The article considers the concept of “good” in Kazakh fairy tales. Revealing the worldview, behavior, and general character of a people means identifying the most important socio-psychological characteristics that have historically developed from the socio-economic system, way of life, existence, living conditions, etc. The formation of people’s national way of life is influenced by natural conditions, the world of plants and animals, which, in turn, determines the type of work they do, the system of traditions and customs. The linguistic picture of the world is a holistic, systematic reflection of reality, carried out using various linguistic means. The article examines the reflection of the fable “Good follows good, evil follows evil” in fairy tales, which was formed in the Kazakh worldview. It is studied as the basis of knowledge accumulated from the life experience of the people, and is subjected to scientific analysis based on the data of the fairy tale. When we study good and evil together, no matter what folk tale we take, there is no hero who gets his way by doing bad things. There will never be such a hero. It is believed that the opposition of good and evil is present in every language, in the linguistic image of every world. In the texts of folk tales there are sometimes multiple variations. This is natural, since folk tales have many different versions. In this case, one of the most important factors is that the fairy tale is easy to read and easily perceived. The difference between good and evil, which is still considered relevant today in the linguistic picture of the world in Kazakh fairy tales, and its definition through simple reflections of everyday life is easily illustrated with visual and specific data.

https://doi.org/10.48081/JAUV4475

2024

Выпуск 3

Павлодарское Прииртышье – полиэтнический регион Казахстана, сформировавшийся в результате нескольких переселенческих потоков, разнородных по национальному и социальному составу. На казахстанских землях переселенцы сохраняют свои культурные традиции, которые в новых условиях принято считать вторичными. Однако в результате тесных контактов разных этнических групп и под влиянием времени они трансформируются и приобретают современные черты, которые воспринимаются как аутентичные, естественные. При этом сохранившиеся архаические ритуальные модели теряют связь с магическими верованиями, а праздник в целом оказывается средством коммуникации и имеет развлекательный характер. В настоящей статье рассматривается современное состояние народной праздничной культуры, для которой характерны активные межэтнические взаимодействия и всенародный, массовый характер. В научный оборот вводятся полевые записи устных нарративов, сделанные в 2022 году в селе Баянаул Павлодарской области. Анализ рассказов о календарных праздниках в результате демонстрирует осознание культурных различий соседствующих этносов, адаптацию к ритуальным моделям чужого этноса, а также частичное восприятие культуры соседствующих народов. Коллективный характер сельских календарных праздников демонстрирует понимание ценности как своей, так и чужой культуры.

https://doi.org/10.48081/JEKA9230

2024

Выпуск 3

В данной статье исследуется проблема культурного конструирования гендера в современном рекламном дискурсе. Авторы статьи анализируют трансформацию гендерных мужских образов в рекламе, подчеркивая изменения, произошедшие в представлениях о маскулинности в западной и российской (советской) рекламе XX века. Основное внимание уделяется влиянию рекламы на формирование общественного восприятия гендерных норм и личной идентичности в современном мире. В статье подробно рассматриваются методы создания гендерно-ориентированной рекламы, включая семантические приемы и специфический дизайн, а также их воздействие на усиление гендерных стереотипов через язык и создаваемые в рекламных роликах образы. Произошедшая трансформация рекламных образов повлияла на лексику, используемую в рекламных текстах. Результаты данного исследования показали, что рекламные компании начали использовать более широкий спектр гендерно ориентированной лексики для трансляции различным аудиториям и выражать разнообразные идеи и концепции, что отражает изменения в социальных и культурных процессах, связанных с гендерной идентичностью. Статья предоставляет ценный аналитический взгляд на динамику гендерных ролей в массовой культуре и их влияние на социальные нормы, и индивидуальное самосознание.

https://doi.org/10.48081/VTFZ8052

2024

Выпуск 3

В данной статье рассмотрены современные проблемы литературоведения, в частности, его интегративные связи с семиотикой, делается обзор научных работ по ключевым положениям статьи, а именно: теоретическим вопросам семиотики, принципам семиотического анализа и новым подходам к нему. В статье содержится толкование интерпретанты в разрезе поднятой проблемы – символическое обозначение знака-персоны. Выявлена и обоснована необходимость рассмотрения информационного поля поэтических текстов, входящих в них символов и знаков. На основе проведенного исследования представлен авторский опыт узнавания, нахождения и раскрытия знаков/ символов в текстах, описаны интерпретанты. В статье поставлена цель - определить лирического героя в стихотворениях Бахытжана Канапьянова как символический знак-персону, через который раскрывается описание субъективного мира героя, его отношение к миру вещей, социальному миру и др. В статье впервые представлен анализ ряда поэтических текстов через семиотическую обусловленность образа лирического героя, который обозначен как знак-персона, в силу чего данный материал представляет несомненную новизну. Впервые представлен опыт интерпретации стихотворений через семиотический аспект. Проанализирован ряд произведений, таких, как «Подарок чабана», «Я у русла стою будущей долгой реки…», «Зеленый дом» и др. Проанализированы характерные особенности авторского идеостиля Б. Канапьянова, через которые отражается творческое сознание поэта. Практическая значимость статьи обусловлена возможностью использования материала в ряде теоретических дисциплин, таких, как «Теория литературы», «Актуальные проблемы литературоведения», «Введение в литературоведение», на курсах по изучению истории современной литературы Республики Казахстан, на дисциплинах, связанных с методикой преподавания литературы и др.

https://doi.org/10.48081/XWBW6618

2024

Выпуск 3

В данной статье указаны теоретические и практические аспекты реализации проектной деятельности по развитию функциональной грамотности обучаемых и обучающих в учебных заведениях области Абай. В частности, представлены цель, задачи проекта, его научная новизна, а также определены методы и пути его осуществления. Также в статье обсуждаются основные задачи проекта, включая определение актуальных потребностей образовательной парадигмы, разработку современных учебно-методических комплексов и информационного обеспечения, а также создание экспериментальной площадки и проведение научно-практических мероприятий. Методология проекта основана на использовании полиязычных текстов на казахском, английском, русском, немецком и турецком языках для развития функциональных компетенций учащихся. В статье подчеркивается важность учебно-методического обеспечения как инструмента для успешной адаптации выпускников к быстро меняющимся условиям современного мира и их профессиональной мобильности. В разделе практической подготовки представлены результаты социологического опроса, в результате которого обосновывается необходимость разработки и использования созданного учебно-методического комплекса-контента для учителей школ казахского, русского и английского языков и преподавателей немецкого и турецкого языков, представленного на мультимедийной платформе, разработанной участниками проектной группы университета имени Шакарима города Семей.

https://doi.org/10.48081/GUHT8046

2024

Выпуск 3

Бұл мақалада соңғы уақыттағы лингвистикалық зерттеулердегі сөз мағынасы әр қырынан зерттелінуі, әсіресе, сөз мағынасын тілдік және сөйлеу актісі тұрғысынан бірлікте қарастырылуы сөз етіледі. Мұндай зерттеулердің басты міндеті сөз мағынасын қатысымдық (коммуникативтік) семантика аясында – қатысым жағдайындағы сөз мағынасының қызметін, мақсаты мен қатысымдық мақсатқа жету жағдайын айқындау негізінде жүзеге асырылады. Семантикаға деген терең қызығушылық, психолингвистикалық зерттеулердің кең қанат жаюы, мәтін семантикасына деген жаңаша көзқарастар тілдік деректер сөз мағынасының әлдеқайда терең, көлемді де күрделі мәселе екенін, практикалық қолданыста аса маңызды болып табылатын семантикалық талдаулардың қажеттілігін айқындап берді. Осыған байланысты тілдік шындықтың қатысымдық актіге сай келетін үлгілерін зерттеу мәселесі туындады. Қазіргі семасиологияның теориялық және практикалық қажеттіліктерінің негізінде қатысымдық семантика бағыты қалыптасты. Мағынаның қолданыстық сипаты осы қатысымдық семантика аясында жүзеге асырылады. Қатысымдық семантика – тіл білімінде әлі де толық қалыптаспаған тың лингвистикалық сала. Сондықтан болар, тілдің қатысымдық аспектісі жайлы ғалымдар пікірі әрқилы. Дегенмен, барлығының пайымдау-тұжырымдары, көзқарастары бойынша, қатысымдық семантика – қарым-қатынастағы белгілі бір мақсат үшін жұмсалған лексикалық мағынаның көрсеткіші. Терминнің мазмұнын айқындауды, мәселенің тілдің даму барысындағы, қолданыс аясындағы ерекшеліктерін қарастыруды өзекті мәселелердің біріне жатқызуға болады.

https://doi.org/10.48081/YANV3714

2024

Выпуск 2

Бұл мақалада түркі тілдері қыпшақ бұтағына кіретін қазақ және қарақалпақ тілдеріндегі ортақ сөздердің семантизациялануы қарастырылды. Мағыналық айырмашылықтар мен ұқсастықтарды дәлелдеу үшін «көз», «сана», «бас» сөздеріне аталған тілдер бойынша семантикалық талдау жасалды. Түсіндірмелі сөздіктердегі мағыналарын сипаттай отырып, мағыналық әлемі талданды, кейбіріне көркем шығармалардан мысалдар беру арқылы дәлелденді. Семантикалық талдау бір тілде ғана емес түркі тілдері әрі оның ішінде қазақ және қарақалпақ тілдеріне салыстырмалы зерттеу жасалғандығы мақаланың өзектілігін көрсетеді. Себебі бүгінде салыстырмалы-тарихи тіл білімі ғылыми зерттеулерді қажет ететін салалардың бірі. Зерттеу жұмысының нәтижесі ретінде ортақ сөздердің семантикалық табиғаты әрдайым дамып отырғандығын, бір тілдегі мағына екіншісінде кеңейгенін не тарылғанын, я болмаса мүлде өзгергенін байқадық. Бірақ тілде қандай өзгеріс болса да аталған тілдердегі сөздер өзінің түркілік түпкі негізін сақтап қалған. Кейбір сөздердің мүлде жаңа мағынаға ие болып тілдің лексикалық қорын ұлғайтқанын және сөзді жаңаша дамытқанын анықтадық. Сөздің мағыналық дамуын талдау арқылы сөз тарихына, этимологиясына, ұлттың болмысына бойлай аламыз. Сондықтан да тіл білімінде семантика саласын зерттеу зор маңызға ие.

https://doi.org/10.48081/EBHM4761

2024

Выпуск 2

Мектеп оқулықтарының терминдері, олардың бірізділігі, терминологиялық талаптарға сәйкестігі, оқушыларға ақпаратты жүйелі берудегі терминдерді бірізді қолданудың маңыздылығы, қызметі, орны талқыланып жүрген өзекті мәселелерді қатарына жатады. Осы мақсатта 1-6-сыныптардағы «Жаратылыстану», «Математика», «Информатика» пәндерінің оқулықтарына, терминдердің қолданысына, ерекшеліктеріне және терминдерден тыс жалпы қолданыстағы сөздерді бірізді, жүйелі қолдану жағдайына талдау жасалып, баға беруге ұмтылыс жасалады. Ақпараттың жүйелі берілуі үшін қайсыбір қолданыстардың бірізді берілуі маңызды. Бұл, әсіресе, оқулықтар үшін ерекше талаптың бірі. Ал, жаратылыстану ғылымдарына, оның ішінде математикаға ұғымдардың, жүйенің ретті болуы, ретті берілуі тән. Нақ осы мәселе нормативтік құжаттар үшін де, оқулықтар үшін де өзекті болып отыр. Оқулықтардағы терминдердің, сөз қолданыстарының бірізді қолданылуын, лингвистикалық-педагогикалық талаптарға сәйкестігін талдап, бірізді қолданылмағандарын айқындау, оның себептерін анықтау оқулықтардың сапасын терминдік қолданыстар тұрғысынан сапасын арттыруға мүмкіндік беруі ықтимал. Бұқаралық пікірлердің үдерісімен оқулық терминологиясын жалпы сынамай, нақты көз жеткізу – практика үшін, оқулық жазу практикасы үшін қажетті зерттеу, талдау жұмысы. Талдау жұмыстарының негізінде терминдердің қолданысына, оларды жүйеге келтіруге қатысты тиісті ұсыныстар жасалады.

https://doi.org/10.48081/WCJE2533

2024

Выпуск 2

Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін құрамындағы біраз мемлекет тәуелсіздікке қол жеткізіп, тілдері мемлекеттік мәртебеге ие болып, біртіндеп терминологиялық тілдің де дамуына жол ашылды. Терминдердің көп бөлігі орыс тілінен еніп, тіпті аударылмай алынғанымен қоймай, қабылдаушы (қазақ) тілінің фонетикалық ерекшеліктеріне бейімделмей өткені мәлім. Қалыптасқан кеңестік идеологияның нәтижесінде қоғамның ажырамас бөлігіне айнала алмай, тіпті назардан тыс қалған салалардың бірі дін болды. Аталмыш саланың терминологиялық жүйесінің де тәуелсіздік алғаннан кейін де бірден қалыптасып кетуі екі талай еді. Сәйкесінше, мемлекетте діннің «тыйым» салынған салаға айналуы тілінің де діни терминологиясының дамымауына әкеледі. Дін саласы, оның ішінде ислам дініне қатысты терминдердің тек базалық ұғымдарға қатысты бөлігі философия аясында қарастырылды. Қазір болса, дінтану, тіпті исламтану салалары ажыратылып, жоғары оқу орындарында арнайы білім беру бағдарламалары аясында мамандар да даярлана бастады. Дін саласының қоғамның кілт салаларының біріне айналуымен, бұл саланың терминологиялық тілінің де қалыптасуы мен дамуына әкеліп, теориялық зерттеулерден бөлек, практикалық, атап айтқанда қолданбалы сипаттағы еңбектер – сөздіктер де шығарыла бастады. Бұл мақалада қазақ тіліндегі діни лексикографиялық еңбектер қарастырылып, ерекшеліктері сипатталады.

https://doi.org/10.48081/CWOH1868

2024

Выпуск 2

Бұл мақалада Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармаларындағы ұлттық идея мәселесі көтеріліп, сол заманда өмір сүрген тарихи тұлғалар бейнесі арқылы тарихи шындықтың суреттелуі талқыланады. Автор ұлттық идея және замандас бейнелері ұғымдарын қатар қарастырып, олардың арасындағы байланысты көрсетеді. Ақын шығармашылығына қатысты ұлттық идея аясында жасалған зерттеулер сараланып, осы бағыттағы жаңашылыдығы мен ерекшелігін сараптауға талпыныс жасалады. Бұған дейінгі мәшһүртану саласындағы, отандық және шетел әдебиеттану ғылымындағы ұлттық мүддеге қатысты зерттеулер қарастырылып, ортақ заңдылықтар мен ерекшеліктер айқындалады. Ақынның «Мына заман» өлеңі талданып, көркемдік-идеялық тұрғысынан бағаланады. Қоғамда орын алған ірілі-ұсақты мәселелерді аша отырып, сол заманның тыныс-тіршілігі ашылады. Ақынның бірнеше тұлғалардың өмір сүру кезеңдерін сипаттай отырып, сол уақыттағы құбылыстарды көрсетуге назар аудартады. Ақынның ішкі түйсігі, пайымы арқылы сол заман бағдарын танудағы пәлсапалық танымы зерделенеді. Сонымен қоса ақын шығармаларындағы тарихта есімі белгілі замандас тұлғалардың бейнелері талданып, образдың тұлғалық қасиеті тұрғысынан сарапталады. Сол сияқты ақын еңбектерін замандас бейнесі тұрғысынан кеңінен зерттеулерге бағытталуы жөнінде ой тасталады. Өз заманындағы қайраткер тұлғалар бейнесі ашылады.

https://doi.org/10.48081/LOBS6041

2024

Выпуск 2