Соңғы уақытта «код», «мәдени код» терминдері көптеген гуманитарлық ғылымдардың зерттеу нысаны ретінде қарастырылуда. Бұл мақалада «код», «мәдени код» және «антропоморфты код» терминдерінің теориялық түсінігі мен қызметі талданған. Автор бірқатар ғылымдар саласындағы «код», «мәдени код» және «антропоморфты код» терминдерінің болмысы мен мән-маңызына арналған ғылыми ізденістерге сүйене отырып, жан-жақты зерттеу жүргізді. Осы орайда психологтардың, әлеуметтанушылардың, мәдениеттанушылардың, антропологтардың «код» және «мәдени код» терминдерінің мәнін зерттеу тәжірибесі жинақталды. Сонымен қатар, мақалада отандық және шетелдік зерттеушілердің мәдени-рухани әлемінің ең байырғы үлгісі ретіндегі миф, мифтік таным ұғымдары туралы ізденістері тұжырымдалды. Сондай-ақ, географиялық нысандардың мифтерде антропоморфтық код арқылы бейнеленуі мәселесі бойынша да ізденістер жүргізілді. Автордың басты бағыты - адамның позициясынан әлемді сипаттаудағы және әлем моделінің фрагменттерін қалыптастырудағы антропоморфтық код арқылы географиялық нысандардың мәнін зерттеу болып табылады. Қазақ халқының жер атауларын және анатомиялық терминдерден пайда болған географиялық терминологияны талдау негізінде қоршаған кеңістікті қабылдауда, игеруде және құрылымдауда, географиялық ландшафтты модельдеуде және әлемді тұжырымдауда мәдениеттің антропоморфты кодының қызметі қарастырылды.

https://doi.org/10.48081/DCVZ5985

2024

Выпуск 1

This article explores the pragmatic characteristics of English loanwords (anglicisms) and the factors contributing to their adoption and use in various languages. The study of foreign language vocabulary has always been a subject of interest, given its dynamic nature. Anglicisms have deeply integrated into the lexicon of numerous languages, with their prevalence observed across contemporary linguistic landscapes. The inclusion of anglicisms in speech serves to convey a distinctive and “special” message, with speakers opting for these loanwords to demonstrate their alignment with modernity, trends, and fashion. Several additional motives for borrowing anglicisms are identified, including the absence of equivalent terms in the target language, linguistic efficiency, more precise definitions, the necessity for novel linguistic forms, a diverse range of linguistic resources, and overall convenience. The extensive usage of anglicisms is not limited to everyday vocabulary but extends to professional communication domains. The article also delves into the concepts of “linguistic purism” and “language ecology”, which have gained prominence within linguistic circles due to the widespread adoption of anglicisms. This influx compromises the uniqueness, authenticity, and originality of languages themselves. The study draws its materials from media discourse, as the media space serves as the primary source for the dissemination of anglicisms.

https://doi.org/10.48081/FEIK8813

2024

Выпуск 1

Мақалада коммуникативті-тілдік кеңістікте орыс тілін оқытудың инновациялық әдістері қарастырылған. Әдістер студенттердің коммуникативтік және тілдік құзыреттілігін жетілдіруге бағытталған, бұл білім алушыларға мәдениетаралық қарым-қатынас және кәсіби-тілдік қызмет жағдайында табысты әрекет етуге мүмкіндік береді. Жұмыста коммуникативті-тілдік кеңістіктегі орыс тілінің жұмыс істеу динамикасына талдау жасалады. Бұл адамның сөйлеу ерекшеліктерін және белгілі бір тілдік тенденцияларды сипаттайтын заңдылықтарды анықтауға мүмкіндік береді. Техникалық университет студенттерінің шет (орыс) коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда заманауи білім беру технологиялары өзектендірілуде. ЖОО-да тілідерді оқытуда ақпараттық және коммуникативтік технологияларды қолдану қарастырылуда. Әбілқас Сағынов атындағы Қарағанды техникалық университетінде «орыс тілі» пәнінің сабақтарында практикалық жұмыс тәжірибесіне сүйене отырып, тілдік емес ЖОО студенттерінің тілдік коммуникациялық құзыреттілігін қалыптастыру үшін заманауи білім беру технологиялары ұсынылады. ЖОО-да орыс тілін оқытудағы заманауи білім беру технологиялары ақпараттық және коммуникативтік технологияларды, сондай-ақ, оқытудың интерактивті әдістері мен нысандарын қамтиды. Бұл технологияларды тілдік емес жоғары оқу орындарында қолдану тілді оқытудың тиімділігін арттыруға және студенттердің орыс тілін үйренуге деген ынтасын арттыру, сондай-ақ, студенттердің танымдық, шығармашылық және коммуникативтік қабілеттерін дамыту арқылы шет тілдік коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік береді.

https://doi.org/10.48081/IIHH5714

2024

Выпуск 1

The article discusses the translation of vocabulary related to Kazakh gastronomy in the story “Gaukhartas” by the famous writer Dulat Issabekov into Russian and English. From time immemorial, the Kazakh people knew and understood the special role of food, which gives energy and nutrition to the human body, saying that “Food gives a person strength”, “Hunger does not allow a person to think”. Leading a nomadic lifestyle, they knew perfectly well all the properties of natural products obtained from livestock. The Kazakhs treated even a random, unexpected guest to a special dish – sybaga. The gastronomic world of the people who cut up the meat and served each guest their specially intended part is very rich. And it was impossible not to be reflected in literature. Elements of Kazakh gastronomy are clearly visible in all the works of Dulat Issabekov. However, since the names of the dishes are unfamiliar to people from other cultures, they cause problems in translation. Almost all food names are culture-specific items. Therefore, the purpose of this article is to determine the features of translating the names of dishes typical of the Kazakh people in the writer’s story into Russian and English. To achieve this goal, gastronomic vocabulary from the story “Gaukhartas” was selected, systematized and subjected to lexical-semantic comparative analysis in the original/translation pair. As a result, we have identified translation transformations and semantic mistakes.

https://doi.org/10.48081/PCVQ9770

2024

Выпуск 1

The article deals with the formation of the theory of translation in the Kazakh literary criticism and the periods of its development in the 1950 - 60's. In the course of consideration of specific, individual problems of translation by the example of a number of studies analyzes the fact that its theory has also received considerable development. The historical-political and spiritual - cultural factors of development of methodology and methods of research the theory of literary translation are revealed. In this context, the research works of scientists S. Talzhanov, A. Satybaldiev, S. Kuspanov, Kh. Sadykov are taken as a basis. Several concepts related to the scientific framework of translation research, research methods, general methodology of translation research are defined. The term in the formation and development of translation theory, structural systems of the translated language, the style of the original author, inversion in fiction translation, idiomatic and phraseological word combinations, dialectism in the original, etc. are compared and studied from the position of researchers whose works are devoted to literary criticism. Conclusions are drawn on the formation and development of the theory of literary translation, and the peculiarities of each stage are considered. Мақалада қазақ әдебиеттану ғылымындағы аударма теориясының қалыптасу кезеңі мен 1950 - 60 - жылдардағы даму кезеңі қарастырылады. Аударманың нақты, жеке мәселелерін қарастыру барысында оның теориясы да айтарлықтай дамығандығы бірнеше зерттеулер мысалында талданады. Көркем аударма теориясының әдіснамасы мен зерттеу тәсілдерінің жетілуіндегі тарихи - саяси және рухани - мәдени факторлар көрсетіледі. Бұл орайда С. Талжанов, Ә. Сатыбалдиев, С. Құспанов, Х. Садықов т.б. ғалымдардың зерттеу еңбектері негізге алынады. Аударманы зерттеудің ғылыми аппаратына, зерттеу әдіс - тәсілдеріне, аударматанудың жалпы әдіснамасына байланысты бірнеше концепциялар айқындалады. Аударма теориясын қалыптастыру мен дамытудағы термин, аударма тілінің құрылымдық жүйелері, түпнұсқа авторының стилі, көркем аудармадағы инверсия, идиомалық және фразеологиялық сөз тіркестері, түпнұсқадағы диалектизм т.б. сынды мәселелердегі зерттеушілердің ұстанымдары салыстырыла зерттеледі. Көркем аударма теориясының бірнеше даму кезеңдері, әр кезеңнің ерекшеліктері туралы тұжырымдар ұсынылады В статье рассматривается формирование теории перевода в казахском литературоведении и периоды ее развития в 1950 - 60 - х гг. В ходе рассмотрения конкретных, отдельных проблем перевода на примере ряда исследований анализируется тот факт, что его теория также получила значительное развитие. Показаны историко - политические и духовно - культурные факторы развития методологии и методов исследования теории художественного перевода. В этом отношении за основу взяты исследовательские работы ученых С. Талжанова, А. Сатыбалдиева, С. Куспанова, Х. Садыкова. Определено несколько концепций, связанных с научным аппаратом исследования перевода, методами исследования, общей методологией исследования перевода. Термин в становлении и развитии теории перевода, структурные системы переводимого языка, стиль автора оригинала, инверсия в художественном переводе, идиоматические и фразеологические словосочетания, диалектизм в оригинале и др. сопоставляются и изучаются с позиции исследователей, труды которых посвящены литературной критике. Делаются выводы в вопросах формирования и развития теории художественного перевода, рассматриваются особенности каждого этапа.

https://doi.org/10.48081/YNLH7711

2024

Выпуск 1

The scientific article is devoted to the differentiation of anthropocentric studies that contributed to the formation of the theory of linguistic persona within the framework of a new scientific paradigm in modern language. In linguistics, the relevance of the topic is manifested in the fact that the problem of studying the linguistic persona, the reality of which is an active form of cognition of existence, acquires an ever broader scientific consideration. The nature of the linguistic persona is a complex phenomenon, and its structure is as complex as that, obviously, it is not easy to define. There are many opinions on this issue. The article provides an overview of theoretical studies in world and Kazakh linguistics concerning the theory of linguistic persona, and makes scientific conclusions based on the three-level structure of linguistic persona, classified according to the theory of Y. N. Karaulov as verbal-semantic, linguistic and pragmatic. It has been proved that external factors such as society, period, family, communication environment, educational institutions, places of culture, and mass media play a role in the formation and development of a linguistic persona, along with internal factors. The theory of "linguistic persona" is discussed by describing the theoretical reasoning and scientific views of researchers, as well as the degree of relevance and scientific significance.

https://doi.org/10.48081/SLAI8040

2024

Выпуск 1

This article deals with the specifics of the use of comparisons in the poems of Mashkhur Zhussip Kopeev. The purpose of the article is to evaluate the role of comparisons in defining the author’s originality of the poet. One of the targets of the article is to identify the types of comparisons which are considered one of the advantages of the poet’s poems and to show the author’s own individuality. The classification distribution of scientifically proved comparisons was strictly followed during the article and played an essential role in reflecting the richness of the poet’s works. In particular, metaphorical comparison, epithet comparison, metonymic, synecdochic comparison can enrich the work of a scientist and become a good argument in defining his individuality from other authors. It is proved in the article by concrete examples that the poet in a figurative, expressive, clear presentation of his thoughts quite reasonably used his figurative, expressive-emotional coloristic comparisons. It is determined that the figurative expressions characteristic of the author poetically enriched the work of Mashkhur Zhussip. The relevance of the article is the differentiation of abstained, unspoken, without repeating the questions touched upon in the works of scientists who have studied the poet’s works so far. The research has scientific and practical importance. It can also be used in Mashhur Studies, in local history lessons, in the discipline of literature of the early XX century and general theory of literature. At the conclusion of the work it was proved that comparisons have a new meaning in the poet’s word usage, a brilliant hint, different internal hints given by a subtext meaning.

https://doi.org/10.48081/IBQX6428

2024

Выпуск 1

Мақала француз әдебиетінің көрнекті өкілі Жан Лафонтеннің шығармаларының маңызын пайымдауға арналған. ХVІІ ғасырдағы француз әдебиетіндегі мысал жанрының дамуы Жан Лафонтен мысалдары негізінде қарастырылады. Француз қаламгері сол дәуірде мысал жанрын жоғары даму сатысына көтергендігі, оның реалистік және демократиялық бағытының айқындығы нақты шығармалары арқылы талданады. Мысалдарының идеялық бағытын, кейіпкерлерді суреттеудегі қаламгер шеберлігін, өзіне тән ерекшеліктерін саралау арқылы сол кезең әдебиетіндегі жазушының өзіне тән қасиеттерін жоққа шығаратын, мысалдардағы халықшылдық рухқа және реалистік дамуға кедергі болған, табиғат пен адамның қадір-қасиетіне дұшпан, шынайы өмірді мойындамайтын діни-аскеттік саясатына қарсы сыни көзқарасты бағалауға талпыныс жасалады. Мақалада Жан Лафонтен туындыларының негізгі табиғаты сипатталып, мысалдарының ерекшеліктері айтылады. Қаламгер мысалдарындағы тақырып пен мазмұн және сыншыл көзқарастар талданады. Жан Лафонтен мысалдарының ХVІІ ғасырдағы француз әдебиетіндегі орны, құрылымы, даму деңгейі қарастырылады, олардың әрқайсысына сипаттама беріледі және қолдану әдістері сараланады. Мақалада мыcaл жaнрындағы aдaмгeршiлiк, гуманизм мәceлeлeрi, қoғaм кeлeңciздiктeрi мeн мoрaльдық мәселелер көтеріледі. Мақалада сонымен қатар Жан Лафонтен шығармаларының өзінен кейінгі әдебиетке тигізген әсері де пайымдалған.

https://doi.org/10.48081/ASHQ5784

2024

Выпуск 1

This article presents the results of the research on determining the status roles of participants leading discursive practices in contemporary Russian-language religious media discourse in Kazakhstan. In order to achieve the goal of the study, which is defined as a description of the characteristic features that allow us to identify the status roles manifested in the religious Russian-language media discourse of Kazakhstan, a number of important tasks are solved. Among them, a special place is occupied by the application of the dialingual method of discourse analysis, which allowed us to develop an algorithm for analyzing a discursive situation. Along with this, the characteristics of religious media discourse as a type of institutional discourse are described on the example of the world religion "Islam". It is noted that the subject matter of the analyzed materials reflects the religious situation in society. Based on this, a constant interest in conducting religious discursive practices is traced. Thus, the religious theme of communication is topical and increasingly becomes a subject of discussion in society. The conclusion is made about the presence in the personological space of the blogosphere of at least six types of linguistic personality of the author, systematically interconnected with the realized communicative intentions. Prospects for the development of the selected topic are presented in a wider coverage of various practices of Russian-language religious discourse of Kazakhstan by attracting new methods of analyzing discursive practices within the framework of religious media discourse of Kazakhstan.

https://doi.org/10.48081/WCAW4324

2024

Выпуск 1

Бұл мақалада «Алаш» партиясы негізін қалаушылардың бірі, Алашорда үкіметінің төрағасы, публицист, ғалым, аудармашы Әлихан Бөкейхановтың өмір жолы, қазақ қоғамының дамуындағы рөлі, фольклортанушылық қызметі жан-жақты қарастырылған. ХХ ғасырдағы Ақпан төңкерісі, қоғамды ілгерілетуде, ғылымды дамытуда т.б. атқарған еңбектері, «Алаш» партиясы, Алаш қозғалысы, Алаш әскері т.б. мәселелері төңірегінде сөз қозғағанда – бәрінде дерлік Ә. Бөкейханов есімі аталып жүргені белгілі. Ә. Бөкейхановтың ХХ ғасырдың басында «Қыр баласы» деген бүркеншік атымен жарияланған еңбегінде «Жаңа жыл» мақаласы, өңделген «Қара Қыпшақ Қобыланды», «Ер Тарғын», «Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырлары т.б. жинастырылған. Мақалада «Қыр баласы» еңбегіндегі «Қара Қыпшақ Қобыланды» жырына және белгілі фольқлортанушы ғалым Г. Н. Потанин есіміне назар аударылған. Мұнда Г. Н. Потанин есімінің жиі аталулы, оның еңбектерінің Ә. Бөкейхановтың фольклортанушы ғалым болып қалыптасуындағы рөлімен байланысты. Әсіресе, Г. Н. Потаниннің фольклорды қандай мақсатта, қандай жанрлар төңірегінде жинап, зерттеу жүргізгендігі, сол зерттеу барысында қандай әдістер қолданғандығы, жалпы қазақ фольклортану ғылымы үшін атқарған қызметі т.б. – барлығы Ә. Бөкейхановтың фольклортанушы ғалым болып қалыптасуына әсер еткені сөз болады.

https://doi.org/10.48081/TZOC4207

2024

Выпуск 1