов. Рассматриваются примеры взаимодействия соматизмов с ключевыми культурными характеристиками, что позволяет глубже понять их семантический потенциал. Важно отметить, что выявленные особенности подтверждают значимость соматической лексики в создании авторской картины мира.

https://doi.org/10.48081/GEWO8027

2025

Выпуск 2

Сбор и изучение казахского фольклора имеют решающее значение для сохранения богатого культурного наследия и обеспечения его передачи будущим поколениям. Понимание процессов, связанных со сбором, исследованием и публикацией фольклорных материалов, имеет важное значение для развития области фольклористики и сохранения культурной идентичности казахского народа. Данная статья направлена на изучение методов и практик сбора казахского фольклора в начале XX века, подчеркивая важность систематического сбора и роль отдельных исследователей в сохранении и распространении устных традиций. Исследование включает в себя всесторонний анализ исторических записей и научных работ по сбору казахского фольклора, уделяя особое внимание методам, используемым исследователями для сбора материала непосредственно из устных источников, а также последующим процессам транскрипции и подготовки к публикации. Исследование показывает, что процесс сбора казахского фольклора в начале XX века был кропотливым и требовал тщательного воспроизведения устных рассказов на бумаге, гарантируя их подлинность и точность. Этот метод сыграл важную роль в сохранении жанровых особенностей фольклора и заложил прочную основу для будущих исследований. Систематический сбор и документирование казахского фольклора имеют жизненно важное значение для сохранения культурного наследия и поддержки научных исследований в области фольклористики. Придерживаясь строгих научных стандартов в процессе сбора и публикации, исследователи могут обеспечить целостность и долговечность этого бесценного культурного наследия.

https://doi.org/10.48081/QQOI8136

2025

Выпуск 2

Мақалада Ә. Бөкейханның Ресейдің отаршылдық саясатына қарсы гуманистік дүниетанымдағы Л. Толстой, В. Короленко, Д. Мамин-Сибиряк секілді орыс жазушыларынан жасаған көркем аудармалары қарастырылады. Зерттеушілер аударманы салыстырмалы әдебиеттану контексінде ала отырып, аударманың өзекті идеяларды таратушы ретіндегі коммуникациялық, делдалдық қызметіне назар аударады. Отаршылық езгіге қарсы идеялардың бір әдебиеттен келесі әдебиетке көшіп, бір ұлттың тарихи шындығы келесі ұлттың көркем шындығына ұласуын мысалдармен көрсетеді. Ә. Бөкейханның орыс жазушыларының мәдениеттер тоғысындағы ұлтаралық мәселелер қозғалатын мәтіндерін таңдап аударуындағы мақсаты қазақ халықының ұлттық сана-сезімін қалыптастыру, ұлттық мүддені көздеу екендігі айқындалып, өз мақалаларындағы үндес ойлармен дәлелденеді. Зерттеушілер Ә. Бөкейхан т.б. алаш қайраткерлерінің Д. Мамин-Сибиряк шығармаларын қазақ тіліне аударып, баспасөз бетінде, жеке кітаптар ретінде жариялауы арқылы қазақ жазушыларының натурализм ағынының кей көркем техникасын игеріп алып кетіп, сол ағым аясында өз шығармаларының жазылуына ықпал еткенін айқындайды. Яғни көркем аударманың белгілі бір көркем ағымдардың қазақ әдебиетіне енуіне, кеңінен таралуына тигізген ықпалын, жасампаздық қызметін саралайды. ХХ ғасыр басындағы аудиторияның өзгешелігін ескеріп, сол қоғам үшін икемдеп адаптациялық тәржіме стратегиясын Ә. Бөкейхан еңбегінде пайдаланғанын саралайды.

https://doi.org/10.48081/ICZN1957

2025

Выпуск 2

Мақала лингвомәдениеттану пәнінің қалыптасу аясын екі ғасыр арнасындағы ғылыми көріністерімен тарқатады. Дәйексөзге тартылған неміс, ағылшын, орыс, қазақ тілдеріндегі ғылыми тұжырымдар негізінде жеке ғылым саласының дамып, орнығып кетуіндегі өзгешеліктерді сипаттайды. Өз алдына жеке ғылым болып саналатын лингвистика мен мәдениет ілімінің әрі ұғымдық, әрі терминдік мәннен бірбүтін лингвокултурологиялық бірлікке айналуына аталған ғылыми пікірлердің тікелей әсері болғандығы жеткізіледі. Жұмыс авторлары пікірінше, халық сөйлеуіндегі тіл бірліктері бойынан, демек лингвистикадан, этнос болмысын танытатын мәдениеттану бірліктері, демек этнолингвистикалық мәселелер орын алады. Мұның қазіргі гуманитарлық ғылымдар үшін берері мол болмақ. Тіпті, бұл екі ғылымның тоғысуынан тіл біліміндегі жаңа ғылым саласы – лингвомәдениеттану пәні орнығады. Жаңа ғылым саласының орнығуына ХХ және ХХІ ғасырдағы тілші-мәдениеттанушы ғалымдардың ой-пікірлері бағаланып отыруы қажет. Авторлар бұл бағытты тақырыптың ашылуындағы басты мақсат ретінде ұстанады. Мақала барысында салыстыру, баяндау, сипаттама жасау, жүйелеу, талдау әдістері пайдаланылған. Жоғарыда аталған тілдер аспектісіндегі тұжырымдарды жеткізу салыстыру әдісінің қызметі арқылы іске асқан. Бұл пікірлерді қазіргі ғылыми ортаға жеткізу баяндау әдісін қажетсінсе, лингвистика мен мәдениет іліміне ортақ бірліктердің табиғатын таныту үшін сипаттама беріліп, оларды жүйелеудің жолдары көрсетілген. Ал талдау әдісін екі ғылымаралық бірліктердің берілуін тарқатудан көруге болады

https://doi.org/10.48081/DIBG5850

2025

Выпуск 2

Мақалада қазақстандық медиадискурстағы ұлт бейнесі лингвомәдени және дискурсивті талдау тұрғысынан қарастырылады. Ғаламдану және цифрлық трансформация жағдайында бұқаралық ақпарат құралдары ұлттық бірегейлікті қалыптастыруда, мәдени құндылықтарды көрсету мен қоғамдық пікірді конструктивациялауда маңызды рөл атқарады. Қазақстандық БАҚ-та ұлт бейнесін қалыптастыруда қолданылатын тілдік құралдарға, сондай-ақ медиадискурсқа әсер ететін саяси, әлеуметтік және мәдени факторларға ерекше назар аударылады. Мақалада ұлт бейнесін жасауға ықпал ететін дискурсивті стратегиялар, риторикалық тәсілдер мен лексикалық маркерлер талданады.Зерттеу қазақстандық жетекші БАҚ материалдарына, сондай-ақ телевизиялық және цифрлық медианың талдауына негізделген. Мақалада ұлттық бояуы бар лексиканың, метафоралық конструкциялардың, нарративтік стратегиялардың және идеологиялық астарлардың қолданылу ерекшеліктері қарастырылады. Медиадискурстың қоғамдық сана қалыптастырудағы рөлі және ұлттық бірегейлікті қабылдауға ықпалына баса назар аударылады. Сонымен қатар, медианың ұлттық стереотиптерді күшейту немесе өзгерту үдерісіндегі ықпалы зерттеледі.Зерттеу нәтижелері лингвистика, журналистика, медиаанализ және мәдениетаралық коммуникация саласындағы мамандарға пайдалы болуы мүмкін. Сонымен қатар, Қазақстанның тіл саясатын, ұлттық дискурстың эволюциясын және оның қоғамдық пікірге тигізетін ықпалын зерттеу тұрғысынан өзекті болып табылады. Ұсынылған тұжырымдар БАҚ-тағы ұлттық бірегейліктің көрінісін тереңірек түсінуге және медиадағы дискурсивті тәсілдердің рөлін бағалауға көмектеседі.

https://doi.org/10.48081/YIHJ2907

2025

Выпуск 2

Статья посвящена анализу влияния невербальных средств коммуникации на понимание речи. Интерпретация понимается нами как результат субъективной репрезентации мира. Методология исследования включает применение интерпретативного подхода к анализу речевого поведения коммуникантов, наблюдения, сопоставления. Результаты исследования: интерпретация связана как с языковыми фактоpами, так и со способностью говорящих делать заключения о действительном намеpении коммуниканта. Понимание речи опpеделяется не только восприятием слов собеседника, но и со способностью давать оценку невеpбальным средствам общения. Однако и пpи стpемлении к пониманию адекватная интеpпpетация может быть неуспешной, т.к. невозможно учесть все внеконтекстные пpесуппозиции. Могут иметь место несовпадения в воспpиятии ситуации, pазличия в интенциях и коммуникативных установках всех участников речевого взаимодействия. Это пpиводит или к полному отсутствию коммуникативного эффекта и отказу совеpшить действие, или же к отодвиганию по вpемени выполнения тpебуемого говорящим действия. Живое pечевое поведение включает в себя и экстpалингвистические фактоpы, оказывающие влияние на интеpпpетацию. Комплексный анализ веpбального и невеpбального офоpмления pечи, понимание пpесуппозиций pечевого общения могут содействовать адекватной интеpпpетации речи говоpящих.

https://doi.org/10.48081/ZMDC9484

2025

Выпуск 2