The relevance of the article is determined by the insufficient level of critical thinking development among students of higher educational institutions. It is known that the key principle of success is the development of a critical thinker who is able to adapt to an ever-increasing flow of information; There is a certain contradiction between the potential of the English language as a means to develop students’ critical thinking and the insufficient development of the theory and practice of its implementation. Developing critical thinking in foreign language classes is important for several reasons. First, if language learners can take responsibility for their thinking, they can more successfully monitor and evaluate their own ways of learning. Second, critical thinking enhances students' learning practices and makes language more meaningful to them. Third, critical thinking is highly correlated with student achievement. And finally, today the emphasis in education has shifted towards the ‘4K’ model: the development of critical thinking, creativity, communication, and cooperation. Therefore, in order to make students more competitive in modern society, we attempted to elaborate a model and course of exercises for developing students’ critical thinking skills in English classes. The results of the study, its main provisions and results can be used in the development of theoretical courses on language teaching methods.

https://doi.org/10.48081/UVUK2805

2024

Выпуск 1

Архетип блудного сына, отражающий православную концепцию мира, – один из основных архетипов русской литературы разных периодов. Истоки образа, восходящего к евангельской притче, лежат в повествовательной литературе Древней Руси. В русской литературе XIX века к нему обращаются А. С. Пушкин, Ф. М. Достоевский, выражая свое, индивидуально-авторское отношение к вечной проблеме ухода из родительского дома, греха, покаяния и возвращения. Одним из примеров «блудных детей» в литературе ХХ века является Настя из произведения К. Г. Паустовского «Телеграмма», написанного в 1946 году. В процессе предпринятого в статье анализа рассказа рассматривается преемственная связь образа его главной героини с архетипическими образами евангельской притчи и классических произведений русской литературы. Выявляется трансформация архетипического образа, на что влияют такие факторы, как общественно-политическая ситуация в стране, социальное положение главной героини, внутренняя идеология, и, конечно же, авторская позиция. Имеющий большой опыт преподавания и жизненный опыт К. Г. Паустовский в рассказе «Телеграмма» стремится предостеречь своих учеников от греховных заблуждений и ошибок. Наблюдается развитие образа как личности, но его традиционная суть остается неизменной.

https://doi.org/10.48081/ZDCD8827

2024

Выпуск 1

This article is devoted to the study of metatext in journalese discourse. The use of language in newspapers and other journalistic publications plays an important role in shaping public opinion and discussions. The problem of metatext in journalese discourse has not been sufficiently studied, since it requires additional research, namely, how metatext functions in journalese discourse and what types of metatext are used there. To understand the main peculiarities of metatext in journalese discourse, the article reveals the concept “metatext” and its main features. Metatext acts as an “assistant” for the main text, contributes to its organization and understanding. Being as an intermediary between the author and readers, it makes the text more understandable and convincing for perception. Based on the classifications, a comprehensive model of metatext is designed, applicable to journalese discourse. The source of the language material is 150 articles from the newspaper “Financial Times” for 2023. Articles are related to business and economy. The analysis carried out makes it possible to reveal how metatext forms journalistic communication and contributes to the construction of social reality.

https://doi.org/10.48081/GDUQ8738

2024

Выпуск 1

В статье рассмотрены способы перевода концепта КУМЫС на другой язык, выявлены и описаны этапы его формирования и концептуализации, дано моделирование его структуры, исследованы приемы перевода. Использованы методы моделирования, восприятия, концептуализации, гештальт-анализ, концептуальный анализ Осуществлены гештальтный анализ перцептивного концепта, концептуальный анализ формата знания «кумыс». изучены способы его первичной и вторичной концептуализации. Показано, что в процессе перевода концепта с одного языка на другой возможна трансляция целостной гештальт-структуры, в структуре которого совмещаются как результаты чувственного восприятия действительности, так и рациональные представления о предмете, получаемые в процессе обобщения, осмысления, означивания результатов чувственного опыта, переработки в познавательной, речемыслительной деятельности субъекта. В процессе перевода исходной содержательно-концептуальной информации следует использовать прототипическую стратегию подбора эквивалентного гештальта-концепта в языке перевода, чтобы сохранить язык, защитить его от элементов, наносящих вред как языку, так и языковому сознанию носителей этого языка. Отмечается, что в переводе проявляется проблема лингвоэкологии, именно при переводе мы имеем дело с имплицитным воздействием на получателя. И именно гештальт-структуру можно использовать в процессе лингвистического анализа текста, так как она способствует как восприятию, так и пониманию целостного текста.

https://doi.org/10.48081/TEMM1088

2024

Выпуск 1

Тема архетипа впервые была детально рассмотрена и изучена швейцарским психиатром Карлом Юнгом. Юнг верил, что существуют универсальные переживания, которые присущи человеческому опыту, такие как принадлежность, любовь, смерть и страх. Эти переживания, которые он называл "коллективным бессознательным", выражаются в том, что он называл "архетипами". Юнг считал, что эти архетипы находятся под влиянием эволюционного давления и проявляются в поведении и переживаниях индивидов. Он впервые ввел концепцию первичных образов, которые позже назвал архетипами, чтобы объяснить эту идею [1]. В данной статье была сделана попытка проанализировать архетип Волка в первой части трилогии Есенберлина “Кочевники” в оригинале и в переводе на русский язык. В мировой мифопоэтике трудно отыскать образ, настолько семантически яркий, глубокий и близкий в разных культурных традициях, как Волк. Подавляющее большинство исследований, посвященных культу Волка, рассматривает его как символ мужского начала – врожденной воинственности, преданности своим целям, принадлежности к сакральному боевому братству, беспощадности к врагам [2]. Тема архетипических образов в казахской литературе всегда будет представлять живой интерес как составляющие национальной культуры, истории и быта казахов. Именно зооморфные архетипы в исторической прозе недостаточно изучены и требуют более детального рассмотрения.

https://doi.org/10.48081/AIZQ6118

2024

Выпуск 1

Өнер адамының өмірі мен шығармашылығын тақырып арқауы еткен туындылардың қай-қайсысы да көркемдік шеберлігінің өзіндік өрнегімен, өзекті эмоциялық қуатымен, таным-талғамымен, өмір туралы ғибратты, салихалы ой, философиялық толғам айтуымен ерекшеленеді. Мақалада белгілі қаламгер Зейтін Ақышевтың «Жаяу Мұса» романында бейнеленген ұлт тарихы үшін қазақ даласында өнерімен аты аңызға айналған, қара халықтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтап, жазықсыз жала жабылып қуғынға ұшыраған, қазақ өнерінің қайталанбас өкілі, әнші, композитор Мұса Байжанұлының өмір жолы мен шығармашылығы, ұлт руханиятындағы орны сөз болады. Автор қаламгердің Мұса Байжанұлын тек өнер адамы ретінде емес, халқының қамын ойлаған қайраткер ретінде де суреттегенін дәлелдеп шыққан. Өнерпаз кейіпкер өмірін даралап, өмір құбылысы мен әлеуметтік теңсіздікке саятын тартыстың астарында халық мүддесі қалай көрініс табатынына маңыз береді. Көркем шығармаға тарихи тұрғыдан қарау, тарихи кейіпкер мен оның көркем бейнесінің ара салмағын безбендеп, өмір шындығы мен көркем шындықтың арақатынасы жазушылық шеберлік тұрғысынан қарастырылады. Сонымен қатар, З.Ақышевтың өмірде болған нақты кейіпкерді көркем образға айналдырудағы көркемдік ізденістері, заман шындығын, кезең келбетін шынайы суреттеуде штрих, детальдарды қолданудағы қаламгерлік шеберлігі де назардан тыс қалмаған. Адам мен заман, тарих пен тарихи тұлға туралы зерттеулерге ғылыми-танымдық пайымдаулар жасалады.

https://doi.org/10.48081/WGZJ8113

2024

Выпуск 1

Бұл жұмыс қазақ тіл ғылымы мен әдебиеттану ғылымында өзіндік биік орны бар біртуар тұлға, ұлы ағартушы Ахмет Байтұрсынұлы шығармашылығындағы білімді, алғыр, жасампаз шәкірт тәрбиелеу мен оқыту мәселелеріне қатысты еңбектерді талдауға арналған. Қазіргі қазақ тілі мен әдебиеттану ғылымдарының қалыптасып, дамуына үлкен еңбегін сіңірген ағартушы шығармашылығын зерттеу, ғалымның білім беру мәселелеріне қатысты ойларын талқылау бүгінгі жаңартылған білім беру саласы үшін маңызды. Тақырыптың дәл осы негізде таңдалуы бүгінгі білім беру үдерісінде маңызды орын алатын 4К оқыту моделі мен оның құрамдас компоненттерінің әрқайсысының мән-маңызымен кеңірек танысу, оқытудың аталмыш жүйесін қамтыған Ахмет Байтұрсынұлы еңбектерін зерттеу қызметімен тікелей байланысты. Білім беру саласындағы 4К моделінің Ахмет Байтұрсынұлы еңбектерінде көрініс табуын зерттеу арқылы ғалымның туған халқының мүддесіне қызмет еткен терең ойларымен, жасампаз идеяларымен, әдісітемелік бағыт-бағдарларымен танысуға мүмкіндік туады. Сонымен қатар, зерттеу жұмысы тіл ғылымына қатысты әдістемелік еңбектер мен оқыту құралдарына қосымша материал ретінде қолданыла алады. Бұл зерттеу жұмысының мақсаты – 4К оқыту моделін жүйелі түрде сипаттау, 4К оқыту жүйесінің білім саласындағы маңызын нақтылау, ағартушы еңбектеріндегі 4К моделінің көрініс табуын талдай отырып, ғалым еңбектерінің тіл ғылымында алатын орнын анықтау.

https://doi.org/10.48081/WSXW2390

2024

Выпуск 1

Мақалада қазақ әдебиетіндегі және әлем әдебиетіндегі архетип кейіпкерлердің пайда болуы, өзгеруі сөз болады. Кейіпкерлердің өзгеруі мен басқа сипатқа ие болуы архетипке байланысты. «Архетип» терминін 20 ғасырда психолог Карл Густав Юнг енгізген. Әдеби архетип салыстырмалы құбылыс: сюжеттің дамуына қарай кейіпкер бейнесі айтарлықтай өзгерістерге ұшырауы мүмкін. Әдеби архетип салыстырмалы құбылыс: сюжеттің дамуына қарай кейіпкер бейнесі айтарлықтай өзгерістерге ұшырауы ықтимал. Бұған мысал ретінде Лев Толстойдың Наташа Ростовасын келтіре аламыз. Көркем әдебиеттегі кейіпкерлердің мынадай архетиптері бар: Нағыз ер қаһарман, азған кейіпкер, дос мінезді кейіпкер, Бүлікшіл әрі айлакер кейіпкер, жоғалған жан, шытырман оқиғаларды іздеуші, шындық іздеуші кейіпкер. Шығармалардағы әйел кейіпкерлердің бірнеше архетиптері бар: тәкаппар әрі іскер, өз пікірінде қатал және айналасындағылардан мойынсұнуды талап етуші, сенгіш, батыл, азғырушы. Кейіпкерлер секілді әңгіме архетипі де белгілі бір заңдылыққа бағынады. Көркем шығармаларда әр уақытта пайда болатын белгілі бір сюжеттік архетиптер бар. «Том Сойердің шытырман оқиғалары» шығармасындағы архетиптік сюжет баланың өсуін, түрлі қиындықтарды танып-білуін көрсетеді. «Кек» сюжеттік архетипін қолданудың мысалы ретінде Александр Дюманың «Граф Монте-Кристо» кітабын алуға болады. Басты кейіпкердің басты мақсаты – әділеттілікті қалпына келтіру. «Саяхат» архетиптік сюжетіне Джон Толкиеннің шығармаларын, атап айтқанда, оның «Сақиналардың әміршісі» кітабын келтіруге болады. Бұл кітапқа көптеген оқырмандардың қызығушылық танытқаны белгілі. Бірнеше архетиптерді қолдану автордың ниетін толық ашуға көмектеседі. Оның жарқын мысалы – Лев Толстойдың «Соғыс және бейбітшілік» романы. Мұнда біз бірден бірнеше архетиптердің тоғысқанын көреміз: «махаббат», «құрбандық», «жетілгендік», «қарсылық», трансформация.

https://doi.org/10.48081/VFDZ8351

2023

Выпуск 4

Бұл мақалада тілді дамыту мен қолданудағы жеке сөйлеу бұзылыстарына қатысты аналитикалық процедураларды қамтитын лингвистиканың пәнаралық салаларының бірі ретінде нейролингвистиканың маңыздылығын түсіндіреді. Талдау нәтижесі олардың тілдік мүмкіндіктерін жақсарту моделі мен стратегиясын жасау үшін қолданылады. Нейролингвистиканың жол картасы 2006 жылдан бері Sastra және тағы да басқа ғалымдардың жүргізген кейбір алдыңғы зерттеулерді қамтиды. Бұл зерттеулер тіл мен сөйлеу бұзылыстарын, соның ішінде ойлау бұзылыстарын зерттейді және нейролингвистиканың жеке мәселелерін шешуге қосқан үлесі туралы маңызды сұраққа жауап береді. Аталмыш мәселелер мидың сол және оң жақ жарты шарларындағы кейбір бұзылуларынан туындайды. Психолгингвистиканың қарқынды дамуының арқасында бұл сала – теориялық психолингвистика (адамның тілді қолдануының психикалық аспектілеріне назар аударады), өсу және даму психолигингвистикасы (бірінші және екінші тілдерді меңгеруге бағытталған), әлеуметтік психолингвитстика (тілдің ішкі байланыс ретіндегі әлеуметтік аспектілері), білім беру психолингвитикасы (тіл және тілдерді оқыту), эксперименттік психолингвистика (тілдік әрекет пен ауызша мінез-құлық эксперименттері туралы), неврологиялық психолингвитика және нейро-психолингвистика (тіл, қолданыстағы тіл және адам миының байланысы туралы), қолданбалы психолингвистика (білім беру, неврология, психиатрия, әдеби сын және коммуникация) сияқты келесі пәндерден тұрады. Ғылыми тұрғыдан алғанда, нейролингвистика әрқашан дамиды, өйткені тілдік құбылыстар әрқашан адам өмірінде ойлау және сөйлеу арқылы жүретіндігі дәлелденген.

https://doi.org/10.48081/WCBG6144

2023

Выпуск 4

Мақалада кез келген тілдің семантикалық жүйесіндегі ең маңызды құбылыстардың бірі – көпмағыналық.туралы баяндалады. Автор жаңа мағыналардың қалыптасуына ең бейім адамдар мен жануарлар денесінің бөліктерін білдіретін сөздік қабаттардің бірі – соматикалық лексемалардың негізгі сипаттамаларын қарастырады. Шетелдік және отандық ғалымдардың еңбектерін талдай отырып, автор көп мағыналылықтың, оның ішінде соматикалық лексемалардың түрленуінің теориялық аспектілерін қарастырады. Зерттеу барысында лексемалардың семантикалық құрылымы, олардың бастапқы (негізгі) және қосалқы (екіншілік) мағыналарына тоқталады. Негізгі дереккөз ретінде алынған 1897 жылы Орынборда жарық көрген ХІХ ғасырда кирил әліпбиімен жазылған «Киргизско-русскiй словарь» жазба ескерткішіндегі соматикалық лексиканың көп мағыналығы талданып, топшаларға бөліп қарастырылады. Мақалада аталмыш соматикалық лексемалардың мағыналарына компоненттік талдау жасалады. Компоненттік талдаудың көмегімен соматикалық лексемалардың семантикалық құрылымы, полисемантиканың лексика-семантикалық варианттары арасындағы байланыс түрлері талданады. Талдау барысында соматикалық лексиканың дамуы мен бастапқы мағыналарды түрлендіру процесінде талданатын лексемалар ауыспалы (қосалқы) мағынаның едәуір үлкен санына ие болғандығы айқындалды. Жаңа мағыналардың қалыптасуы метафоралық, метонимиялық немесе функционалдық ауысулардың көмегімен жүзеге асуы сөз болады. Сөздегі мағыналар тізбегінің сипатына қарай жасалған лексика-семантикалық варианттар радиалды, тізбекті және радиалды-тізбекті түрлері арқылы өзара байланысы көрсетіледі.

https://doi.org/10.48081/RSNM3937

2023

Выпуск 4