Мақалада корпус лингвистикасы терминдерін қазақ тілінде қалыптастыру мәселесі қарастырылады. Зерттеудің мақсаты - қазақ тіліндегі корпус лингвистикасымен байланысты терминологиялық лексиканы ғылыми және оқу әдебиеттері материалдары негізінде салыстырмалы талдау. Бұл зерттеу жұмысының міндеттері - корпус лингвистикасы терминдерінің жасалу жолдарын талдау, сондай-ақ корпустарды және олармен жұмыс жасау кезеңдерін сипаттауда пайдаланылатын қолданыстағы терминдерді салыстыру, терминдерді біріздендіру және қазақ тілінің терминологиялық қорын кеңейту бойынша ұсыныстар жасау. Қазақ тілінің корпус лингвистикасы терминдеріне талдау бұл саладағы сөздердің негізінен ағылшын тілінен енген кірме терминдер екенін көрсетті. Сонымен қатар корпус лингвистикасының кейбір ұғымдарын атауда қазақ тілінде бұрыннан қалыптасқан төл терминдердің де қолданылатынын көрсетті. Дегенмен төл терминдерді жұмсауда әртүрлілікті жойып, біріздендіру қағидатын ұстану қажет. Қазақ тіл білімінде корпус лингвистикасының зерттелуі соңғы онжылдықта ғана басталып, дамып келе жатқанын ескерсек, сала терминдерінің қалыптасуы белгілі бір уақытты қажет етеді және зерттеулер саны артқан сайын сапасы да артады. Мақала корпус лингвистикасы терминдерін дұрыс қалыптастырудың, саланың ұғымдарын аударуда мүмкіндігінше тілде бар ұлттық терминдерді орнықтырудың және қолданыстағы терминдерді бірізді жұмсаудың маңыздылығына баса назар аудартады.

https://doi.org/10.48081/ZRHT9356

2024

Выпуск 3

There are many Kazakh Sufis in the Kazakh lands, starting from Khoja Ahmet Yassawi Hazret, who prayed and begged Allahutaala (swt). One of them and the most important of them is the famous Kazakh Sufi poet Meshur Jusip Kopeyulı. The Sufi defended Islamic civilisation and spiritual values, and considered reason and science as a means for man to know Allah (swt). It is known that the poet who believes that Allah (swt) is the only One and the Prophet (pbuh) is His messenger has an open heart. By combining scientific and religious knowledge in his works, the poet contributed to the correct understanding and spread of Islam in the Kazakh lands. The Meshur Jusip acted with his pure heart and rational feelings, and reflected the Shari'ah foundations in his works. Mutasavvif brought the literary genres of Sufi literature to modern Kazakh literature, reflected the essence of Islam in verse and prose works. Therefore, the poems of the Meshur Jusip are dominated by religion. The poet has also made the magnificent artistry of Almighty Allah (swt), the creator of the universe and man, the subject of his works. In his works, he has put forth his works in literary genres such as Munajat by asking for forgiveness from Allahutaala (swt). For the purpose of taking refuge in Allah (swt), poet wrote verse or prose works in this genre.

https://doi.org/10.48081/HHJF7953

2024

Выпуск 3

The purpose of the article is a linguistic analysis of communicative registers based on the material of works of art in the Kazakh language. The communicative register is a type of information represented in the text and allows you to judge: the statics or dynamics of what is happening (reproductive-descriptive and reproductive-narrative registers); the speaker's position in relation to action: inside events (reproductive), distanced from events (informative, generative registers); the speaker's intentions: expression of will (voluntary register) or reaction to the interlocutor's remark, as well as the situation as a whole (reactive register). The communicative register is a type of information represented in the text and allows you to judge: the statics or dynamics of what is happening (reproductive-descriptive and reproductive-narrative registers); the speaker's position in relation to action: inside events (reproductive), distanced from events (informative, generative registers. O.V.Evstafiadi compares directional and non-directional communicative registers, highlighting in the communicative register such quality as addressability [1; 26]. A person strives not only for mutual understanding when using linguistic symbols, but also to evoke a reaction from the listener to the information expressed by him. All these phenomena are realized in the speech act. In the mind of the speaker, based on internal and external factors of society, a communicative goal arises, the purpose of which is to influence the actions, attitude of the addressee or determine the essence of a specific problem. The choice of certain linguistic means and linguistic structures is based on the pragmatics of the dialogue text, the communicative goal of the speaker, his own opinion, approach, and the general level of knowledge of the communicants, depending on specific circumstances.

https://doi.org/10.48081/WMET5811

2024

Выпуск 3

Статья посвящена исследованию фреймирования образа землетрясения в медийном дискурсе. При изучении особенностей медийного дискурса были выделены два основных аспекта: манипулятивная функция и прагматическая направленность, через призму которых проводился анализ примеров. Данные аспекты базируются на эмоционально-оценочном компоненте, заключенном в текстах новостных сообщений. Настоящее исследование основано на теории концептуальной метафоры и методе метафорического фреймирования. Проведенное исследование позволило проанализировать влияние фреймирования на восприятие информации в новостных сообщениях, интерпретацию событий и формирование коллективного сознания. В качестве методов исследования были применены контекстуальный и фреймовый анализы, в результате чего была выведена семантическая схема фрейма «КРИЗИС», концептуализирующего метафорическую модель «ЗЕМЛЕТРЯСЕНИЕ как КРИЗИС», основанной на иерархии фреймирования: макрофрейм – слот - субфрейм. Выводы исследования указывают на то, что эта модель формирует образ землетрясения в общественном сознании посредством коммуникативных стратегий, примененных авторами новостных сообщений, смещая акцент ответственности с властей на природное явление и создавая представление о землетрясении как силе, на которую невозможно повлиять или ее предсказать. Таким образом, все это формирует концептуальную основу образа землетрясения и придает ему эмоционально-оценочную окраску и значение.

https://doi.org/10.48081/KGWJ9441

2024

Выпуск 3

В этой статье были рассмотрены труды известного казахского поэта, фольклориста, историка, этнографа, востоковеда Машхур Жусипа Копеева в сборе речи казахских биев, как и фольклорных образцов. В своих рукописях поэт собрал рассказы о Шон би, Торайгыр би, Сапак дату из рода Конырат, Мусет би, ораторе Нурман из рода Кара Конырат, яром Жанак, отец Бопы Канкожа – Татай торе, Отетилеу би из Младшего жуза, Укибай би из рода Каржас, Толе би из рода Уйсин, выходца из Ногайлы – Монке би, Болтирик би и др. Кроме того, особое внимание было уделено размышлениям, высказываниям, пояснениям самого Машхур Жусипа по поводу «истории биев». Рукописи Машхур Жусипа об Шорман би, Шон би, Торайгыр би, Байдалы би и других би-ораторах служат неоценимым достоянием истории Казахстана, казахской литературы. Многообразие и многовариантность рассказов, посвященных историческим деятелям, их определенным действиям, обусловливаются комплексным воспроизводством этих сведений на бумагу, возможностью изменения некоторых эпизодов во время устной речи. Среди этих множественных вариантов рукописи Машхур Жусипа отличаются большим количеством более полных и ценных сведений. Это, в свою очередь, свидетельствует о важности труда Машхур Жусипа. Значение трудов Машхур Жусипа по сбору казахского фольклора не ограничивается одной областью, он является бесценным источником материалов для таких областей как: история, философия, педагогика и др.

https://doi.org/10.48081/LIIZ2293

2024

Выпуск 3

Ғылыми мақалада бизнес коммуникацияны зерттеудің теориялық негіздері қарастырылады. Бизнес - адам іс-әрекетінің маңызды саласы. Оның ұлттық-мәдени ерекшелігі тілдің барлық деңгейлерінде және барлық аспектілерінде көрінеді. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялар мен жаһандану ғасырында бизнес контекстегі коммуникацияның маңызы арта түсуде. Сондықтан бизнес коммуникацияны тілдік аспектілер тұрғысынан саралап, қазақ тіл біліміндегі тың және өзекті тақырып ретінде ғылыми тұжырымдар жасау қажеттілігі сөзсіз. Мақалада бизнес коммуникацияға байланысты экономикалық, кәсіпкерлік және басқа да бағыттарда жазылған ғылыми зерттеулерге шолу жасалып, тақырыптың зерттелу деңгейі анықталады. Бизнестің экономикалық қызмет ретіндегі негізгі сипаттары жүйеленеді. Қолданыстағы іскерлік дискурс, кәсіби дискурс және бизнес дискурс ұғымдарына анықтамалар беріліп, өзіндік ерекшелігі көрсетіледі. Бизнес дискурстың іскерлік дискурстан айырмашылығын көрсету мақсатында «бизнес» және «кәсіпкерлік» ұғымдары анықталады. Бизнес туралы анықтамалардың саралануы негізінде бизнес коммуникацияның негізгі шарттары жүйеленеді. Бизнес коммуникацияны лингвистикалық тұрғыдан зерттеуде оның когнитивтік, мәдени, лингвопрагматикалық және жанрлық қырларын саралау қажеттілігі тұжырымдалады. Ғылыми мақаланың теориялық және практикалық маңыздылығы бизнес коммуникацияны зерттеудің негізгі аспектілерін одан әрі талдау және дамыту үшін ғылыми негіз бола алатындығында.

https://doi.org/10.48081/GSUH3312

2024

Выпуск 3

Данная статья посвящена изучению актуальной проблемы эвфемизма – одного из лингвистических средств выражения политической корректности – замены обозначения понятий и объектов, которые по этическим, культурным, психологическим или иным причинам не называются прямо и нуждаются в том, чтобы завуалировать или смягчить их сущность. В статье предпринята попытка проанализировать семантические и структурные особенности фразеологических эвфемизмов в современном английском языке и соединить два актуальных для исследования лингвистических выражения: фразеологизмы и эвфемизмы. Фразеологические эвфемизмы разнообразны, неоднородны, их можно классифицировать по разным группам и типам; анализ семантического состава фразеологических эвфемизмов, при разделении его на лексико-семантические поля, позволяет определить области речи, где табуирование наиболее частотно и популярно. Предложенная лексико-семантическая классификация эвфемизмов демонстрирует подлежащие эвфемизации сферы: от возраста до экономических и политических действий. Достоинством данной классификации является то, что она даёт представление о широте распространения эвфемизмов в англоязычной культуре, а количественный состав эвфемизмов той или иной группы свидетельствует о её продуктивности (на данный период времени). К недостаткам можно отнести субъективность определяемых тематических группировок, пересекаемость некоторых сфер, невозможность точного отнесения того или иного эвфемизма к определенной категории (в связи с этим мы выделили группу «Разное»).

https://doi.org/10.48081/XGZW9831

2024

Выпуск 3

Мақалада І.Жансүгіровтің этнографиялық туындысы «Қазақ үйдің тұрмысы» өлеңіндегі этнографизмдер жүйеленіп, жинақталып, өлең мәтініндегі этнографиялық атаулардың сандық деректері келтіріліп, этнографизмдер алғаш рет тақырыптық жағынан топтастырылып, ұлттық мәдениеттің ерекшеліктері тұрғысынан талдау жасалды. Қазақ тұрмысына орай қолданылатын этнографизмдердің ұлттық-мәдени компоненті анықталды. Мақалада халықтың материалдық және рухани өмірінің объектілерін немесе құбылыстарын білдіретін, ұлттық, тарихи және уақыттық болмысты көрсететін, айқын коннотативтік мағынасы бар, тілдік баламасы жоқ атаулар нысанға алынды. Өлеңде халықтың тұрмыс-тіршілігін, болмысын, оның дәстүрі мен наным-сенімін, дүниетанымдық ерекшеліктері мен құндылықтар жүйесін суреттеу үшін ақынның 176 этномәдени атау қолданғаны анықталып, атауларды өлең ырғағына, ұйқасына тиімді орайластырған ақынның тіл шеберлігі мен этнокөркемдік ойлауы талданылды. І.Жансүгіров өлеңіндегі этнографизмдерді тақырыптық жағынан топтастырып жүйелеу көркем этнография мен ұлттық этноментальдық аясында жанрдың даму динамикасын көрсетуге мүмкіндік береді. Ілияс Жансүгіров шығармаларын этнопоэтикалық тұрғыда зерттеу халықтың әлеуметтік, материалдық, рухани, этикалық және эстетикалық мәдениетін жаңғыртудағы маңызын айқындап, оның этноменталитеті, екінші жағынан, көркем этнография негізінде әдеби-көркем мәтін жасаудағы шебірлік қырын жаңа контексте қарастыруға негіз болады.

https://doi.org/10.48081/STFJ3548

2024

Выпуск 3

This article examines some comparative constructions in the historical Chronicles of William Shakespeare. The study of the works of the great English playwright William Shakespeare mainly studied his creative activity or considered his comedies and tragedies (Karpova). Thus, it can be stated that Chronicles have remained out of the attention of researchers, in particular, the consideration of the genre in linguistic and stylistic coverage has remained the least studied. In this study, we consider comparative constructions as a means of imagery in Shakespeare's Chronicles in comparison with the modern literary language of the 21st century. The study of comparative constructions in Chronicles made it possible to consider and identify differences in the language of the New England period and modern English of the early 21st century in qualitative and quantitative terms. The analysis carried out in the study of comparative constructions with the functional words like, as and than in the historical chronicles of Shakespeare and their comparison with modern literary texts allow us to make some generalizations about the evolution of the syntax of these constructions of the New English period and the change in the status of these functional words.

https://doi.org/10.48081/DHON3637

2024

Выпуск 3

Статья посвящена анализу влияния наличия или отсутствия глобальных знаний на понимание речи. Основные направления и идеи исследования заключаются в понимании интерпретации как процесса и результата субъективной репрезентации мира, основанной, с одной стороны, на общечеловеческих представлениях о мире, и, с другой стороны, на личном опыте взаимодействия человека с миром. Это глобальные знания коммуникантов, знания о мире. Методология исследования включает применение интерпретативного подхода к анализу речевого поведения коммуникантов, методов наблюдения, сопоставления. Результаты исследования: всякое речевое взаимодействие pегулиpуется наличием или отсутствием глобальных знаний, негласными пpавилами, пpедполагающими наличие у каждого собеседника двух тесно связанных установок: стpемления к достижению обоюдно-взаимного успеха коммуникации и стpемления к достижению своего личного успеха. Глобальные знания представлены как конвенции общения и факты pечи, выходящие за пpеделы языка. А знание фактов языка и жизни, в pамках которых интеpпpетиpуем pечевое поведение, мы понимаем как личностный минимум знаний, который входит в социокультуpную матpицу человека, охватывает обязательные знания, понятия и навыки, с помощью котоpых фоpмиpуется кpугозоp людей, их обpаз мыслей и суждений, мотивиpуется их поведение. Этот минимум позволяет человеку говоpящему иметь кpугозоp, котоpый содействует пpавильному миpопониманию и наличию у него близкого к pеальности общего пpедставления о жизни.

https://doi.org/10.48081/UAPH1176

2024

Выпуск 3