В данной статье представлены результаты исследования религиозного медиадискурса Казахстана. Медиасфера привлекает все большее вимание исследователей, так как именно в рамках ее изучения возможно боллее полно рассмотреть важные теоретические аспекты дискурса. здесь возможно проследить процесс порождения дискурса психосоциального феномена. Публицистика представляют собой материалы естественного языка. При создании данных текстов возможно изучение языкового материала с учетом социальных и индивидуальных особенностей носителей языка. Исследование проведено с целью поиска взаимосвязи между типами языковой личности авторов газетных статей и блогов - продуциентов дискурсивных практик и целями речевого воздействия. При этом особое внимание уделяется особенностям религиозного дискурса, который наблюдается в условиях десекуляризации. Изучение в данном аспекте позволяет рассматривать как лингвистические факторы, влияющие на его протекание. Эти возможности заключены в синтезе собственно лингвистических приемов и достижений смежных областей научного познания. Процессы, наблюдаемые в медиасфере, позволяют сделать вывод о том, что дискурсивные практики религиозного дискурса представлены довольно активно. При этом блогосфера в отличие от официальной прессы позволяет авторам более открыто и свободно проявлять свою позицию в рамках очерченного дискурса.

https://doi.org/10.48081/NPEI9381

2025

Выпуск 2

Синкреттік өнер туындысына айналған фольклор – қазақ халқының салт-дәстүрі мен мәдениетін, әдет-ғұрпы мен ұлттық болмысын көрсететін мол мұралардың бірі. Ежелден қазақ жұрты ауыз әдебиетінен сусындап, жас ұрпақтың тәрбиесі мен болашағына әсерін тигізіп отырған. Ертегілер мен аңыздардан бастап эпикалық поэмалар мен мақал-мәтелдерге дейін әртүрлі жанрларды біріктіре отырып, қазақ фольклоры білім мен тәжірибені берудің, сондай-ақ бірегейлікті қалыптастырудың маңызды құралына айналды. Өмірге келген нәресте жер қойнына табысталғанға дейінгі ғұмыры ұлттық салт-дәстүр негізінен бастау алса керек. Осынысымен де қазақ жұртының өмірлік дастаны фольклор саласымен тығыз байланыста. Халқымыздың мол мұрасына айналып отырған ұлттық дәстүр сабақтастығы ұрпақтан-ұрпаққа жалғасын тауып келеді. Қазақ халқының ауыз әдебиетін зерттеп, игілікті істерді атқарып жүрген ғалымдар да баршылық. Олардың еңбектері қазақ ауыз әдебиетін сақтап қана қоймай, оны жаңа ұрпақ пен кең аудиторияға қолжетімді ете отырып, оны насихаттауға көмектеседі. Осы саланың көрнекті өкілдерінің бірі – фольклоршы, халық даналығын зерттеуші, қазақ ауыз әдебиетін зерттеп, сақтауда маңызды рөл атқарған Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің зерттеушілік еңбегіндегі фольклордың ұсақ жанрларының бірі мақал-мәтелдердің алатын орны қарастырылған. Мәшһүр Жүсіп Көпеев халық мақал-мәтелдерін зерттеп, жинай отырып, оларды қағазға түсіріп қана қоймай, олардың философиялық-идеялық аясын ашып, терең талдау жүргізді. Бұл мақал-мәтелдер ақынның зерттеу тәжірибесінің маңызды элементі болып, ауыз әдебиетінің халық даналығы мен мәдени дәстүрді зерттеудегі маңызды дереккөз ретінде көрсетіледі. Мақалада Мәшһүр Жүсіп Көпеев жинаған мақал-мәтелдердің мағыналық мазмұнын анықтап, әртүрлі тақырыптарға қарай топтастыру мақсатында талданады. Бұл тәсіл халық даналығының қазақ халқының философиялық-этикалық ой-пікірлерімен қатар әлеуметтік және мәдени шындықтарды қалай бейнелейтінін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.

https://doi.org/10.48081/JLTU2352

2025

Выпуск 2

In modern national literary studies, Alash studies are becoming a fundamental branch. It is divided into chapters such as Akhmet studies, Magzhan studies, Zhusupbek studies, etc and is rapidly developing as separate teachings. This study examines research works to scientifically distinguish the contributions of T. Kakishuly to Alash studies. It evaluates the scholarly innovation and importance of the author, acknowledged as an Alash expert, in examining the lives and destinies of Alash leaders in relation to contemporary circumstances. The conclusions of the scientist about the important articles of the Alash intelligentsia in the history of Kazakh literary criticism and the formation of critical genres were evaluated. The research works written by the scientist, who was one of the first to actively engage in the return of Alash figures to national spirituality, also his articles, which made a great contribution to the study of their literary and scientific heritage, are examined. In a comprehensive study of the topic of Alash studies, it is clearly proved that T. Kakishuly was able to show a high example of collecting and summarizing information, analyzing and forecasting, and using archival data in differentiating their literary and scientific heritage. The purpose of the article is to determine the success and importance of the scientist's works related to Alash studies in National Literary Studies and to draw scientific conclusions from the point of view of today's growing requirements for the personality of the researcher. When writing the article, the comparative research method of comparativism was guided Additionally, a combination of empirical techniques (such as literary analysis and prediction) and theoretical research methods (including analysis and formulation) were used to provide scientific support for the main concepts presented.

https://doi.org/10.48081/HQCF3832

2025

Выпуск 2

Бұл мақалада ХХ ғ. Ұлы Отан соғысында батырлығымен әлемге аты шыққан жауынгер-жазушы Б.Момышұлының тұлғалық тілдік табиғаты зерттеледі.Адамзаттың санасы мен жанын аласапыран еткен қырғын соғыстағы жеке адам мен адамзаттың жауыздыққа қарсы тұрар тұлғасын қалыптастыратын тілдік концептілер қарастырылады.Адамның сан қилы жағдайда өзінің адамшылығын сақтауын, Отанын сатпау, Туған жерін қадірлеу, Ар-ұят, намыс пен парыз, борыш пен міндет мәселесі кеңінен қозғалады.Соғыс аренасы өз алдына бөлек дүние, ондағы заң мен әрекет өзгеше екендігі айтылады. Ұлы Отан соғысынан соң Батырдың шынайы дүниені өз саналық дүниетанымынан өткізіп, әлемнің бейнесіне тілдік тұрғыдан қарап, оған баға беруі, адамдармен қарым-қатынасы, майдандас достарымен пікірлесуі үлкен жауапкершілікті арқалатады.Өз ойынан туған «батырлық» туралы ойдың өшпеуі үшін ұрпағына мирас етпек ойы сөз болады. Б.Момышұлының соғыстағы ерлігі жаһанға таралып, кейін соғыс аяқталған соң, әскери академияны бітіріп, қызметке орналасарда әділетсіздіктер болғаны мәлім. Тіпті соғыста теңдессіз ерлік көрсетсе де, Совет Одағының Батыры атағының берілмеуі де баршамызға аян.Осындай қиындықтарды басынан өткерген адамның ой-тұжырымы сарапталады. Өзінің «Батыр» екендігін өзі мойындамаса да, халқы берген. Сондықтан Батыр өзін «Мен Халықаралық Батырмын» деп бағалаған. Б.Момышұлы кешегі жауынгер, тіпті жауынгер баласына деген құрметін еш жоғалтпаған. Зерттеу нәтижесінде Б.Момышұлының күрделі, терең, халықтың бүкіл ар-намысынан жаралған адал ұлы екендігіне көз жеткіземіз.Батырдың шығармаларынан «батырлық» концептісін тауып, оған концептуалды, дефинициялық, тарихи-этимологиялық талдаулар жасаймыз.

https://doi.org/10.48081/LFTV8646

2025

Выпуск 2

Қазақ әдебиетіндігі әр шығарма өзінше ырғақпен келеді. Әр заманның лебі мен сазын алып. Қаламгер туындысы қоғаммен тығыз байланыста, құрдас, кіндіктес болып келеді. Осындай сөзшілердің ішінде күбірі бөлек күнгейшіл жан Зейнолла Сәнік екені анық. Қазақ әдебиетіндегі әр толқын жіктеліп бөлініп, сараланып жатқанда шет жайлап жүріп келіп асылын сыртқа шашпай ортақ Отанға жеткізген әр өнерші менің білуімде жалынға қанатын күйдірмей жеткізген жанкешті. Әр осы жошындас қаламгер қиындығы мен қилы тағдырының арасында елге аңсап жеткен жан сөзін өмір мен өлімнің арасында безбендеп жеткізген шын ұлт асылдары. Олар өздері ғана аман жеткен жоқ, ұлт сөзінің шырағын сөндірмей боран ішіндегі қоламта отты қымтап орап, үрлеп жағып жеткен үмітті жолаушыдай ел қазынасы асыл сөзді жеткізді. Соның соқталы өкілі Зейнолла Сәнік. Зейнолла Сәнік өз шығармаларында қоғамның қасіретін, адам тағдырын терең түсініп, адам жанындағы ең нәзік сезімдер мен өмірдің мәнін ашты. Қалдырған асыл қазынасы ұлт сөзінің шырағын жандандырады. Біз аталған мақаламызда Зейнолла Сәніктің прозалық шығармаларын қарастыруды жөн деп білдік.

https://doi.org/10.48081/YMWM9383

2025

Выпуск 2

This article examines the bipolarity of assessing the meaning of the borrowed word-mythonym peri in differently structured languages: Russian and Kazakh. The evolution and adaptation of this mythonym in different linguistic and cultural contexts, as well as its different emotional assessment, are shown. In the compared languages there is a shift in the meaning of the image of peri. This mythonym has a variety of stylistic shades, which depend on the genre, context and purpose of using the text. Thus, in the Russian language, the mythonym peri performs a function similar to the muses in ancient mythology, symbolizing poetic inspiration and creativity, and refers to high style. In the Kazakh language, this mythonym is used in folklore and has a variable meaning, which has a predominant negative assessment: it is often associated with demonyms: albasty, zheztyrnak, zhalmauyz kempir and harmful spirits, and is also used in colloquial speech. The reasons for the transition of the meaning of this mythonym from the androgynous type to the designation of a female person are named. Synonyms for this word have been identified, which reflect local mythological and cultural characteristics. The study was conducted on the basis of comparative, historical and etymological analyses.

https://doi.org/10.48081/YBSS2244

2025

Выпуск 2

Мақалада қазақ және ағылшын тілдерінің фразеологизмдеріндегі табиғи құбылыстар мен ландшафтты вербалдандыру тәсілдерін анықтау және салыстырмалы-салғастырмалы зерттеу әрекеті жасалды. Ғылым дамуының қазіргі кезеңінде дәстүрлі ұғымдар мен құбылыстарды қайта қарау, кеңейту жиі кездеседі. Бұл тіл де ерекшелік емес. Тілде көрініс табатын қазіргі жаһандану және мәдениетаралық өзара әсер ету процестері аясында табиғи құбылыстардың атауын қамтитын фразеологиялық бірліктер зерттеуге ерекше қызығушылық тудырады, өйткені бұл құбылыстар тілдің ұлттық құрамының ең көне қабаттарына жатады және мәдени тұрақтылардың сабақтастығын білдіреді. Табиғат адам әрекетінен тәуелсіз болғандықтан құбылыстар мен олар туралы халықтың идеяларын зерттеу маңызды және қызықты, өйткені олар белгілі бір халықтың әлемінің тілдік көрінісінің ұлттық және мәдени аспектілерін көрсетеді. Зерттеу мақаласында отандық және шетелдік тіл білімі саласындағы фразеологиялық вербалдандыру және оның түрлері, әлемнің фразелогиялық бейнесі сияқты ұғымдарды зерттеген ғалымдардың ғылыми еңбектеріне шолу жасалды. «Табиғат пен ландшафт құбылыстарын» вербалдайтын фразеологиялық бірліктер деп деп біз кез-келген құрылымдық-синтаксистік типтегі сөздердің салыстырмалы түрде тұрақты, қайталанатын номинативті тіркесімдерін түсінеміз, өрнектің идиомалық сипатына ие және оның құрамында аспан денелері мен атмосфералық табиғат пен ауа-райы құбылыстарының атауына оралатын компонент бар. Мақаланың тәжірибелік бөлігінде зерттелген екі тілдің фразеологиялық бірліктерін талдау барысында қазақ және ағылшын тілдеріндегі 350 бірлік үздіксіз іріктеу нәтижесінде тандап алынды. Салыстырмалы-салғастырмалы әдісті қолданылып, олардың айырмашылықтары мен ұқсастықтарын анықтай отырып, екі тілде фразеологиялық бейнелеу әдістері қарастырылып, топтарға жіктелді.

https://doi.org/10.48081/GNPR6481

2025

Выпуск 2

Мақалада қазақ жазуы тарихында Үкімет тарапынан ресми қабылданған емле ережелері туралы ақпарат беріліп, қазіргі жазу нормасындағы өзгерістер мен ерекшеліктер туралы талданған. Ортологиялық құралдарды жетілдірудің ғылыми-теориялық негіздерін айқындау үшін бұқаралық ақпарат құралдарынан жинақталған эмпирикалық материалдар мен жоғары оқу орындары студенттерінен алынған диктант мәтіндеріне жасалған сараптама қорытындысы негізінде қазіргі жазба коммуникациядағы қиындықтар анықталған. Талдау барысында бір сөздің әртүрлі нұсқада таңбаланып жүру себептері қарастырылып, орфографиялық ережелерден ауытқып жазылып жүрген лексикалық бірліктер тізімі анықталды. Қазіргі жазармандар тарапынан кетіп жатқан қате түрлері айқындалып, оны шешудің жолдары ұсынылды. Орфографиялық сөздікте берілмеген, кейінгі кезде пайда болған тілдік қолданыстарды жазудағы әртүрлілік, оларды кодификациялау жолдары талданды. Жазу – тілдік жүйесі мен құрылымы бар, әдеби тіл тұрғысынан орныққан тілдердің басты әрі негізгі құралы. Жазуда бірізділік сақталмаса, ол жазармандарды жазба коммуникацияда қиындықтарға ұшыратады. Сондықтан қоғам ортологиялық құралдарды басшылыққа алып, емле ережелеріне бағынып жүруі шарт. Мақаладағы зерттеу нәтижелері мен авторлар тарапынан жасалған ұсыныстар алда шығатын ортологиялық құралдарды жетілдіру ісіне белгілі бір деңгейде үлес қоса алады.

https://doi.org/10.48081/TRRQ6011

2025

Выпуск 2

The paper examines American political realia, describes five possible ways of their translation into Russian, and demonstrates that the techniques of translating realia are closely intertwined. The purpose of the paper is to analyze Americanisms typical of political discourse, study their typology; identify translation techniques, and determine the role of techniques’ combination in improving translation quality. The relevance of the study lies in the fact that realia, as one of the most complex lexical units of any language, permeate political discourse; and therefore, to create an adequate translation of American political materials, a strong theoretical foundation regarding Americanisms is necessary. Sector 1 of the article provides various definitions of the word "realia" and puts forward three main problems of translating realia. Descriptive, comparative, and definitional analysis methods were used. In the sector 2 of the article, the peculiarities of the language of political discourse were formulated, and examples for each of the eleven categories of political Americanisms were provided. Component analysis and contextual analysis methods were applied. In the final sector, the author compiled a table with all the political Americanisms covered in the course of the study, their rendering into Russian, and the names of the translation techniques used, thereby proving that the combination of techniques often best conveys the national and historical color of realia. The research results can be used for an in-depth study of American political realia by translators of political texts.

https://doi.org/10.48081/CYVL4584

2025

Выпуск 2

This article explores the transformation of the urban toponymic landscape in Kazakhstan, focusing on the cultural-historical significance and linguistic preferences in the naming and renaming of streets and urban objects. Based on survey data, the study examines public attitudes toward toponymic changes, their practical implications, and their role in preserving cultural heritage. The findings highlight the complexity of urban toponymy as a reflection of historical narratives, identity, and language policy. The study concludes that further research is needed to encompass perspectives from various cities and to analyze the broader connections between language planning and toponymic policy. Additionally, the research underscores the importance of balancing historical continuity with modern urban development, as renaming practices often evoke strong societal reactions. The study contributes to the ongoing discourse on language policy and national identity in Kazakhstan, emphasizing the need for inclusive decision-making processes that consider both historical legacy and contemporary linguistic realities.

https://doi.org/10.48081/PTEM3531

2025

Выпуск 2