Статья посвящена русским переводам романа О. Уайльда «Портрет Дориана Грея», выполненным М.Е. Абкиной, А.Б. Грызуновой и М.В. Немцовым, Д.Н. Целовальниковой, В.В. Чухно. Переводы рассмотрены с позиций идентичности как критерия достижения точности. При этом идентичность трактуется в аспекте передачи готического и двойничества. Обобщение способов воплощения готического и двойничества, установление идентичности как инструмента достижения точности перевода позволили систематизировать и описать особенности переводческих стратегий. Предметом исследования стали переводческая множественность и дисперсии. Выбор стратегии переводчиками, или авторская идентичность как проявление вторичной языковой личности переводчика, показан как прием воздействия на адресата текста. Установление типологии и своеобразия результатов переводов способствует определению перевода, близкого к оригиналу. Для понимания такой задачи важен анализ готического и двойничества как компонентов эстетизма Уайльда. Сравнение переводов позволило систематизировать разные виды идентичности и типы переводов. Идентичность писателя и английская идентичность в «женском» переводе Абкиной в силу приверженности творческому переводу обусловили утрату викторианской морали. Ориентация на массового читателя, замены и перестановки в «мужском» переводе Чухно тем не менее обеспечили близость роману Уайльда по причине стилистической точности. Обусловленность перевода Грызуновой и Немцова социально-культурным контекстом иллюстрирует наибольшее отклонение от оригинала.

https://doi.org/10.48081/SVTJ9104

2025

Выпуск 1

Dieser Artikel bietet eine analytische Übersicht über die kognitiven Ansätze zum Vokabeltraining und zur Wortbildung der deutschen Sprache von Studenten an Sprachhochschulen in Kasachstan. Angesichts der aktuellen Herausforderungen der Bildung und der Bedürfnisse der interkulturellen Kommunikation werden diese Ansätze zum Schlüssel für die Bildung einer tiefen und nachhaltigen Sprachkompetenz bei den Lernenden. Es werden die theoretischen Grundlagen des kognitiven Ansatzes, seine praktische Umsetzung und seine Perspektiven im Kontext der modernen Sprachbildung untersucht. Die Meinungen von in- und ausländischen Forschern auf diesem Gebiet werden vertreten, deren Arbeiten die grundlegenden Methoden der Wortbildung widerspiegeln. Der Artikel konzentriert sich auf eine Reihe von Schlüsselmethoden, einschließlich der assoziativen Methode, mentalen Karten, Prototypen und anderen, die die Wirksamkeit in der Trainingspraxis beeinflussen. Die Anwendung kognitiver Ansätze im Deutschunterricht fördert nicht nur eine bessere Beherrschung von Vokabeln und Wortbildung, sondern auch die Entwicklung der kognitiven Fähigkeiten der Lernenden. Dieser Artikel enthält Beispiele für die erfolgreiche Anwendung dieser Methoden im Lernprozess und erläutert ihre Vor- und Nachteile. Es ist wichtig, kognitive Ansätze in das Deutschprogramm zu integrieren, um die Bildungsqualität zu verbessern und die Lernenden auf berufliche Aktivitäten in einer globalisierten Welt vorzubereiten. Daher stellt der Artikel einen wichtigen Beitrag zur Methodik des Fremdsprachenunterrichts dar und bietet praktische Empfehlungen für Lehrer und Methodisten, die die Bildungsergebnisse ihrer Lernenden verbessern möchten.

https://doi.org/10.48081/WFCN4635

2025

Выпуск 1

In the modern world, the media and the Internet have become one of the main channels for the dissemination of information that shapes the appearance of a subject (person or organization). Image materials created with the use of different sign systems – verbal and non-verbal (visual, auditory) deserve a special attention. Polycode materials are quite effective in the process of image formation, since they use a larger number of perception channels, including the most basic one – visual perception. This article discusses the means of creating an image of a subject in a polycode image text. Based on the material of Russian-language image video interviews of the American financial and economic magazine Forbes with famous people heading large international enterprises and corporations, the key image features of a subject were identified and ways of their representation in a polycode text were determined. We consider an image of a subject as a semantic structure that is formed at the conceptual, emotive and spatio-temporal level of the text. During the research, the semantic space of image interviews, their semantic core was analysed, basic concepts were identified, and the features of the spatio-temporal and emotive organization of texts were determined. A particular attention was paid to the relationship between multi-level verbal and non-verbal means of representing the key characteristics of a subject in the text image process.

https://doi.org/10.48081/QFTP6761

2025

Выпуск 1

Бұл мақалада көрнекті абайтанушы, мұхтартанушы, ғұлама ғалым Қайым Мұхамедхановтың бұрындары белгісіз болып келген, жарияланым көрмеген мол мұрасы қарастырылады. Мұхтартану тарихындағы Қайым Мұхамедхановтың зерттеулері бұрындары баспасөз беттерінде бірлі-жарым жарияланып жүргенімен арнайы ғылыми айналымға түсе қоймаған еді. Себебі бертінге дейін жарияланым көрмеген, ғалымның жеке архивінде сақталған мол мұра, әсіресе мұхтартануға қатысты құнды тарихи деректер, мұрағаттық материалдар, нарратологиялық мәтіндер соңғы жылдары ғана ғалым қайраткердің қызы, «Қайым Мұхамедханов атындағы білім және мәдениет орталығы» Қоғамдық Қорын басқаратын Дина Мұхамедханнның еңбектерінде көрінді. Соның бір дәлелі – Мұхамедхан Динаның «Ұстаз бен шәкірт: Мұхтар мен Қайым. Учитель и Ученик: Мухтар и Каюм (қазақ және орыс тілдерінде) атты еңбегі. Мұрағаттағы құнды қолжазбаларды қайта қарап, сүзгіден өткізіп, қазіргі уақыт талабына сай абайтану, алаштану, шәкәрімтану, мұхтартану салаларындағы ұланғайыр еңбектерін жүйелеп, жариялап, зерттеу – бүгінгі мұхтартанудың маңызды тақырыптарының бірі. Қ.Мұхамедхановтың жеке архивіндегі ұлы суреткердің өмірі мен шығармашылығына қатысты қаншама құнды деректер бүгінгі қазақ әдебиеттануы мен мұхтартанудағы зерттеулерге негіз болады. Мақалада мұхтартанудағы ғылыми дискурстар әлемі, осы күнге дейін жалпы әдеби, ғылыми ортаға беймәлім болып келген нарратологиялық мәтіндер, тың тарихи деректер, архивтік құжаттар ғылыми айналымға түседі.

https://doi.org/10.48081/RSEG3592

2025

Выпуск 1

Мақалада анимистік, магиялық және шамандық нанымдар бойынша қазақ халқының санасындағы киелі, қасиетті деген ұғым-түсініктер сумен де астасып жатқаны әулие, баба, ата, бала, Алла, шайтан сөздерімен тіркескен гидронимдер негізінде қарастырылды. Статистикалық талдау барысында әулие, баба, ата, бала, Алла ұғымдарымен байланысты киелілік, магиялық сипаты бар 98 өзен атауы анықталды. Шайтан сөзі өзен атауларында кездеспейді, көлмен, құдықпен, бұлақпен байланысты ғана айтылатыны белгілі болды. Зерттеу нәтижелері көрсеткендей, әулиелік культімен байланысты гидронимдердің Қазақстанның әр түкпірінде бірдей кездесуі ислам дінінің бір орталықтан тарап, бір рухани қайнардан бастау алғанын көрсетеді. Мұндай «әулие» киелі таңбалаушы термині бар гидронимдердің семантикасында мифологиялық, киелі уәж бар, имплицитті түрде ол нақты және о дүниенің ара-жігін бөлетін шегараны көрсетеді. Баба, ата, бала тірек сөздерімен келген гидронимдер отбасы құндылықтарын танытса, шайтанмен байланысты атаулардың көптеп қойылу себебі нысанның алыстығымен, жолы қиын, қауіптілігімен және ол жерді қору, табиғатын сақтап қалу үшін қорқыту, үркіту мақсатында қойылғаны анықталды. Аталған су нысандарының барлығы дерлік халықтың тіршілік ортасы мен ментальды болмысын танытады.

https://doi.org/10.48081/KNDT2471

2025

Выпуск 1

Мәшһүр Жүсіп жазбаларында фольклордың барлық жанрлары қамтылған. Атап айтқанда: ертегілер, батырлық жырлар, ғашықтық жырлар, қисса-дастандар, тұрмыс-салт жырлары, аңыз-әңгімелер, жаңылтпаштар, жұмбақтар, мақал-мәтелдер, айтыстар т.б. Қазақтың тарихи аңыздары негізінен хандар, батырлар, билер, шешендер т.с.с. тұлғалармен байланысты болып келеді және де аңыздың бұл түрі өзге халықтардың фольклорында кездеспейді. Бұл мақалада Мәшһүр Жүсіп жинаған жанрлардың бірі – тарихи аңыздар сөз болады. Оның ішінде қазақ халқын басқарған тарихи тұлғалар: хандар бейнесі жайлы мағлұматтар аңыз күйінде беріледі. Әсіресе Абылай хан тұлғасына қатысты циклдік әдіспен жинаған 16 аңызы жан-жақты қарастырылады. Бұл ел аузынан жиналған 16 фольклор үлгісі өз замандағы В. Радлов, Н. Смирнова, Ш. Уәлиханов, С. Дәуітов, Р. Бердібаев т.б. нұсқаларымен салыстырыла талданады. Осы үлгілерде кездесетін кейіпкерлердің іс-әрекетіне, оқиғасына, айналасына т.б. көңіл бөлінеді. Абылай хан тұлғасына қатысты кейбір фольклорлық нұсқалар тек Мәшһүр Жүсіп қолжазбасында ғана сақталғандығы да жан-жақты сөз болады. Мұның бәрі Мәшһүр Жүсіп жинаған тарихи аңыздардың қаншалықты құнды екендігін және халық ауыз әдебиеті үлгілерін жинаудағы, жариялаудағы, зерттеудегі еңбектерінің маңыздылығын көрсетеді.

https://doi.org/10.48081/YBXR7478

2025

Выпуск 1

Мақалада көркем шығарманың нарративті мағыналық-құрылымдық ерекшеліктері зерделенеді. Гуманитарлық білімнің қарқынды дамуы теориялық ұғымдарды жүйелеу барысында ғылыми ізденістерді нарратологиялық тұрғыда талдауды көздейді. Нарратор-әңгімешінің оқиғаға тікелей қатысын кейіпкер атынан баяндауы сюжет дамуындағы белсендікті арттырумен қатар, болмысын күрделендіру арқылы шығарманың эстетикалық әсерлігін көрсетеді. Көркем туындының нарративті мағыналық-құрылымдық ерекшеліктері «Қазақ солдаты» романындағы автор мен баяншы арасындағы қарым-қатынас негізінде қарастырылады. Нарративті стратегия шығарманың коммуникативтік бірлігін сипаттайды. Ол автор, әңгімеші (нарратор) және адресат (нарратор) сынды үш инстанциядан тұрады. Олардың ішінде мәтінде тікелей коммуникацияның базалық инстанциялары болып әңгімеші мен адресат танылады: біріншісі – көркем ақпараттың жіберушісі, екіншісі – оны алушы. Нарративті стратегия жазушының көркемдік әдісін көрсетеді және белгілі бір әдеби бағыттың типологиялық белгісі ретінде сараланады. Нарративті стратегияны нақты тәжірибенің материалында зерттеу әңгімелеу ғылымының теориялық жағдайын толықтыруға, тереңдетуге және орнықтыруға мүмкіндік береді. Мақалада әдебиет теориясындағы өзекті мәселелердің бірі – көркем шығармадағы нарратордың орны қарастырылады. Сонымен қатар автор туралы негізгі теориялық түсініктер мен әртүрлі көзқарастардың оқиғаға қатысы сөз етіледі, көркем мәтін мен нарративтің сюжетті дамытудағы орны талданады.

https://doi.org/10.48081/EXUX6301

2025

Выпуск 1

Мақалада қазақтың атақты ақын-жазушылары Абай, Шәкәрім, Сұлтанмахмұт Торайғыров, Мәшһүр Жүсіптің шығармаларынан «ақыл», «жүрек» сөздерінің нейролингвистика саласына қатысты маңызы талқыланды. «Ақыл» және «жүрек» сөздері қазақ әдебиетінде және халық ауыз әдебиетінде ерекше орын алады. Қазақ ақындары мен жазушылары бұл ұғымдарды адамның ішкі әлемін, рухани байлығын және адамгершіліктің маңыздылығын жеткізу үшін қолданған. Бұл сөздердің нейролингвистикалық маңызы, яғни олардың адамның психологиясына, сана-сезіміне, мінез-құлқына әсері зор. Аталған ұғымдар арқылы адамның логикасы мен эмоцияларының үйлесімін суреттейді. Бұл тақырыпты зерттеу барысында «ақыл» және «жүрек» ұғымдарының әдебиеттегі бейнеленуінің адам психологиясына әсері мен олардың тілдік тұрғыдан қалай көрініс табатыны қарастырылады. Нейролингвистика ғылымының әдістері арқылы бұл сөздердің қолданылуы адам санасына, эмоциялары мен мінез-құлқына қалай әсер ететінін талдау арқылы түсіндіріледі. Мақаланың басты міндеті мен бағыты ретінде қазақ ақын-жазушыларының шығармалары тереңірек және жан-жақты зерттеледі. Көрнекті ақын, жазушылардың еңбектерінен нейролингвистикалық ерекшеліктер сараланады. Сөз қуаты, сөз энергиясы және адамдарға айтылған сөздің әсері айқындалады. Зерттеу материалы ретінде ми, жүрек, сана, ақыл сөздері алынады. Адамның қуат көзі, дене, ағза, жүрек, қан тамырларының т.б. қызметтері жұмыс істеу функциясы кеңінен жазылады. Бірақ та, бүгінгі ой-жүйесінен ғылыми тұрғыда, әсіресе нейролингвистика тұрғысында зерттеу аса жауапты міндет.

https://doi.org/10.48081/CGNP2575

2025

Выпуск 1

The article deals with the features of the concept “space” in the poetry of Kazakh narrators (zhyrau). In the given scientific work, the concept of “space” is analyzed from the point of view of its original concept, as a place. Tolgau (songs of praise) of great Kazakh zhyrau Asan Kaigy, Kaztugan and Dospambet served as valuable materials for the study. It is revealed that the concept of “space” in the cognition of narrators is manifested widely and deeply. It is also revealed that, on the one hand, space is reflected in the poetry of narrators as an objective reality, and on the other hand as a conditional concept. It is established that the words relating to the concept “space” in the works of zhyraus XV–XVІ centuries are divided into the names of geographical objects of open space, closed space and abstract space with a figurative meaning varying from concrete to abstract. When considering the concept “space” as a category, it is determined that this concept can be analyzed from the points of view of both linguistics and literary studies, as well as logic, psychology and philosophy, because the concept of “space” refers to the main category of the text. The concept “space” in epic songs of narrators is, first of all, the reality in which the narrators and the people themselves live and in which their way of life is portrayed. The peculiarity of the concept “space” in this case lies in its category to which it belongs.

https://doi.org/10.48081/KOLA5618

2025

Выпуск 1

Мақалада лингвистикалық әдістерді қолдана отырып, іскери келісімшарттарды талдауға арналған заманауи зерттеулерге шолу болып табылады. Бизнес-келісімшарт іскерлік дискурстың негізгі жанрларының бірі бола отырып, отандық және шетелдік зерттеушілердің назарын аударады. Бұл мақалада негізгі тақырыптар, композициялық-құрылымдық, лексикалық-семантикалық және лингвистикалық-прагматикалық ерекшеліктер, сондай-ақ осы салада жүргізілген зерттеулердің нәтижелері қарастырылады. Терминология, келісімшарттардың құрылымы, тілдің ерекшелігі және іскери құжаттарда қолдану стилі сияқты негізгі аспектілерге ерекше назар аударылады. Осы мәселемен айналысатын шетелдік және отандық ғалымдардың жұмыстары талданады. Негізгі аспектілер мен тұжырымдар ұсынылған, сонымен қатар осы саладағы әрі қарайғы зерттеулердің болашағы анықталған. Сонымен қатар, бұл мақалада лингвистикалық әдебиеттің ең маңызды еңбектерін жүйелеуге және теориялық тұрғыдан түсінуге тырысады. Сонымен, мақаланы жазу үшін бастапқы материалдар - зерттелетін тақырыпқа арналған ғалымдардың диссертациялары мен рефераттарының материалдары, ал екінші көздер - әдебиеттерге шолулар мен сыни талдаулар болды. Осы материалдардың барлығын зерттеу зерттелетін мәселе көлеміндегі зерттеулердің қазіргі жағдайы туралы кең түсінік алуға және өз зерттеулерінің бағытын анықтауға мүмкіндік берді. Сонымен қатар, бұл тақырып бизнес-құқық, заңды құжаттар, халықаралық келісімдер мен іскерлік қарым-қатынастар тұрғысынан маңызды болып табылады.

https://doi.org/10.48081/BYXU8910

2025

Выпуск 1