В данной статье рассматриваются в контрастивно-сопоставительном аспекте вопросы, связанные со стратификацией общенародного русского и английского языков на стандарт и субстандарт, выявленном составе субстандартной лексики в разных языках и анализ наиболее продуктивных и эффективных способов образования нестандартной лексики. Актуальность изучения данных явлений вызвана также все более возрастающим интересом к исследованию нового направления – социолектологии в современной лингвистике, к вопросам нестандартной лексики, языковой ситуации. В статье уточняется определение субстандарта в разных языках, критерии различения стандарта и субстандарта, рассматривается понятийное поле субстандарта, характеризуются социальные, социокультурные, фонетические, лексические словообразовательные признаки просторечия, жаргона, арго, сленга. В процессе исследования получены результаты: выявлен критерий разграничения стандарта и субстандарта; определен состав английского просторечия; установлено, что субстандартная лексика русского языка включает в себя видовые понятия просторечия, жаргон, арго, сленг; выявлены различия между просторечием субстандарта и социолектов по фонетическим, лексическим, словообразовательным признакам. Сделан вывод о том, что требуется дальнейшее изучение субстандарта в разных языках, что связано с влиянием его на стандартный язык в современном языке.

https://doi.org/10.48081/JPRG1043

2022

Выпуск 3

ХХІ ғасыр ғылым мен білім берудегі қарама-қайшылықтардың жаһандануымен, олардың адамзаттың жалпы мәселелерімен байланыстарының күшеюімен сипатталады. Қазіргі әлемдік ғылым-білім кеңістігіндегі халықаралық стандарт талаптары бойынша оқу процесінің басты тұлғасы, субъектісі - білім алушылардың функционалды сауаттылығы мен бәсекеге қабілеттілігі болып саналады. Ғаламдық кеңістіктегі ғылым-білім саласындағы ортақ мәселенің бірі – академиялық жазылымға келіп тіреледі. Тілді жақсы білу академиялық жазылым дағдысын автоматты түрде жақсы игереді дегенді білдірмейді. Академиялық жазылым көп жағдайда тек жоғары оқу орындарының оқытушылары мен студенттеріне, жоғары білім беру жүйесінде қызмет етуші зерттеушілерге ғана керек дүние ретінде қабылданады. Кез-келген ғылымның дамуы қазіргі таңда оқшауланған стильде емес, керісінше жаһандық деңгейде өзге елдердегі ғалымдардың ғылыми зерттеулерінің нәтижелерімен таныса отыра дамуды көздейтін ерекше құбылыс. Бұл әлемдік ғылымның берік ұстанып отырған заманауи тренді. Әрине, осы орайда жаһандық тіл – ағылшын тіліндегі тың жұмыстармен танысу әрі оларды пайдалану академиялық жазылымның негіздерін, басты принциптерін білуді талап етеді. Бұл мақалада авторлар академиялық жазылым ұғымына тереңірек үңіліп, оны зерделеп, қазақстандық заманауи білім беру жүйесіндегі болашақ ғалымдардың бойында дағды ретінде қалыптасу ерекшеліктерін қарастырды. Сонымен қатар академиялық жазылымның білім мен ғылымды тоғыстыратын әмбебап форма екендігі алға қойылды. Академиялық жазылым мәтіндік коммуникацияның фрагменті және мәтін түзілімінің белгілі бір типі, мұнда субъект өзінің негізгі коммуникативтік әрекетінің мақсатына сай өз стратегиясын қалыптастырады. Академиялық жазылым лингвориторикамен, герменевтикамен, психолингвистикамен, әлеуметтанумен, прагматикамен байланысады. Осылардың бәрі кешенді түрде автор мен адресаттың қарым-қатынасы мәселесіне жауап береді. Өйткені академиялық жазылым коммуникацияның ерекше формасы ретіндегі академиялық мәтін концепциясын жасаумен байланысты. Осыған орай, бұл жұмыстың авторлары академиялық мәтін, дискурс пен мәнмәтінді тұтастықта қарау оны жүйелі түрде зерттеуге жаңа мүмкіндіктер ашатынын айқындады.

https://doi.org/10.48081/JGSV3296

2022

Выпуск 3

Статья посвящена исследованию специфики женской русской поэзии Павлодарского Прииртышья. Русская литература Павлодарского Прииртышья играет значительную роль – как в регионе, так и в Казахстане в целом. Актуальность темы обусловлена региональным, гендерным и социальным историко-культурным характером изучаемого материала. В качестве объекта исследования было выбрано творчество поэтов, наиболее репрезентативно представляющих женскую павлодарскую поэзию на разных этапах – Ольги Григорьевой и Марины Кисенко. Женская русская поэзия Павлодарского Прииртышья отражает состояние социума и конкретного человека, оказавшегося в сложной ситуации перелома времен: развала некогда великой страны, становления новых независимых государств, изменения мировоззренческих установок; и при этом сохранения базовых ценностей жизни – любви, дружбы, межнационального согласия, взаимоуважения, терпения, смирения, надежды, веры. Произведения павлодарских поэтов очаровывают красотой и яркостью образов и духовным разнообразием, а их философский смысл становится вневременным. Лирические героини утверждают в себе активное, независимое волевое начало. Наиболее часто встречающийся – мотив душевного разлада, в попытке преодоления которого авторы воспевают вечные ценности земной жизни человека, гармонию в любом ее проявлении. Причем делают это с художественной тонкостью и образной выразительностью.

https://doi.org/10.48081/TDAJ4864

2022

Выпуск 3

Ана тіліміз түркі тілдеріне тән негізгі белгілерді сақтап қалған. Дегенмен әр тілдің дамуына, ішкі, сыртқы заңдылықтарына байланысты туыс тілдердің бір бірінен өзгешеленуі – заңды. Қандай да бiр тiлдiң өзіндік ерекшелігі, әсіресе, оның сөздік қорынан, синонимдік қатарынан, яғни лексикасынан анық көрінеді. Себебі, лексика тiл жүйесінiң басқа салаларына қарағанда біршама тез дамиды, әртүрлі экстралингвистикалық факторлар әсерінен үнемі толығып отырады. Сондай-ақ бір тілде бар сөздердің онымен туыс басқа тілдерде ұшырасуы – заңды құбылыс, мұның түп-тамырын, негізгі себебін ортақ түркілік сөздік қордан іздегеніміз жөн. Бұл тұрғыдан келгенде, күллі түркі жұртшылығына ортақ мұра саналатын орта ғасырларда жарық көрген ескерткіштер материалына жүгінудің берері мол. Осымен байланысты, тарихи лексикологияның маңызды міндетінің бірі – өткен дәуірлерден мирас болып қалған жазба ескерткіштер тілін лексика-семантикалық тұрғыдан зерттеу. Бұл мәселе этностың қыпшақ халықтарының құрамында болған кезіндегі, әсіресе, қазақ болып қалыптасқанға, яғни ұлттыққа дейінгі кезеңдегі мұралар тіліне қатысты алғанда өткірлене түседі. Мақалада қазақ тіліндегі туыстық атаулар семантикасы орта ғасырлардағы жазба мұра «Тәржүмандағы» нұсқаларымен және қазіргі түркі тілдері материалымен салыстырыла қарастырылған. Олардың пайда болуы, қалыптасуы мен дамуына ықпал еткен лингвистикалық және экстралингвистикалық факторларды анықтау көзделген. Авторлар түркі тілдеріне қатысты лексикографиялық дереккөздердегі туыстық атаулардың семантикалық әлеуеті мен мағыналық шеңберін анықтауда танымдық ақпаратқа назар аударған. Түсіндірме сөздіктегі атаулар мағынасы мен олардың күнделікті қарым-қатынас тіліндегі қолданыс ерекшеліктерін зерделеген.

https://doi.org/10.48081/QFAF2370

2022

Выпуск 3

Бұл берілген мақалада қазақ әдебиет пен қазақ фольклор саласының дамуына өлшеусіз үлес қосқан көрнекті, атақты және ұлы ғалым академик Митрофан Семенович Сильченконың өмірі, оның өмірбаяны мен шығармашылығы қарастырылады. Мақала докторлық диссертация «академик М.С. Сильченконың ғылыми мұрасы» аясында әзірленген. Өткен ғасырдың отызыншы-сексенінші жылдарындағы ғалым академиктің қазақ әдебиет пен фольклор дамуындағы орнын анықтау да маңызды. Бұл мақаланың мақсаты мен міндеті - Митрофан Семенович Сильченконың шығармашылық өмірбаянын қарастыру, оның әдеби және ғылыми мұрасын анықтау, ғалым академиктің біраз еңбектеріне шолу жасау болып жатыр. Ғалымның салыстырмалы талдауы негізінде мұрағат құжаттары жүйеленіп, академиктің қазақ әдебиетінің даму тарихындағы орны айқындалды. Митрофан Семенович Сильченко ғалымның бірнеше зерттеу бағыттары да айқындалды, мәселен орыс әдебиеті классиктерінің шығармашылығы (қазанға дейінгі және кеңестік кезең); қазақ әдебиетінің орыс әдебиетімен байланысы; әдебиетті оқыту әдістемесінің сұрақтары, оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар жазу; абайтану ғылымының дамуы – Абай шығармашылығын танытатын, ақынды дүниеге әкелген және өз шығармаларында бейнелеген тарихи дәуірді дәл әрі терең түсінуге көмектескен зерттеудің нәтижесі болып жатыр.

https://doi.org/10.48081/FARP6554

2022

Выпуск 3

В данной статье представлены лексико - семантические и фонетические особенности древнегреческих, древнеримских и казахских имен. Имя, его выбор и значение всегда интересовали человека. Еще в глубокой древности оно возникло вследствие необходимости идентификации людей. Человеческое общество не может обойтись без собственных имен его членов. По имени человека можно узнать не только его национальность, родоплеменную принадлежность, но и религиозную ориентацию, заветные мысли, мечты и чаяния его родителей, уровень их интеллекта. Имя человека – это своеобразная «визитка» человека. Антропонимия всегда вызывала интерес. На протяжении столетий о ней написано немало. Существует специальная изучающая ее отрасль знания – антропонимика, которая вместе с топонимикой (изучает географические названия), этнонимикой, комонимикой, зоонимикой, ктематоникой образует ономастику – отрасль языкознания, изучающую все имена собственные. К антропонимии примыкает теонимия – собственные имена божеств. Главной задачей антропонимии является этимология личных имен – выяснение тех слов, от которых личные имена образованы. Антропонимия производит особый отбор слов – основ, и устанавливает монополию на форманты.

https://doi.org/10.48081/ULDF4552

2022

Выпуск 2

Аңдатпа. Қазақ әдебиетінің тарихын зерттеу, ғылыми негіздеу әр дәуірде түрлі белестерден өткені белгілі. Еліміздің тәуелсіздікке қол жеткізуі ұлттық әдебиетті жаңа қырлардан жан-жақты зерттеуге, тың ізденістерге, сонымен қатар ақтандақтарды орнына келтіруге мүмкіндік берді. Қазіргі таңдағы заманауи зерттеулер нәтижесінде ұлттық әдебиетіміз қасаң саясат салдарынан қалыс қалған рухани, әдеби жәдігерлермен толықтырылды. Қазіргі қазақ әдебиеті тарихының өрісі кеңейіп, тарих тамыры тым тереңге бойлайтыны айғақталды. Мақалада қазақ әдебиетінің тарихын зерттеу мәселелері баяндалды. Қазақ әдебиетінің тарихын зерттеудің дәстүрлі бағыттарына және жаңашыл ізденістерге шолу жасалды. Дәстүрлі және жаңашыл ізденістердің ерекшеліктері, ғылыми ұстанымдары сараланды. Қазақ әдебиеті тарихын зерттеген ғалымдардың еңбектері, зерттеушілердің ертедегі және қазіргі ізденістері, ұжымдық зерттеу жұмыстары талданып, олардың әдебиеттану ғылымында алатын орны мен қосқан үлестері бағамдалды. Қазақ әдебиеті тарихына заманауи зерттеулердің енгізген жаңалықтары, аспектілері нақты ғылыми-зерттеу еңбектер негізінде екшелді. Тұтас қазақ әдебиетінің тарихын жасау жолындағы ізденістердердің өзіндік жүйесіне, тың көзқарастарға назар аударылды. Ұлттық әдебиетіміздің тарихын зерттеу жұмыстарындағы ізденістер мен пікірлерді сараптай келе, негізгі бағыттары анықталды. Зерттеу нәтижесі ретінде ұлттық мұраны зерттеудің жаңа жолдары бағамдалды. Ғасырлар бойы жинақталған әдеби мұраларымызды заманауи талаптар тұрғысынан қайта зерделеудің маңызы нақтыланды. Аннотация. Статья посвящена рассмотрению проблем истории исследования казахской литературы. Представлен обзор как традиционных, так и новых направлений данной области научного познания. Были изучены особенности традиционных и новых исследований, рассмотрены различные научные платформы. Особое внимание было уделено сопоставлению трудов по истории исследования казахской литературы, оценке вклада исследователей и их роли в становлении и развитии научных направлений. При этом движения научной мысли рассматривалось в ретроспективе: от ранних трудов до современных работ. Путем анализа конкретных научных трудов рассмотрен вклад современных исследований истории казахской литературы. Уделено внимание наличию в них особой системы, присутствию альтернативных взглядов на решение проблем. На основании проведенной аналитической работы определены новые направления изучения истории казахской литературы. В качестве результатов исследования представлены новые пути исследования национального наследия. Подтверждена необходимость пересмотра подходов изучения литературного наследия с учетом требований современных научных направлений в данной области научного познания. Abstract. The article is devoted to the problems of the history of the study of Kazakh literature. The review of both traditional and new trends of this field of scientific knowledge is presented. The features of traditional and new research have been studied, and various scientific platforms have been considered. Special attention is paid to the comparison of works on the history of the study of Kazakh literature as well as the assessment of the contribution of researchers and their role in the formation and development of scientific trends. At the same time, the movements of the scientific thought have been considered in retrospect: from early works to modern works. The contribution of modern studies of the history of Kazakh literature has been considered by analyzing the specific scientific works. Much attention is paid to the presence of a special system in these works and the alternative views on solving the problems. Based on the conducted analytical work, new trends of studying the history of Kazakh literature have been identified. As the results of the study, new ways of studying the national heritage are presented. The necessity of reviewing the approaches to the study of literary heritage, taking into account the requirements of modern scientific trends in this field of scientific knowledge, has been confirmed.

https://doi.org/10.48081/TRYX4639

2022

Выпуск 2

В статье проведен краткий сравнительный обзор трудов казахстанских лингвистов и искусствоведов начала XXI в. по проблеме функционирования портрета в произведениях литературы и изобразительного искусства Казахстана. На основе системного, лингвистического, искусствоведческого методов проанализировано содержание имеющихся на данный период научных исследований, изучено проблемное поле художественного портретирования, как специфической формы постижения человека, охарактеризованы особенности интерпретации портрета в произведениях изобразительного искусства и литературы Казахстана XXI в. в трудах отечественных филологов и искусствоведов. В процессе изучения проблемы выявлено, что портрет, как объект исследования, не рассматривался филологами с позиций лингвокультурологии, этнопсихолингвистики, лингвоконцептологии. Основными подходами в изучении феномена портрета в современной филологии являются лингвистический, литературоведческий. В работах искусствоведов проблема функционирования портрета в изобразительном искусстве Казахстана представлена многопланово. На основе хронологической систематизации научных трудов сделан вывод о небольшом количестве публикаций филологов по проблеме функционирования портрета на примере произведений художественной прозы и поэзии Казахстана, что создает предпосылки для широты ее научного осмысления.

https://doi.org/10.48081/HVXG4595

2022

Выпуск 2

В статье рассматриваются понятия «концептосфера» и «концепт» в литературоведении. Принимая во внимание тот факт, что концептосфера складывается из отдельных концептов, уместно предположить, что концепты могут вступать друг с другом в отношения различия и сходства. Для проведения исследования, авторы настоящей статьи обращаются к сравнительно-сопоставительному анализу концепта «степь» в казахской и русской литературах, на материале произведений И. Б. Джансугурова и А. П. Чехова, в которых описанию степного художественного пространства отводится значительное место в повествовании. Реализации концепта «степь» в произведениях также уделяется пристальное внимание. Произведения были написаны в разные периоды времени, представителями разных народов и культур, потому воплощению концепта «степь» в них присуще определенные сходства и различия. Авторы статьи соглашаются с утверждением, что художественный концепт является единицей «индивидуального» сознания концептосферы, которую писатели вербально изображают в художественных произведениях. Поэтому обращение к концептуальной сфере произведений И. Б. Джансугурова и А. П. Чехова, ее сравнение и сопоставление, позволяют сделать вывод о том, что степь является национально значимым пространством русского и казахского народов.

https://doi.org/10.48081/GHZI5630

2022

Выпуск 2

Данная статья посвящена аналитическому обзору основных направлений теоретического и прикладного исследования парламентской коммуникации, среди которых особое внимание уделяется теории политического дискурса и политической лингвистики. Перспективы сравнительного изучения общественного парламентского общения выделяются как одна из сравнительно малоизученных составляющих политического дискурса. Сегодня парламентский дискурс, являясь одной из составляющих политического дискурса, является предметом и объектом ряда гуманитарных дисциплин. Основные системообразующим фактором парламентского дискурса является его институциональность, определяющая как форму, так и содержание парламентской коммуникации. Развитие парламентской коммуникации как демократическая форма осуществления государственной власти находится под влиянием исторического, социального и культурного прогресса человечества в целом, и особенности достижения этого прогресса в отдельных странах. Несмотря на наличие универсальных демократических рамок, определяющих статус парламента как общественного учреждения в разных странах, его деятельность имеет национальную и культурную специфику. Сравнение и выявление общечеловеческих и национально-культурно-специфических языковых особенностей парламентского дискурса в разных странах — насущные задачи политической лингвистики. Данная статья посвящена аналитическому обзору основных направлений теоретического и прикладного исследования парламентской коммуникации, среди которых особое внимание уделяется теории политического дискурса и политической лингвистики. Перспективы сравнительного изучения общественного парламентского общения выделяются как одна из сравнительно малоизученных составляющих политического дискурса. Сегодня парламентский дискурс, являясь одной из составляющих политического дискурса, является предметом и объектом ряда гуманитарных дисциплин. Основные системообразующим фактором парламентского дискурса является его институциональность, определяющая как форму, так и содержание парламентской коммуникации. Развитие парламентской коммуникации как демократическая форма осуществления государственной власти находится под влиянием исторического, социального и культурного прогресса человечества в целом, и особенности достижения этого прогресса в отдельных странах. Несмотря на наличие универсальных демократических рамок, определяющих статус парламента как общественного учреждения в разных странах, его деятельность имеет национальную и культурную специфику. Сравнение и выявление общечеловеческих и национально-культурно-специфических языковых особенностей парламентского дискурса в разных странах — насущные задачи политической лингвистики.

https://doi.org/10.48081/CGFY3002

2022

Выпуск 2