The article deals with the formation of the theory of translation in the Kazakh literary criticism and the periods of its development in the 1950 - 60's. In the course of consideration of specific, individual problems of translation by the example of a number of studies analyzes the fact that its theory has also received considerable development. The historical-political and spiritual - cultural factors of development of methodology and methods of research the theory of literary translation are revealed. In this context, the research works of scientists S. Talzhanov, A. Satybaldiev, S. Kuspanov, Kh. Sadykov are taken as a basis. Several concepts related to the scientific framework of translation research, research methods, general methodology of translation research are defined. The term in the formation and development of translation theory, structural systems of the translated language, the style of the original author, inversion in fiction translation, idiomatic and phraseological word combinations, dialectism in the original, etc. are compared and studied from the position of researchers whose works are devoted to literary criticism. Conclusions are drawn on the formation and development of the theory of literary translation, and the peculiarities of each stage are considered. Мақалада қазақ әдебиеттану ғылымындағы аударма теориясының қалыптасу кезеңі мен 1950 - 60 - жылдардағы даму кезеңі қарастырылады. Аударманың нақты, жеке мәселелерін қарастыру барысында оның теориясы да айтарлықтай дамығандығы бірнеше зерттеулер мысалында талданады. Көркем аударма теориясының әдіснамасы мен зерттеу тәсілдерінің жетілуіндегі тарихи - саяси және рухани - мәдени факторлар көрсетіледі. Бұл орайда С. Талжанов, Ә. Сатыбалдиев, С. Құспанов, Х. Садықов т.б. ғалымдардың зерттеу еңбектері негізге алынады. Аударманы зерттеудің ғылыми аппаратына, зерттеу әдіс - тәсілдеріне, аударматанудың жалпы әдіснамасына байланысты бірнеше концепциялар айқындалады. Аударма теориясын қалыптастыру мен дамытудағы термин, аударма тілінің құрылымдық жүйелері, түпнұсқа авторының стилі, көркем аудармадағы инверсия, идиомалық және фразеологиялық сөз тіркестері, түпнұсқадағы диалектизм т.б. сынды мәселелердегі зерттеушілердің ұстанымдары салыстырыла зерттеледі. Көркем аударма теориясының бірнеше даму кезеңдері, әр кезеңнің ерекшеліктері туралы тұжырымдар ұсынылады В статье рассматривается формирование теории перевода в казахском литературоведении и периоды ее развития в 1950 - 60 - х гг. В ходе рассмотрения конкретных, отдельных проблем перевода на примере ряда исследований анализируется тот факт, что его теория также получила значительное развитие. Показаны историко - политические и духовно - культурные факторы развития методологии и методов исследования теории художественного перевода. В этом отношении за основу взяты исследовательские работы ученых С. Талжанова, А. Сатыбалдиева, С. Куспанова, Х. Садыкова. Определено несколько концепций, связанных с научным аппаратом исследования перевода, методами исследования, общей методологией исследования перевода. Термин в становлении и развитии теории перевода, структурные системы переводимого языка, стиль автора оригинала, инверсия в художественном переводе, идиоматические и фразеологические словосочетания, диалектизм в оригинале и др. сопоставляются и изучаются с позиции исследователей, труды которых посвящены литературной критике. Делаются выводы в вопросах формирования и развития теории художественного перевода, рассматриваются особенности каждого этапа.

https://doi.org/10.48081/YNLH7711

2024

Выпуск 1

The scientific article is devoted to the differentiation of anthropocentric studies that contributed to the formation of the theory of linguistic persona within the framework of a new scientific paradigm in modern language. In linguistics, the relevance of the topic is manifested in the fact that the problem of studying the linguistic persona, the reality of which is an active form of cognition of existence, acquires an ever broader scientific consideration. The nature of the linguistic persona is a complex phenomenon, and its structure is as complex as that, obviously, it is not easy to define. There are many opinions on this issue. The article provides an overview of theoretical studies in world and Kazakh linguistics concerning the theory of linguistic persona, and makes scientific conclusions based on the three-level structure of linguistic persona, classified according to the theory of Y. N. Karaulov as verbal-semantic, linguistic and pragmatic. It has been proved that external factors such as society, period, family, communication environment, educational institutions, places of culture, and mass media play a role in the formation and development of a linguistic persona, along with internal factors. The theory of "linguistic persona" is discussed by describing the theoretical reasoning and scientific views of researchers, as well as the degree of relevance and scientific significance.

https://doi.org/10.48081/SLAI8040

2024

Выпуск 1

The relevance of the article is determined by the insufficient level of critical thinking development among students of higher educational institutions. It is known that the key principle of success is the development of a critical thinker who is able to adapt to an ever-increasing flow of information; There is a certain contradiction between the potential of the English language as a means to develop students’ critical thinking and the insufficient development of the theory and practice of its implementation. Developing critical thinking in foreign language classes is important for several reasons. First, if language learners can take responsibility for their thinking, they can more successfully monitor and evaluate their own ways of learning. Second, critical thinking enhances students' learning practices and makes language more meaningful to them. Third, critical thinking is highly correlated with student achievement. And finally, today the emphasis in education has shifted towards the ‘4K’ model: the development of critical thinking, creativity, communication, and cooperation. Therefore, in order to make students more competitive in modern society, we attempted to elaborate a model and course of exercises for developing students’ critical thinking skills in English classes. The results of the study, its main provisions and results can be used in the development of theoretical courses on language teaching methods.

https://doi.org/10.48081/UVUK2805

2024

Выпуск 1

Архетип блудного сына, отражающий православную концепцию мира, – один из основных архетипов русской литературы разных периодов. Истоки образа, восходящего к евангельской притче, лежат в повествовательной литературе Древней Руси. В русской литературе XIX века к нему обращаются А. С. Пушкин, Ф. М. Достоевский, выражая свое, индивидуально-авторское отношение к вечной проблеме ухода из родительского дома, греха, покаяния и возвращения. Одним из примеров «блудных детей» в литературе ХХ века является Настя из произведения К. Г. Паустовского «Телеграмма», написанного в 1946 году. В процессе предпринятого в статье анализа рассказа рассматривается преемственная связь образа его главной героини с архетипическими образами евангельской притчи и классических произведений русской литературы. Выявляется трансформация архетипического образа, на что влияют такие факторы, как общественно-политическая ситуация в стране, социальное положение главной героини, внутренняя идеология, и, конечно же, авторская позиция. Имеющий большой опыт преподавания и жизненный опыт К. Г. Паустовский в рассказе «Телеграмма» стремится предостеречь своих учеников от греховных заблуждений и ошибок. Наблюдается развитие образа как личности, но его традиционная суть остается неизменной.

https://doi.org/10.48081/ZDCD8827

2024

Выпуск 1

This article deals with the specifics of the use of comparisons in the poems of Mashkhur Zhussip Kopeev. The purpose of the article is to evaluate the role of comparisons in defining the author’s originality of the poet. One of the targets of the article is to identify the types of comparisons which are considered one of the advantages of the poet’s poems and to show the author’s own individuality. The classification distribution of scientifically proved comparisons was strictly followed during the article and played an essential role in reflecting the richness of the poet’s works. In particular, metaphorical comparison, epithet comparison, metonymic, synecdochic comparison can enrich the work of a scientist and become a good argument in defining his individuality from other authors. It is proved in the article by concrete examples that the poet in a figurative, expressive, clear presentation of his thoughts quite reasonably used his figurative, expressive-emotional coloristic comparisons. It is determined that the figurative expressions characteristic of the author poetically enriched the work of Mashkhur Zhussip. The relevance of the article is the differentiation of abstained, unspoken, without repeating the questions touched upon in the works of scientists who have studied the poet’s works so far. The research has scientific and practical importance. It can also be used in Mashhur Studies, in local history lessons, in the discipline of literature of the early XX century and general theory of literature. At the conclusion of the work it was proved that comparisons have a new meaning in the poet’s word usage, a brilliant hint, different internal hints given by a subtext meaning.

https://doi.org/10.48081/IBQX6428

2024

Выпуск 1

This article is devoted to the study of metatext in journalese discourse. The use of language in newspapers and other journalistic publications plays an important role in shaping public opinion and discussions. The problem of metatext in journalese discourse has not been sufficiently studied, since it requires additional research, namely, how metatext functions in journalese discourse and what types of metatext are used there. To understand the main peculiarities of metatext in journalese discourse, the article reveals the concept “metatext” and its main features. Metatext acts as an “assistant” for the main text, contributes to its organization and understanding. Being as an intermediary between the author and readers, it makes the text more understandable and convincing for perception. Based on the classifications, a comprehensive model of metatext is designed, applicable to journalese discourse. The source of the language material is 150 articles from the newspaper “Financial Times” for 2023. Articles are related to business and economy. The analysis carried out makes it possible to reveal how metatext forms journalistic communication and contributes to the construction of social reality.

https://doi.org/10.48081/GDUQ8738

2024

Выпуск 1

Мақала француз әдебиетінің көрнекті өкілі Жан Лафонтеннің шығармаларының маңызын пайымдауға арналған. ХVІІ ғасырдағы француз әдебиетіндегі мысал жанрының дамуы Жан Лафонтен мысалдары негізінде қарастырылады. Француз қаламгері сол дәуірде мысал жанрын жоғары даму сатысына көтергендігі, оның реалистік және демократиялық бағытының айқындығы нақты шығармалары арқылы талданады. Мысалдарының идеялық бағытын, кейіпкерлерді суреттеудегі қаламгер шеберлігін, өзіне тән ерекшеліктерін саралау арқылы сол кезең әдебиетіндегі жазушының өзіне тән қасиеттерін жоққа шығаратын, мысалдардағы халықшылдық рухқа және реалистік дамуға кедергі болған, табиғат пен адамның қадір-қасиетіне дұшпан, шынайы өмірді мойындамайтын діни-аскеттік саясатына қарсы сыни көзқарасты бағалауға талпыныс жасалады. Мақалада Жан Лафонтен туындыларының негізгі табиғаты сипатталып, мысалдарының ерекшеліктері айтылады. Қаламгер мысалдарындағы тақырып пен мазмұн және сыншыл көзқарастар талданады. Жан Лафонтен мысалдарының ХVІІ ғасырдағы француз әдебиетіндегі орны, құрылымы, даму деңгейі қарастырылады, олардың әрқайсысына сипаттама беріледі және қолдану әдістері сараланады. Мақалада мыcaл жaнрындағы aдaмгeршiлiк, гуманизм мәceлeлeрi, қoғaм кeлeңciздiктeрi мeн мoрaльдық мәселелер көтеріледі. Мақалада сонымен қатар Жан Лафонтен шығармаларының өзінен кейінгі әдебиетке тигізген әсері де пайымдалған.

https://doi.org/10.48081/ASHQ5784

2024

Выпуск 1

This article presents the results of the research on determining the status roles of participants leading discursive practices in contemporary Russian-language religious media discourse in Kazakhstan. In order to achieve the goal of the study, which is defined as a description of the characteristic features that allow us to identify the status roles manifested in the religious Russian-language media discourse of Kazakhstan, a number of important tasks are solved. Among them, a special place is occupied by the application of the dialingual method of discourse analysis, which allowed us to develop an algorithm for analyzing a discursive situation. Along with this, the characteristics of religious media discourse as a type of institutional discourse are described on the example of the world religion "Islam". It is noted that the subject matter of the analyzed materials reflects the religious situation in society. Based on this, a constant interest in conducting religious discursive practices is traced. Thus, the religious theme of communication is topical and increasingly becomes a subject of discussion in society. The conclusion is made about the presence in the personological space of the blogosphere of at least six types of linguistic personality of the author, systematically interconnected with the realized communicative intentions. Prospects for the development of the selected topic are presented in a wider coverage of various practices of Russian-language religious discourse of Kazakhstan by attracting new methods of analyzing discursive practices within the framework of religious media discourse of Kazakhstan.

https://doi.org/10.48081/WCAW4324

2024

Выпуск 1

Бұл мақалада «Алаш» партиясы негізін қалаушылардың бірі, Алашорда үкіметінің төрағасы, публицист, ғалым, аудармашы Әлихан Бөкейхановтың өмір жолы, қазақ қоғамының дамуындағы рөлі, фольклортанушылық қызметі жан-жақты қарастырылған. ХХ ғасырдағы Ақпан төңкерісі, қоғамды ілгерілетуде, ғылымды дамытуда т.б. атқарған еңбектері, «Алаш» партиясы, Алаш қозғалысы, Алаш әскері т.б. мәселелері төңірегінде сөз қозғағанда – бәрінде дерлік Ә. Бөкейханов есімі аталып жүргені белгілі. Ә. Бөкейхановтың ХХ ғасырдың басында «Қыр баласы» деген бүркеншік атымен жарияланған еңбегінде «Жаңа жыл» мақаласы, өңделген «Қара Қыпшақ Қобыланды», «Ер Тарғын», «Қозы Көрпеш- Баян сұлу» жырлары т.б. жинастырылған. Мақалада «Қыр баласы» еңбегіндегі «Қара Қыпшақ Қобыланды» жырына және белгілі фольқлортанушы ғалым Г. Н. Потанин есіміне назар аударылған. Мұнда Г. Н. Потанин есімінің жиі аталулы, оның еңбектерінің Ә. Бөкейхановтың фольклортанушы ғалым болып қалыптасуындағы рөлімен байланысты. Әсіресе, Г. Н. Потаниннің фольклорды қандай мақсатта, қандай жанрлар төңірегінде жинап, зерттеу жүргізгендігі, сол зерттеу барысында қандай әдістер қолданғандығы, жалпы қазақ фольклортану ғылымы үшін атқарған қызметі т.б. – барлығы Ә. Бөкейхановтың фольклортанушы ғалым болып қалыптасуына әсер еткені сөз болады.

https://doi.org/10.48081/TZOC4207

2024

Выпуск 1

В статье рассмотрены способы перевода концепта КУМЫС на другой язык, выявлены и описаны этапы его формирования и концептуализации, дано моделирование его структуры, исследованы приемы перевода. Использованы методы моделирования, восприятия, концептуализации, гештальт-анализ, концептуальный анализ Осуществлены гештальтный анализ перцептивного концепта, концептуальный анализ формата знания «кумыс». изучены способы его первичной и вторичной концептуализации. Показано, что в процессе перевода концепта с одного языка на другой возможна трансляция целостной гештальт-структуры, в структуре которого совмещаются как результаты чувственного восприятия действительности, так и рациональные представления о предмете, получаемые в процессе обобщения, осмысления, означивания результатов чувственного опыта, переработки в познавательной, речемыслительной деятельности субъекта. В процессе перевода исходной содержательно-концептуальной информации следует использовать прототипическую стратегию подбора эквивалентного гештальта-концепта в языке перевода, чтобы сохранить язык, защитить его от элементов, наносящих вред как языку, так и языковому сознанию носителей этого языка. Отмечается, что в переводе проявляется проблема лингвоэкологии, именно при переводе мы имеем дело с имплицитным воздействием на получателя. И именно гештальт-структуру можно использовать в процессе лингвистического анализа текста, так как она способствует как восприятию, так и пониманию целостного текста.

https://doi.org/10.48081/TEMM1088

2024

Выпуск 1