Ұсынылып отырған зерттеу жұмысы етістіктің етіс категориясын когнитивті семантикалық аспектіде зерттеуге арналды. Зерттеу мақсаты – етіс категориясын адам танымының нәтижесі – концепт ретінде бағалап, когнитивті моделін анықтау, пропозициялық мазмұнын фреймдік компоненттерге ажырату. Зерттеу жұмысының өзектілігі етіс категориясына тән негізгі грамматикалық мағыналар парадигма түрінде сипатталағанымен, адам танымындағы когнитивті құрылымының анықталмауынан, сонымен байланысты қолданыста туындайтын семантикалық аспектісінің терең талданбауынан көрінеді. Зерттеуде етіс когнитивті лингвистиканың менталды кеңістік теориясы, фреймдік семантика теориясы, когнитивті грамматикадаы бейнелілік теориясы тұрғысынан таным үдерісінің нәтижесі әрі құралы ретінде қарастырылды,семантикалық құрылымын сипатталды. Зерттеу жұмысында компонентті талдау,сипаттау, салыстыру әдістері қолданылды. Зерттеу барысында етістің когнитивті сценарийі жүйеленіп, қазақ тілі мұғалімдері арасында сауалнама жүргізілді. Зерттеу нәтижесінде етіс семантикасы сөйлеу жағдаятына қатысты сөйлеуші субъектінің кеңістіктегі орнына, процеске қатысуына, процеспен байланысты аялық біліміне, субъектінің жеке көзқарасы мен мақсатына, әрекетке қатысына тәуелді екені анықталды. Етіс сөйлеу жағдаятына қатысушы субъектілердің процеске, әрекетке қатысын жеткізетін, анықтайтын етістік категориясы болып табылады. Зерттеу жұмысының нәтижелерін когнитивті семантика саласында, коммуникативті лингвистика, когнитивті грамматика саласында қолдануға болады. Сонымен қатар зерттеу қорытындылары қазақ тілін екінші тіл ретінде оқытудың лингводидактикасында пайдаланылады.

https://doi.org/10.48081/HCAB5286

2021

Выпуск 3

Мақалада қазақтың ұлттық мәдениетінің көрсеткіші саналатын ұлттық қолөнердегі лингвомәдени бірліктердің болмыс-бітімі, мағыналық-мазмұнының тіл арқылы таңбаланып, тіл арқылы мәдени- танымдық семантикасының ашылатындығы жаңа лингвистикалық бағыттардың негізінде қарастырылады. Осымен байланысты ұлттық болмыс пен мәдени-танымды бойына сіңірген ұлттық өнер туындыларының дүние сырын бейнелейтін этнографиялық мазмұнына ерекше назар аударылады. Зерттеу материалында қазіргі ұлттық қолөнердегі лингвомәдени элементтердің ұлттық нақыштағы берілуінің лингвистикалық түсіндірмесі жасалып, антрополингвистикалық бағыт аясындағы этностың өзіндік болмысы мен бейнесін «тіл әлемі» арқылы ғана танытатын лингвомәдени талдау жұмыстары теориялық және практикалық тұрғыда жасалған. Ұлт мәдениетінің көрсеткіші ұлттық қолөнердегі лингвомәдени бірліктердің мазмұнын дәйектейтін этнолексикалық бірліктердің мағыналық-мазмұнына терең үңілу олардың мәдени- танымдық деректер ретінде семантикасы көрсетіледі. Жұмыстың қорытынды бөлімінде, тіл мен мәдениеттің, материалдық және рухани мәдениеттің сабақтастығы, ұлттық қолөнердегі лингвомәдени бірліктердің салт-дәстүрдегі, дүниетанымдағы көрінісі лингвомәдениеттанымдық, этнолингвистикалық талдаулар арқылы сараланып, лингвомәдени бірліктердің этнографиялық негіздері, уәжді белгілері сараланады.

https://doi.org/10.48081/RCOP5989

2021

Выпуск 3

ұғымның көнеруіне байланысты осы ұғымды білдіретін атау сирек қолданыла бастау жолдары, тілдің дамуының әртүрлі кезеңдерінен туындаған тілдік өрнектердің тілімізде сақталып қалуы, көнерген аталымдардың ескіру көрсеткіші арқылы ғана қазақ тілінің лексикасынан оқшауланып, көнерген аталымдардың лексикасын құрай алатыны дәйектеледі. Сонымен қатар мұндай тілдік фактілердің тарихи жағдайға байланысты өткен дәуірлердегі оқиғаларды сипаттауда қолданылатыны және шығарманың көркемдік дәрежесін арттыратыны Нұртуған жырау мен Шоқан шығармаларындағы көнерген аталымдарды саралай отырып дәлелденеді. Қазақ тілінде бірқатар көнерген атаулар діни уағыздармен тікелей байланысты екені дәйектеледі. Сондай-ақ әскери атаулар мен сауыт-сайман аттарына қатысты көнерген аталымдар, әлеуметтік, әкімшілік атауларға қатысты көнерген аталымдар талданады. Нұртуған жырау мен Шоқан тілінде көнерген аталымдар өздері суреттеп отырған дәуірдің тұрмыс-тіршілігін дәл, нақты көрсеткені және өз тілдерінің лексика-семантикалық қабаттарын байытып отырғаны нақты мысалдар арқылы дәлелденеді. Көнерген лексиканы зерттеудің теориялық негіздерін қарастыруда Ғ. Мұсабаев, Ә. Болғанбаев, Р. Сыздықтардың ғылыми тұжырымдары басшылыққа алынады.

https://doi.org/10.48081/YZMN6566

2021

Выпуск 3

Мақала қазіргі қазақ және түрік тілдерінің антропонимикасын зерттеуге арналған. Авторлар қазақ тіл білімінде антропонимдердің зерттелуіндегі лексикалық сипаттардың мол назарға алынғандығын негіз етеді. Адам аттарының лексикалық мағынасы, этимологиясы, лингвомәдени жүйедегі түрлі аспектідегі зерттелуі морфологиялық құрылымдарын анықтаудағы алғышарттар ретінде алынады. Антропонимдердің лексика-семантикалық мағынасының жан-жақты қарастырылуы нысанаға алынып отырып, саланың басты шарты деп белгіленеді. Қазақ және түрік тілдерінің туыстық, тектік бірліктері де антропонимдерді зерделеуде ортақ тарихи кезеңдерге назар аударуды қажет етеді. Сондықтан да қазақ және түрік тілдеріндегі антропонимдерді зерттеуде тарихи кезеңдерге жіктеу, топтау жүйесі де негізге алынады. Бұл ретте, авторлар, профессор Т. Жанұзақовтың тарихи кезеңдерге бөлген жіктеуін негізге алуды қажет деп санайды. Тілдегі лексикалық мағына арқылы морфологиялық белгілер анықталады. Морфологиялық құрылым сипаттары тілдегі түпкі сөз мағынасын негізге ала отырып анықталатын болғандықтан да адам аттарының лексикалық мағыналары арқылы морфологиялық құрылымдары ашылады. Қазіргі қазақ және түрік тілдеріндегі антропонимдердің морфологиялық белгілерін зерттеу кезінде авторлар назар салған тұстардың бірі тілдік материалдың семантикалық тұтастық заңдылықтары мен ережелеріне бағынуы. Бұл өз кезегінде, адам атауларының лексика-семантикалық сипаттарының грамматиканың ішкі қағидаларымен сабақтасуы арқылы жүзеге асады. Тілдегі морфологиялық заңдылықтардың өзі лексикалық мағынаны негізге алады. Мақала авторлары сол себепті де,сөздің морфологиялық белгісін анықтаудағы немесе сөздерді тапқа жіктеудегі басты ұстанымның – лексика-семантикалық ұстанымға бағынатындығын негіз етеді. Мақала авторлары адам аттарының морфологиялық құрылымын анықтауда антропонимдердің морфемалық құрамына назар салумен бірге, сөз табы ретіндегі қызметтерін де қарастырудың қажеттігін ескереді. Тіл тарихы сөз таптарының антропонимдер жасауға қатыстылығынан мол деректер береді. Бұл бүгінгі тілдегі морфологиялық құрылым заңдылықтарын анықтауға көмектесері белгілі. Адам аттарының морфологияда жалқы есімдер тобындағы орын, сөз түрлері, жалаң (дара), туынды, күрделі сөз жасаудағы қызметтері де морфологиялық құрылымды зерттеу үшін анықталуы қажеттігін назарға ұстайды. Тілдегі антропонимдердің, соның ішінде қазақ және түрік тілдеріндегі антропонимдердің морфологиялық құрылымын анықтау – тілдің туыстығын, мағыналық бірліктерінің өзара сабақтастығын форма арқылы да дәлелдеу. Бұл тұрғыда антропонимдер туралы зерттеуде морфологиялық құрылымды анықтау, тілдік талдау жасаудың қажеттігінің өзекті екендігін анық.

https://doi.org/10.48081/GJQL9184

2021

Выпуск 3

Интернет-дискурс в современной лингвистике обычно рассматривается как гибрид между устным и письменным дискурсом. Эта модель не учитывает уникальных особенностей интернет-дискурса, которые нельзя объяснить влиянием ни устного, ни письменного дискурса. Предполагается, что интернет-дискурс имеет много общих черт как с устным, так и с письменным дискурсом, но также обладает достаточным количеством уникальных особенностей, чтобы считать его собственной независимой формой дискурса. В связи с развитием инновационных технологий, значимость изучения современных понятий возрастает, в том числе и изучение такого понятия, как Интернет- дискурс. В настоящей статье была предпринята попытка изучения и объяснения данного понятия, а также какое место интернет-дискурс занимает в современной лингвистике для того, чтобы выделить интернет- дискурс как самостоятельный языковой континуум. Использовались качественные и количественные методы изучения дискурса. В данной статье рассматриваются особые признаки интернет-дискурса, включая все его аспекты: выражение эмоций, представление физической среды, аббревиатуры, пунктуация и синхронность. В результате в данной статье мы анализируем всю собранную информацию и делаем выводы, опираясь на теории коммуникации.

https://doi.org/10.48081/WXVV9279

2021

Выпуск 2

The article considers the secret means of Kazakh communication and analyzes the purpose and place of using secret means of communication. The types of secret communication, the national characteristics of the phenomenon using examples from works of art are described. It shows that both verbal and non-verbal means of communication take an important place in communication. Based on the semantic analysis of auxiliary means of communication used depending on the worldview and culture, history and lifestyle of each nation, on the basis of language facts the author shows an important place of this phenomenon in the life of each people. Secret language is a phenomenon that exists in a language, but has not been the object of special research, except for one or two statements in the scientific literature. Therefore, our goal is to reveal the nature of the whole phenomenon in language and determine the ways of their transmission.

https://doi.org/10.48081/JYDS8602

2021

Выпуск 2

The article deals with one of the most important issues of translation science – the translation of phraseological units from one language to another. It is known that translation is the main means of communication between two cultures, acquaintance with the culture and life of other peoples. There are many problems with translating from English to Kazakh. One of them is the translation of phraseology. It also analyzes the types of regular expressions and the composition of regular expressions that belong to the same group. There are also several examples of phraseology used to describe characters in fiction.

https://doi.org/10.48081/IJFK5316

2021

Выпуск 2

Мақала ғылыми мәтіндерді (лингвистикалық мәтін негізінде) қазақ тіліне тікелей аудару стратегияны дұрыс таңдау мәселелеріне арналған. Осы уақытқа дейін шетелдік ғылыми әдебиеттер мен оқулықтар қазақ тіліне дәнекер тілді (көп жағдайда орыс тілін) пайдалану арқылы жанама түрде аударылған. Сондықтан зерттеу нысаны ретінде бұрын қарастырылмаған В. Фpомкин және т.б. авторлығымен жарық көрген «Тіл біліміне кіріспе» оқулығы («Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында баспадан шыққан) негізге алынды. «Аударма стратегиясы» терминін анықтау мақсатында шетелдік тәржіметанудағы пікірталасқа ерекше назар аударылады (бұл термин қазақ аударматануында бұрын-соңды кездеспеген). Аталмыш зерттеу жұмысында авторлар ғылыми лингвистикалық мәтінді ағылшын тілінен қазақ тіліне туpа аудаpылуының әдіс- тәсілдерін қарастырған. Аударма мәтініне лингвоаудармашылық талдау жасалып, лексикалық және грамматикалық деңгейлердегі аудармашылық қателіктер мен сәйкессіздіктер анықталды. Негізін салалық терминология құрайтын осындай ғылыми мәтіндердің баламалылығына қол жеткізу үшін ғылыми тұрғыда дәйектелген аударма страегияларын қолдану қажет екендігі белгілі болды. Аудару барысында статистикалық талдаудың әдісін қолдану көрсеткендей, аударма терминдері кешенін негізінен транслитерация, түсіріп тастау, қосу, жалпылау, нақтылау, сөйлемдерді бөлу сияқты аударма әдістері құрайтындығы анықталды.

https://doi.org/10.48081/XSEZ4710

2021

Выпуск 2

The aim of this work is determined by the importance of expanding and advancing in the development of conceptual directions within the framework of political linguistics, cultural linguistics, and consideration of linguistic characteristics based on the material of Kazakhstan political Internet comments, which has a greater effect on the consciousness of the people. It is implied in this statement there is an idea of the most important characteristics of representatives of the population – a parameter that influences the development of political discourse in conceptual and expressive aspects. The results of the generalized analysis serve as a basis for deepening such studies and disseminating them to other languages. The conducted research Internet commentary makes a certain contribution to the general theory of modern linguistics, practical lexicography. Evaluating different approaches to discourse also pushes this area forward methodologically. Research shows that well-known discourse centers are organizing a networked public to conduct a survey.

https://doi.org/10.48081/FWBJ6475

2021

Выпуск 2

В статье рассматривается роль экспрессивных средств языка, окрашивающих рекламный текст, в частности, текста наружной рекламы. Приводится ряд определений понятия экспрессивности, основная цель которой заключается в усилении определенной информации в том или ином высказывании. Выявлены общие и отличительные черты экспрессивности, эмоциональности, модальности, изобразительности на основании анализа работ отечественных и зарубежных ученых. Представлен ряд выразительных лингвистических и экстралингвистических приемов, направленных на усиление эмоционального воздействия на адресата рекламного сообщения. В статье отмечается специфичность рекламного текста, обусловливающая использование прямолинейно- императивных и прагматически ориентированных средств воздействия на потенциального потребителя. Отмечается роль всех уровней языка от фонетического до синтаксического в привлечении внимания и легкости восприятия рекламного сообщения.

https://doi.org/10.48081/XUDL6199

2021

Выпуск 2