Stephen King is one of the most recognizable writers of the last four decades and is rightfully considered by many to be a unique writer. In his works, he treats in more and more detail the descriptions of history, where Protestantism in the field of religious worldview and Romanticism, which can also be found in his works, overlap with the features of aesthetic preference and traditions of the English Gothic novel. The author’s works, one can see difficulty of translating his works, while maintaining all the subtleties of conveying the meaning contained in expressions and culture through the prism of another language. This study examines American colloquial expressions and cultural symbolism in the original of Stephen King’s novel “The Green Mile” and its interpretation into Russian by translators Viktor Veber and Dmitry Veber, Marina Opaleva, as well as in translation-interpretation into Kazakh by Mira Sembaykyzy. The results of the study show that the similarity with the source text depends on the adaptation of American culture due to specifics of Russian and Kazakh culture. Available research shows that the cultural adaptation is becoming the main translation strategy and is necessary for a more effective impact on the reader. To analyze the works, the classification of linguistic cultures according to T. A. Maslova is used, in particular, “metaphors and the image of language.” Thus, the study showed that cultural adaptation is one of the most important translation strategies that will contribute to the results of current translation research and provide an understanding of the balance between the source and target languages.

https://doi.org/10.48081/XJSG8820

2025

Выпуск 3

Қазіргі таңда ұлттық терминологиялық қорды құру қажеттілігі терминологиялық жұмыстың басты міндеттерінің бірі ретінде қарастырылып отыр. Мектеп оқушыларының қызығушылығын арттыру, зерттеу дағдыларын, қоршаған орта жайлы пайымын қалыптастыруда терминнің атқарар қызметі орасан зор. Мектеп жасындағы балаларға қоршаған орта туралы түсінікті қалыптастыруға мүмкіндік беретін негізгі пәндердің бірі – жаратылыстану пәндері. Оқулықтардағы терминдердің аударылу мәселесі, төл терминдер мен кірме терминдердің жасалуы, терминжасамға қатынасы, тілдік табиғаты, оқушыға ақпараттың қабылдауы тиісінше сәйкес келу жағдайлары қарастырылады. Лексикалық қабаттарына тілдік дерек ретінде орта ғасырдағы құндылыққа толы Ясауидің «Диуани хикметінен» мысалдар келтіріледі, бүгінгі қолданыстағы өзгерістерді тілге тиек етеді. Оқу үдерісінде кездесетін бейтерминденген сөздердің шығу тегіне, тілдік қабаттарына байланысты мәліметтер қарастырылады. Тіліміздегі «аэлогизм» және «неолексизм» үдерісі арқылы жасалатын терминдердің жасалуына бірқатар мысалдар келтіреді. Терминдердің ұлт тілі негізінде жасалған терминдер, кірме терминдер, лексикалық қабаттар, қосымша морфемасы төл тілден болған терминдерді талдауға әдістемелік көмек ретінде пайдалануға болады. Қазіргі таңда оқулықтардағы терминдердің жас ерекшеліктерін ескере отырып, оқушыға түсіндіруде, қабылдауда оңтайлы әдіспен жасалуына баса мән беріледі.

https://doi.org/10.48081/SVAP9386

2025

Выпуск 3

This article is devoted to the analysis of genre characteristics, as well as translation of historicisms from English into Kazakh in Charlotte Bronte's novel “Jane Eyre”. The research actively examines historical terms, social and cultural realities of the 19th century, which create difficulties for the translator when adapting the text to a new linguistic and cultural environment. The main task is to convey the exact meaning of the original, as well as to preserve the historical context of the novel for the Kazakh reader. Article pays special attention to the difficulties of translating historicisms in social circumstances that may not have direct analogues in the Kazakh language. The study considers various translation methods that are used to solve these problems. These are the methods of literal translation, equivalent translation, generalization and explication. Literal translation is used for words and expressions that have exact analogues in the Kazakh language, while equivalent translation helps to find the most suitable analogues in the cultural context. Generalization allows you to preserve the general meaning of the term, and explication is a method of explaining the meanings of terms through description, which helps the reader better understand the cultural features of the original. Thus, the translation of historicisms in the novel “Jane Eyre” from English into Kazakh requires flexibility and attention to detail in order to preserve not only the accuracy of the translation, but also the cultural richness of the text.

https://doi.org/10.48081/YQGC2771

2025

Выпуск 3

Қазақ әдебиетіне сопылық ілімнің әсерін межелегенде әлем жаратылысы, ізгілік, имандылықты т.б. арқау еткен шығармалар Мәшһүр Жүсіптің әдеби мұрасымен, Жүсіп Баласағұнның 1069-1070 жылы жазылған «Құтты білік» еңбегімен және ежелгі түркі әдебиет өкілдерімен салыстырыла қарастырылып, зерделенді. Сонымен қатар зерттеуші Ә. Дербісәлиев, Ә. Қоңыратбаев, А .Қыраубаева, Н. С. Смирнова еңбектеріне сүйене отырып, ғылыми дәйектемелер беріледі. Алла, Мұхаммед пайғамбар туралы Мәшһүр Жүсіп шығармаларында шығыстық ғибратнамалық үлгілердің ұлттық сана қалыптастырудағы маңызы ғылыми тұрғыда дәлелденеді. Бұл мақалада сопылық әдебиеттің бастау көзі қайдан, қалай өрістегені туралы ақпараттарға тоқтала отырып, суфизм ертеден шығыстан келгенін, қазақ әдебиетінде Қожа Ахмет Иассауден бастап ХХ ғасыр әдебиетінде жалғастығын тапқанын көреміз. Араб мәдениетімен тығыз байланыста дамыған түркі әдебиетінде де басты тақырып, өзекті сарын алдымен Алланы, одан соң пайғамбарды дәріптеу орын алған. Мәселен, Жүсіп Баласағұнның «Құтты білік» кітабында да Алланы мадақтау, Мұхаммед пайғамбар істерін, ғибратты сөздерін дәріптеу арқылы адами құндылықтар шығарманың идеялық-тақырыптық негізін құрайды. Абай Құнанбайұлы, М. Ж. Көпейұлы шығармаларында да алдымен Алланы, кейін пайғамбарды жырлау негізгі ойдың өзегіне жол тартқанын көреміз. Мәшһүр Жүсіп еңбектерінде дін тақырыбын игерудің алуан түрлі жанрлар арқылы жүзеге асқанын көреміз. Мысалы, хикаяттар, шарты сюжеттер, төрттағандар, дастандар т.б. Осыдан ақынның дін тақырыбындағы еңбектерінің маңыздылығын, ауқымдылығын бағамдай аламыз.

https://doi.org/10.48081/EHZL5316

2025

Выпуск 3

Мақалада қазіргі интернет кеңістігіндегі әлеуметтік желі тілінің прагматикасы, тілдік қатынас нормалары және оған кері әсер ететін стратегиялар қарастырылады. Желі пайдаланушыларының тілдік құралдарды қолданудағы түрлі стратегиялары, соның ішінде, эмоционалды-экспрессивті тәсілдер, хэштег, ирония, жаргон, көптеген қысқартулар мен аббревиатураларды қолдану, орфографиялық, синтаксистік және пунктуациялық нормаларды бұзу, әдеби емес лексиканы қалыптастыру, сөздерді жазу үшін бас әріптерді қолдану, эмотикондарды қолдану және эмодзилер арқылы аудиторияға әсер ету жолдарына назар аударылады. Интернет-коммуникацияның тілдік ерекшеліктері сөйлеу нормасына кері әсер ететіндігі анықталды. ХХІ ғасырдың басынан бастап интернеттің ғаламдық компьютерлік желісіндегі тілдік қарым-қатынас мүмкіндіктерінің кеңеюіне байланысты зерттеулер көптеп жүргізіле бастады. Әлеуметтік желі тілінің өзіндік ерекшеліктерін, лексикалық және стилистикалық әдістерді талдау арқылы ақпаратты ықшам әрі әсерлі жеткізудің заманауи тәсілдері қарастырылады. Әлеуметтік желілерде қарқынды таралатын ақпарат ағымында әртүрлі мақсаттағы мәтіндердің орын алуымен бірге олардың мазмұны мен прагматикалық рөлі де арта түседі. Зерттеу нәтижесінде, әлеуметтік желі тілінің коммуникативтік тиімділігіне ықпал ететін факторлар анықталып, прагматикалық аспектілері қарастырылды.

https://doi.org/10.48081/MTKB4976

2025

Выпуск 2

Аталған ғылыми мақалада Шаймардан Торайғыровтың «Сұлтанмахмұт» очеркі қарастырылған. Мақалада әдебиеттанушы ғалымдардың сұлтанмахмұттануға қатысты еңбектері талданып, сараланды. Авторлар қазақ әдебиетінің тарихына шолу жасап, олардың ғылыми негізделуіне баса мән береді. ХХ ғасырдың 1930 жылдарынан бастап Сұлтанмахмұт Торайғыров туралы зерттеулердің маңызды мәселелерін қамтиды. Ғылыми мақалада Жүсіпбек Аймауытовтың қазақтың ақыны Мәшһүр Жүсіп Көпеевке 1927 жылдың 15 қарашасында жазған хаты, Құлбек Ергөбектің «Сұлтанмахмұт үшін сор кешкен» мақаласы, Ғалым Бейсембай Кенжебаевтың 1949 жылы жарық көрген Сұлтанмах¬мұттың өмірі мен шығармашылығы туралы «Сұлтанмахмұттың ақындығы», 1957 жылы жазылған «Сұлтанмахмұт Торайғырұлы», 1968 жылы жазылған «Сұлтанмахмұт Торайғырұлын зерттеу, тану мәселесі» зерттеу еңбектері және Шаймардан Торайғыровтың қолжазбасынан алынған деректер негізге алынды. Сонымен қатар Павлодар облыстық Бұқар жырау атындағы әдебиет және өнер мұражайының қор бөлімінен алынған Шаймардан Торайғыровтың «Сұтанмахмұт» очеркі (қолжазба), Бейсембай Кенжебаевтың Шаймардан Торайғыровтың «Сұлтанмахмұт» өмірбаяндық очеркіне жазған рецензиясы (архив) қолданылды. Аталған ғылыми еңбектердегі құнды деректер мақала жазу барысында басшылыққа алынды. Мақалада Шаймардан Торайғыровтың тұңғыш сұлтанмахмұттанушы ретінде жан жақты ашу міндеті көзделеді В данной статье описывается очерк Шаймардана Торайгырова «Султанмахмут». В статье проанализированы труды ученых-литературоведов, изучивших литературное наследие Султанмахмуда Торайгырова. В научной статье рассмотрен очерк Шаймардана Торайгырова «Султанмахмут». В статье проанализированы труды ученых-литературоведов, связанные с султанмахмутоведением. Авторы дают обзор истории казахской литературы и делают акцент на их научные обосновании. Охватывает важные вопросы исследований Султанмахмута с 1930-х годов ХХ века. Научная статья включает письмо Жусупбека Аймаутова казахскому поэту Машхур Жусупу Копееву, написанная автором 15 ноября 1927 года, статью Кульбека Ергобека «Сұлтанмахмұт үшін сор кешкен», статью ученого Бейсембая Кенжебаева «Сұлтанмахмұттың ақындығы», опубликованную в 1949 году, «Сұлтанмахмұт Торайғырұлы», написанную в 1957 году, «Султанмахмут Торайгырулы», написанную в 1968 году « Сұлтанмахмұт Торайғырұлын зерттеу, тану мәселесі». А также эссе Шаймардана Торайгырова «Сұтанмахмұт» (рукопись) из фондового отдела Павлодарского областного музея литературы и искусства им. Бухар жырау. This scientific article examines the essay by Shaimardan Toraighyrov «Sultanmakhmut». The article analyzes and analyzes the works of literary scholars related to sultanmakhmutology. The authors give an overview of the history of Kazakh literature and focus on their scientific justification. It covers important issues of Sultanmakhmut's research since the 1930s of the twentieth century. The scientific article includes a letter from Zhusupbek Aimautov to the Kazakh poet Mashkhur Zhusup Kopeev on November 15, 1927, an article by Kulbek Ergobek «sora keshken for Sultanmakhmut», an article by scientist Beisembai Kenzhebayev «the poetry of Sultanmakhmut», published in 1949, «Sultanmakhmut Toraigyruli», written in 1957, «Sultanmakhmut Toraigyruli», written in 1968. Toraighyrovich's recognition of the problem. As well as an essay by Shaimard Toraighyrov «Sultanmakhmut» (manuscript) from the stock department of the Pavlodar Regional Museum of Literature and Art. Bukhar zhyrau.

https://doi.org/10.48081/RKIG3165

2025

Выпуск 2

Бұл мақалада драмалық жанрдың ерекшеліктері, оның оқу процесіндегі орны мен маңызы жан-жақты талданады. Мектеп бағдарламасындағы әдебиет пәнінен драмалық шығармаларды оқытудың тиімділігі қарастырылады. Қазіргі білім беру жүйесінде оқыту әдістемесіне қойылатын жаңа талаптар аясында дебат және пікірталас сияқты белсенді әдістердің маңыздылығы айқындалады. Аталған әдістер әдебиет сабағында оқушылардың сыни ойлауын дамыту, олардың шығарманы терең түсінуіне ықпал ету және коммуникативтік дағдыларын қалыптастыруда маңызды құрал ретінде зерделенеді. Зерттеу нысаны ретінде М. Әуезовтің «Еңлік-Кебек», Ғ. Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» және Д. Исабековтің «Әпке» драмалары қарастырылады. Мақалада драмалық шығармаларды талдаудың теориялық және әдістемелік негіздері талданады. Дебат әдісін драмалық шығармаларды оқытуда қолдануға байланысты шетелдік ғалымдардың пікірлері мен еңбектері қарастырылады. Зерттеу барысында аталған әдістердің теориялық негіздері талданып, оларды әдебиет сабағында тиімді қолдану жолдары ұсынылады. Сонымен қатар, драмалық шығармалардағы кейіпкерлер мен қақтығыстарды талдауда дебат және пікірталастың рөлін айқындау мақсатында практикалық тәсілдер көрсетіледі. Мақалада интербелсенді оқытудың драмалық шығармаларды оқытуға қатысты әдістерін жүйелеп, оны мысалдар арқылы нақты көрсетіледі. Сондай-ақ, білім алушылардың драмалық шығармаларды қабылдау ерекшеліктері мен оларды тиімді меңгертудің әдістемелік жолдары ұсынылады.

https://doi.org/10.48081/PMEP9895

2025

Выпуск 2

Қазақ фольклорында жыраулар шығармаларының алатын орны ерекше. Олар ауыз әдебиетінің жарқын көрінісі болып қана қоймай, халықтың тұрмыс-тіршілігінен, мәдениетінен, өмірінен, тарихи фактілерінен сыр шертеді. Уақыт өте келе ондағы көптеген сөздер қолданыстан шығып, көнерген сөздер қатарына ене бастайды. Олардың мағынасы көмескіленіп, түсініксіз сөздерге, яғни өлі сөздерге айнала бастайды. Оларды зерттеу, мағыналарын түсіну арқылы мәтінді оқуға ғана емес, қазіргі уақытқа қажетті сөздерді анықтауымыз да мүмкіндік берері сөзсіз. Демек халықтың төл, яғни байырғы тілінде бар көне сөздерді қолдану арқылы қазіргі кездегі кейбір ұғымдарға жаңа атау беруге болады. Осы арқылы тіл тазалығын сақтауға, шет тілінен енетін сөздерге шектеу жасауға мүмкіндік туындайды. Қазақ тіл білімінде көнерген сөздер біршама зерттелеген және олар лексикалық мағыналарына қарай тарихи және архайизмдер деп бөлінеді. Қазақ халық ауыз әдебиетінде жыраулық дәстүрді ұстанған өнер иелері көп болған және олардың шығармалары да бай. Сол себепті мақалада жыраулар шығармаларындағы көнерген сөздерге лексикалық-семантикалық талдау жасалады және Сыр өңірінің жыраулары Нұртуған мен Ерімбет жырлары ғана негізге алынады.

https://doi.org/10.48081/CAUE9063

2025

Выпуск 2

Мақалада тарихи жырлардағы тарихи тұлғалар есімі сөз болады. Тарихи жырлар қазақ халқының тарихындағы маңызды кезеңдермен байланысты болғандықтан, бұл жырлар құнды материал көзі болып саналады. Жырлардағы оқиғалар тарихи тұлғалар төңірегінде өрбиді. Тарихи жырда белгілі хандардың, батырлардың есімдері жиі кездеседі. Мақалада осы тарихи тұлғалардың есімдерінің қойылуы, халықтың қойған қосалқы аттары қарастырылады. Соның негінде тарихи жырдағы Шыңғыс ханның, Есім ханның, Әбілғазы баһадүр хан есімдерінің қойылу ерекшеліктері нақты тілдік деректер негізінде талданады. Жұмыстың мақсаты тарихи жырдағы кісі есімдерінің мағыналық ерекшеліктерін саралай отырып, оның жырда қолданылу сипатына талдау жасау болып табылады. Тарихи тұлға есімдері өз дәуіріндегі тарихи оқиғалармен, тарихи фактілермен байланысты қарастырылады.Тарихи тұлғалардың халық берген қосалқы аттарының пайда болу ерекшеліктері талданады. Қосалқы есімдердің қалыптасу сипатын сөз еткенде, сол дәуірдегі тарихи жағдай, тарихи шындық, тарихи орта негізге алынады. Жырдағы қосалқы аттардың мағыналық ерекшеліктеріне талдау жүргізу барысында олардың ұлттық ерекшелігі, ұлттық сипаты басымдық танытатынын көреміз. Тарихи тұлғалардың қосалқы аттары бұл жай ғана есім емес, халықтың бұл тұлғаларға берген бағасы деп қараған жөн. Қосалқы аттар – тарихи тұлғаның сол дәуірде қоғам өмірінде алған орнын айғақтайтын құнды деректер.

https://doi.org/10.48081/EAFC9370

2025

Выпуск 2

Мақалада Алаш ғалым-ағартушыларының іліміндегі іргелі педагогикалық идеяларды, оның қазіргі білім берудегі маңызын айқындап, әдіснамалық, мазмұндық және әдістемелік тұтастығы ашылады. Ж.Аймауытовтың «Комплекспен оқыту жолдары» оқу әдістемелік еңбегіндегі және әдістемелік мақалаларындағы қазіргі білім беру мәселесімен өзектесетін тұстарын ғылыми түрде сараланып, тәжірибеде пайдалану жолдарын ұсынылады. М.Дулатовтың «Қирағат кітабы» оқу құралындағы көркем шығарманы талдау және интерпретация жасау жолдары танытылып, оқу құралына енген шығармалары «қирағатпен оқыту» әдісіне салынып, жүйеленеді. І.Жансүгіровтің оқу-әдістемелік еңбектеріндегі білім беруге қатысты терминдер жинақтау, жүйеленіп, терминдердің қазақ тілінің ғылыми әлеуетін қалыптастырудағы рөлі қарастырылады. Алаш ғалым-ағартушыларының еңбектері ХХ ғасырдың басында ұлттық рухани ояну дәуірінде жазылған, ұлтты сақтап қалу мүддесін көздеген және ғасырлар бойы қалыптасқан халықтық дүниетанымынан тамыр тартқан дәстүрлі тәрбиесі, наным-сенімдер, ұлттық мұраттар, әдет-ғұрыптар жүйесі қамтылған. Бүгінгі таңда бұл еңбектер тұлғаның зияткерлік әлеуетін дамытудың, адами капитал қорын жинақтаудың, ұлттық менталитетті қалыптастырудың тетігі ретінде анықталады. Алаш ғалым-ағартушылары Ж.Аймауытовтың, М.Дулатовтың, І.Жансүгіровтің әдістемелік еңбектерінің бүгінгі әдістемемен сабақтастығы айқындалады, ғылыми айналымға түсіру және тәжірибеге енгізудің тетіктері ұсынылады.

https://doi.org/10.48081/NAYG5891

2025

Выпуск 2