Мақалада тарихи жырлардағы тарихи тұлғалар есімі сөз болады. Тарихи жырлар қазақ халқының тарихындағы маңызды кезеңдермен байланысты болғандықтан, бұл жырлар құнды материал көзі болып саналады. Жырлардағы оқиғалар тарихи тұлғалар төңірегінде өрбиді. Тарихи жырда белгілі хандардың, батырлардың есімдері жиі кездеседі. Мақалада осы тарихи тұлғалардың есімдерінің қойылуы, халықтың қойған қосалқы аттары қарастырылады. Соның негінде тарихи жырдағы Шыңғыс ханның, Есім ханның, Әбілғазы баһадүр хан есімдерінің қойылу ерекшеліктері нақты тілдік деректер негізінде талданады. Жұмыстың мақсаты тарихи жырдағы кісі есімдерінің мағыналық ерекшеліктерін саралай отырып, оның жырда қолданылу сипатына талдау жасау болып табылады. Тарихи тұлға есімдері өз дәуіріндегі тарихи оқиғалармен, тарихи фактілермен байланысты қарастырылады.Тарихи тұлғалардың халық берген қосалқы аттарының пайда болу ерекшеліктері талданады. Қосалқы есімдердің қалыптасу сипатын сөз еткенде, сол дәуірдегі тарихи жағдай, тарихи шындық, тарихи орта негізге алынады. Жырдағы қосалқы аттардың мағыналық ерекшеліктеріне талдау жүргізу барысында олардың ұлттық ерекшелігі, ұлттық сипаты басымдық танытатынын көреміз. Тарихи тұлғалардың қосалқы аттары бұл жай ғана есім емес, халықтың бұл тұлғаларға берген бағасы деп қараған жөн. Қосалқы аттар – тарихи тұлғаның сол дәуірде қоғам өмірінде алған орнын айғақтайтын құнды деректер.

https://doi.org/10.48081/EAFC9370

2025

Выпуск 2

Мақалада қазіргі интернет кеңістігіндегі әлеуметтік желі тілінің прагматикасы, тілдік қатынас нормалары және оған кері әсер ететін стратегиялар қарастырылады. Желі пайдаланушыларының тілдік құралдарды қолданудағы түрлі стратегиялары, соның ішінде, эмоционалды-экспрессивті тәсілдер, хэштег, ирония, жаргон, көптеген қысқартулар мен аббревиатураларды қолдану, орфографиялық, синтаксистік және пунктуациялық нормаларды бұзу, әдеби емес лексиканы қалыптастыру, сөздерді жазу үшін бас әріптерді қолдану, эмотикондарды қолдану және эмодзилер арқылы аудиторияға әсер ету жолдарына назар аударылады. Интернет-коммуникацияның тілдік ерекшеліктері сөйлеу нормасына кері әсер ететіндігі анықталды. ХХІ ғасырдың басынан бастап интернеттің ғаламдық компьютерлік желісіндегі тілдік қарым-қатынас мүмкіндіктерінің кеңеюіне байланысты зерттеулер көптеп жүргізіле бастады. Әлеуметтік желі тілінің өзіндік ерекшеліктерін, лексикалық және стилистикалық әдістерді талдау арқылы ақпаратты ықшам әрі әсерлі жеткізудің заманауи тәсілдері қарастырылады. Әлеуметтік желілерде қарқынды таралатын ақпарат ағымында әртүрлі мақсаттағы мәтіндердің орын алуымен бірге олардың мазмұны мен прагматикалық рөлі де арта түседі. Зерттеу нәтижесінде, әлеуметтік желі тілінің коммуникативтік тиімділігіне ықпал ететін факторлар анықталып, прагматикалық аспектілері қарастырылды.

https://doi.org/10.48081/MTKB4976

2025

Выпуск 2

Аталған ғылыми мақалада Шаймардан Торайғыровтың «Сұлтанмахмұт» очеркі қарастырылған. Мақалада әдебиеттанушы ғалымдардың сұлтанмахмұттануға қатысты еңбектері талданып, сараланды. Авторлар қазақ әдебиетінің тарихына шолу жасап, олардың ғылыми негізделуіне баса мән береді. ХХ ғасырдың 1930 жылдарынан бастап Сұлтанмахмұт Торайғыров туралы зерттеулердің маңызды мәселелерін қамтиды. Ғылыми мақалада Жүсіпбек Аймауытовтың қазақтың ақыны Мәшһүр Жүсіп Көпеевке 1927 жылдың 15 қарашасында жазған хаты, Құлбек Ергөбектің «Сұлтанмахмұт үшін сор кешкен» мақаласы, Ғалым Бейсембай Кенжебаевтың 1949 жылы жарық көрген Сұлтанмах¬мұттың өмірі мен шығармашылығы туралы «Сұлтанмахмұттың ақындығы», 1957 жылы жазылған «Сұлтанмахмұт Торайғырұлы», 1968 жылы жазылған «Сұлтанмахмұт Торайғырұлын зерттеу, тану мәселесі» зерттеу еңбектері және Шаймардан Торайғыровтың қолжазбасынан алынған деректер негізге алынды. Сонымен қатар Павлодар облыстық Бұқар жырау атындағы әдебиет және өнер мұражайының қор бөлімінен алынған Шаймардан Торайғыровтың «Сұтанмахмұт» очеркі (қолжазба), Бейсембай Кенжебаевтың Шаймардан Торайғыровтың «Сұлтанмахмұт» өмірбаяндық очеркіне жазған рецензиясы (архив) қолданылды. Аталған ғылыми еңбектердегі құнды деректер мақала жазу барысында басшылыққа алынды. Мақалада Шаймардан Торайғыровтың тұңғыш сұлтанмахмұттанушы ретінде жан жақты ашу міндеті көзделеді В данной статье описывается очерк Шаймардана Торайгырова «Султанмахмут». В статье проанализированы труды ученых-литературоведов, изучивших литературное наследие Султанмахмуда Торайгырова. В научной статье рассмотрен очерк Шаймардана Торайгырова «Султанмахмут». В статье проанализированы труды ученых-литературоведов, связанные с султанмахмутоведением. Авторы дают обзор истории казахской литературы и делают акцент на их научные обосновании. Охватывает важные вопросы исследований Султанмахмута с 1930-х годов ХХ века. Научная статья включает письмо Жусупбека Аймаутова казахскому поэту Машхур Жусупу Копееву, написанная автором 15 ноября 1927 года, статью Кульбека Ергобека «Сұлтанмахмұт үшін сор кешкен», статью ученого Бейсембая Кенжебаева «Сұлтанмахмұттың ақындығы», опубликованную в 1949 году, «Сұлтанмахмұт Торайғырұлы», написанную в 1957 году, «Султанмахмут Торайгырулы», написанную в 1968 году « Сұлтанмахмұт Торайғырұлын зерттеу, тану мәселесі». А также эссе Шаймардана Торайгырова «Сұтанмахмұт» (рукопись) из фондового отдела Павлодарского областного музея литературы и искусства им. Бухар жырау. This scientific article examines the essay by Shaimardan Toraighyrov «Sultanmakhmut». The article analyzes and analyzes the works of literary scholars related to sultanmakhmutology. The authors give an overview of the history of Kazakh literature and focus on their scientific justification. It covers important issues of Sultanmakhmut's research since the 1930s of the twentieth century. The scientific article includes a letter from Zhusupbek Aimautov to the Kazakh poet Mashkhur Zhusup Kopeev on November 15, 1927, an article by Kulbek Ergobek «sora keshken for Sultanmakhmut», an article by scientist Beisembai Kenzhebayev «the poetry of Sultanmakhmut», published in 1949, «Sultanmakhmut Toraigyruli», written in 1957, «Sultanmakhmut Toraigyruli», written in 1968. Toraighyrovich's recognition of the problem. As well as an essay by Shaimard Toraighyrov «Sultanmakhmut» (manuscript) from the stock department of the Pavlodar Regional Museum of Literature and Art. Bukhar zhyrau.

https://doi.org/10.48081/RKIG3165

2025

Выпуск 2

Бұл мақалада драмалық жанрдың ерекшеліктері, оның оқу процесіндегі орны мен маңызы жан-жақты талданады. Мектеп бағдарламасындағы әдебиет пәнінен драмалық шығармаларды оқытудың тиімділігі қарастырылады. Қазіргі білім беру жүйесінде оқыту әдістемесіне қойылатын жаңа талаптар аясында дебат және пікірталас сияқты белсенді әдістердің маңыздылығы айқындалады. Аталған әдістер әдебиет сабағында оқушылардың сыни ойлауын дамыту, олардың шығарманы терең түсінуіне ықпал ету және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыруда маңызды құрал ретінде зерделенеді. Зерттеу нысаны ретінде М. Әуезовтің «Еңлік-Кебек», Ғ. Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» және Д. Исабековтің «Әпке» драмалары қарастырылады. Мақалада драмалық шығармаларды талдаудың теориялық және әдістемелік негіздері талданады. Дебат әдісін драмалық шығармаларды оқытуда қолдануға байланысты шетелдік ғалымдардың пікірлері мен еңбектері қарастырылады. Зерттеу барысында аталған әдістердің теориялық негіздері талданып, оларды әдебиет сабағында тиімді қолдану жолдары ұсынылады. Сонымен қатар, драмалық шығармалардағы кейіпкерлер мен қақтығыстарды талдауда дебат және пікірталастың рөлін айқындау мақсатында практикалық тәсілдер көрсетіледі. Мақалада интербелсенді оқытудың драмалық шығармаларды оқытуға қатысты әдістерін жүйелеп, оны мысалдар арқылы нақты көрсетіледі. Сондай-ақ, білім алушылардың драмалық шығармаларды қабылдау ерекшеліктері мен оларды тиімді меңгертудің әдістемелік жолдары ұсынылады.

https://doi.org/10.48081/PMEP9895

2025

Выпуск 2

Қазақ фольклорында жыраулар шығармаларының алатын орны ерекше. Олар ауыз әдебиетінің жарқын көрінісі болып қана қоймай, халықтың тұрмыс-тіршілігінен, мәдениетінен, өмірінен, тарихи фактілерінен сыр шертеді. Уақыт өте келе ондағы көптеген сөздер қолданыстан шығып, көнерген сөздер қатарына ене бастайды. Олардың мағынасы көмескіленіп, түсініксіз сөздерге, яғни өлі сөздерге айнала бастайды. Оларды зерттеу, мағыналарын түсіну арқылы мәтінді оқуға ғана емес, қазіргі уақытқа қажетті сөздерді анықтауымыз да мүмкіндік берері сөзсіз. Демек халықтың төл, яғни байырғы тілінде бар көне сөздерді қолдану арқылы қазіргі кездегі кейбір ұғымдарға жаңа атау беруге болады. Осы арқылы тіл тазалығын сақтауға, шет тілінен енетін сөздерге шектеу жасауға мүмкіндік туындайды. Қазақ тіл білімінде көнерген сөздер біршама зерттелеген және олар лексикалық мағыналарына қарай тарихи және архайизмдер деп бөлінеді. Қазақ халық ауыз әдебиетінде жыраулық дәстүрді ұстанған өнер иелері көп болған және олардың шығармалары да бай. Сол себепті мақалада жыраулар шығармаларындағы көнерген сөздерге лексикалық-семантикалық талдау жасалады және Сыр өңірінің жыраулары Нұртуған мен Ерімбет жырлары ғана негізге алынады.

https://doi.org/10.48081/CAUE9063

2025

Выпуск 2

Мақалада Алаш ғалым-ағартушыларының іліміндегі іргелі педагогикалық идеяларды, оның қазіргі білім берудегі маңызын айқындап, әдіснамалық, мазмұндық және әдістемелік тұтастығы ашылады. Ж.Аймауытовтың «Комплекспен оқыту жолдары» оқу әдістемелік еңбегіндегі және әдістемелік мақалаларындағы қазіргі білім беру мәселесімен өзектесетін тұстарын ғылыми түрде сараланып, тәжірибеде пайдалану жолдарын ұсынылады. М.Дулатовтың «Қирағат кітабы» оқу құралындағы көркем шығарманы талдау және интерпретация жасау жолдары танытылып, оқу құралына енген шығармалары «қирағатпен оқыту» әдісіне салынып, жүйеленеді. І.Жансүгіровтің оқу-әдістемелік еңбектеріндегі білім беруге қатысты терминдер жинақтау, жүйеленіп, терминдердің қазақ тілінің ғылыми әлеуетін қалыптастырудағы рөлі қарастырылады. Алаш ғалым-ағартушыларының еңбектері ХХ ғасырдың басында ұлттық рухани ояну дәуірінде жазылған, ұлтты сақтап қалу мүддесін көздеген және ғасырлар бойы қалыптасқан халықтық дүниетанымынан тамыр тартқан дәстүрлі тәрбиесі, наным-сенімдер, ұлттық мұраттар, әдет-ғұрыптар жүйесі қамтылған. Бүгінгі таңда бұл еңбектер тұлғаның зияткерлік әлеуетін дамытудың, адами капитал қорын жинақтаудың, ұлттық менталитетті қалыптастырудың тетігі ретінде анықталады. Алаш ғалым-ағартушылары Ж.Аймауытовтың, М.Дулатовтың, І.Жансүгіровтің әдістемелік еңбектерінің бүгінгі әдістемемен сабақтастығы айқындалады, ғылыми айналымға түсіру және тәжірибеге енгізудің тетіктері ұсынылады.

https://doi.org/10.48081/NAYG5891

2025

Выпуск 2

Мақалада актанттық қызметтің негізгі мәні – оның сюжетті дамытушы әрі оқиғалардағы қозғаушы күші екендігі. Субъектілер типологиясының актант модельдері түрінде таңбалануы мәтін табиғатын жаңа қырынан тануға мүмкіндік беретіні сөзсіз. Бұрыннан қалыптасқан түсініктегі кейіпкер ұғымын «актант» сөзі арқылы таңбалау тұтастай мәтіндегі субъектілерді актанттық құрылым ретінде танытуға бағыттайды. Мақалада бұл ұғымның термин ретінде филология ғылымына енуінің тарихы, структуралистік әдебиеттанудың бір аспектісі ретіндегі мәнісі қарастырылады. Анықтамасы талданып, бұл терминнің кейіпкерлер категориясы мен қызметін анықтауға қатыстылығы дәйектеледі. Актанттық құрылымның сөз өнеріндегі қызметі, көріну тәсілдері қаһарман, кейіпкер ұғымдарымен байланыстырыла қарастырылып, бейнелеу субъектілерінің маңызды рөлі теориялық тұрғыда тұжырымдалады. Сол тұжырымдар негізінде кейіпкерлердің әрекеті көрсетіліп,, мәтін құрылымындағы қызметі жүйеленеді. Мифологиялық кейіпкерлер мысалында дәлелдер келтіріліп, мифтік мотивтерге негізделген ертегі, аңыз, әпсаналардың актанттық құрылымы талданады. Актанттардың протагонист – антогонист, субъект – объект, адресат – адресант қарым-қатынасындағы маңызы айқындалады. Сол негізде классификациясы қалыптастырылып, ұсынылады. Зерттеуде Л. Теньер, И. Богуславский, В. Пропп, М. Бахтин, А. Ухтомский, Е. Трубина, А. Греймас және т.б. зерттеуші-ғалымдардың еңбектеріндегі актант туралы тұжырымдар басшылыққа алынды.

https://doi.org/10.48081/EFKO3259

2025

Выпуск 2

The article discusses precedents in the Kazakh and English languages. Precedent phenomena in a language can express the spiritual culture, worldview, behavior and mentality of each people. Along with the continuous development of modern society, the language is changing, acquiring a new character, and the scope of its service is expanding. Phraseologisms and proverbs, precedent phenomena have been associated with language since ancient times. Therefore, in them you can see the history and culture of the nation, the existence of the people for many centuries. The purpose of the study is to compare the precedent phenomena of the Kazakh and English languages in the linguocultural aspect. During the study, methods of collection, systematization, comparative study, and linguocultural analysis were used. The conclusions reached in the study will contribute to the theoretical and practical filling of the fields of «Linguoculturology», «Intercultural communication». Practical value of the study: the results of the study can be used in comparative scientific research on future precedent phenomena in the Kazakh and English languages. In conclusion, the authors draw the following conclusion: stable phrases are an integral unit of communication, having value for the individual, containing national identity and culture.

https://doi.org/10.48081/CSOQ6772

2025

Выпуск 2

Annotation. The language of corporate blogs in Russian and English as well as their aspect of linguistic culture is investigated in this article. In an age of globalizations that facilitates the flow of communication amongst businesses and other audiences, companies have trusted online corporate blogs as tools to interact and present their messages better to their target customers. The research concentrates on the language-and-culture-related aspects that form the basis of identity and communication strategies in the corporate blogs contrary to Russian and English, as the study sheds the light on distinctive character. This study employs a comparative approach and equally examines corporate blogs written in both languages, they are different domains and some industries. Through the use of linguistic and cultural analysis the aim of this study is to find out the cultural strings that are tied to the manner of writing and choice of words and the topic of the blogs be it in Arabic or English. It discusses the ways they are setting a tone with their linguistic choices, such as figurative language, tropes, and other rhetorical tools to promote their brands image and products. Moreover, the article points out the implications of the interaction between language and culture for the power of efficient cross-border communication in both languages. It talks on the barriers and perks of localization, the process of the adaptation of the content to the situation of the language and based on culture. This investigation aims to unveil the role of corporate blogs as tools for intercultural communication and transnational brand advertising, and to shed light on the ways that companies address the language and culture diversity setting in their marketing campaigns.

https://doi.org/10.48081/CGKS9126

2025

Выпуск 2

In this article, within the framework of the doctoral dissertation work «Psychological aspects of the reflection of the inner world of the hero (based on the works of Oralkhan Bokey)», an analysis of human psychology is carried out through reflections on the inner world of the main character Zheniskhan in the story by Oralkhan Bokey «I don’t Want to Sleep» («Ұйқым келмейді»). The manifestation of the author's image of Oralkhan Bokey in the work, similarities and differences between the author and the hero, the creation of a psychological portrait of a person through the influence of the environment and society on the character of the hero, the disclosure of the image of a person formed by society based on the theoretical works of literary critics and psychologists. The analysis of the character’s personality and actions did not understand from the story told by the main character Zheniskhan himself in the work. Conducting a psychological analysis of one’s personality allows one to know and deeply understand themselves from the personality of a character in a work of art, as opposed to studies that are logical and consisting of pure theory and terms. The author goes deep into the inner world of a person and much better reflects the psychological changes in a person through various conflicts and solutions. Through the author's skill, you can see qualities inherent to any person such as regret and joy, the search for a reason for every negative event that happened to you, the ability to return to the past with your mind and apologize for your mistakes in the character.

https://doi.org/10.48081/DEFS2513

2025

Выпуск 2