В статье рассматривается социально-востребованный жанр интернет-коммуникации – дискурс официального сайта университета. Предпринятый анализ направлен на выявление метафоры пути в репрезентации образовательного процесса. В фокусе исследовательского внимания помещены качественные характеристики процесса и его участников, намеренно выделенные метафорой. Метафорическая репрезентация проявляет дискурсивное воплощение современных тенденций в сфере образования. Исследование проводится на материале текстов, размещенных на официальных сайтах зарубежных вузов (с 1 по 50 место рейтинга QS World University Rankings 2023). Методология анализа сформирована на основе концепции преднамеренной метафоры Г. Стейна. Использованы методы компонентного и концептуального анализа. Сближение концептуальных сфер ОБРАЗОВАНИЕ как сферы-цели и ПУТЬ как сферы-источника является следствием универсальной для человеческого мышления модели ДЕЙСТВИЕ – ДВИЖЕНИЕ. Однако, метафоры в текстах сайтов намеренно акцентируют ряд характеристик. Систематизация речевых средств позволяет утверждать о том, что метафорическая модель ОБРАЗОВАНИЕ – ПУТЬ развивает в дискурсе университетского сайта следующие проекции: ОБРАЗОВАНИЕ – НАЧАЛО ПУТИ, ОБРАЗОВАНИЕ – ПРЕОДОЛЕНИЕ ГРАНИЦ, УЧАСТНИКИ ОБРАЗОВАНИЯ – ПЕРВОПРОХОДЦЫ. Образовательный процесс репрезентируется на веб-страницах зарубежного вуза как интересное путешествие, полное открытий. Преднамеренные метафоры приписывают образованию динамические свойства, акцентируют продолжительность и необходимость усилий. Студенты представлены активными агентами образовательного процесса, они стремятся к открытиям и готовы преодолевать границы дисциплин. Преподаватели репрезентируются агентами «предоставления возможностей», т.е. теми, кто способствуют путешествию к новым знаниям.

https://doi.org/10.48081/EERT8101

2025

Выпуск 2

Мақалада Зерттеу барысында Абайдың өлеңдері мен қара сөздеріндегі «Ақылды» және «Надан» концептілеріне қатысты тілдік бірліктер, сөздер мен сөз тіркестері, мәтін элементтері лингвоконцептологиялық тәсілдеме тұрғысынан талдауға түседі. Лингвоконцептологияның негізгі бірлігі ретіндегі концептінің ерекшеліктері сараланады. Абай шығармашылығы арқылы оның дүниетанымы, санасынан орын тепкен әлем бейнесі, ол өскен ортаның шындық болмысты қабылдау ерекшеліктері көрініс тапқан. Лингвоконцептология тәсілдемесі негізінде Абай шығармашылығыдағы «Адам» макроконцептісінің аясына кіретін «Ақылды» және «Надан» концептілерінің семантикалық өрісі анықталды. Абайдың тілдік әлемінде «Ақылды» концептісі ақылды, ғалым, білімді, есті, ер, хаким сияқты т.б. лексемалары арқылы жарыққа шығып отырған. Ал «Надан» концептісі білімсіз, қырсық, шәргез, мақтаншақ, ақылсыз, қайғысыз сияқты т.б. лексемалармен берілген. Сонымен бірге «Ақылды» мен «Надан» концептілері түрлі атрибуттары арқылы мәнмәтіндік деңгейде көрініс тапқан. Абай белгілі бір лексемаға жалпыхалықтық тілдегіден басқа мағына үстеген кезде, кеңінен түсініктеме беріп, ұғымын тереңдетіп отырғаны анықталды. Бұл жағдайды біз ер – зат есімін талдау барысында анық байқадық. Абайдың көптеген өлеңдерінде «Ақылды» және «Надан» концептілері бір-біріне қарама-қарсы қойылып, мағыналары барынша терең әрі жан-жақты ашылған. Абай шығармашылығында концептілер өзара тығыз байланыста болғандықтан, оларды өзара байланыста қарап, кешенді түрде зерттеудің қажеттігі көрінді.

https://doi.org/10.48081/OKPD9476

2025

Выпуск 2

This paper explores the transformative nature of idioms , focusing on the commonly used vivid phrasal idioms which provide violence such as “killing two birds with one stone”, “take the bull by the horns”, “beat a dead horse”, “more than one way to skin a cat”, “bring home the bacon” and their transformed versions which promote peace such as “feeding two birds with one scone”, “take the flower by the thorns”, “water a dead plant”, “more than one way to peel a potato or orange”, “bring home the bagels” respectively. Examining the idioms through a mixed-method approach, the research employs quantitative analysis using a survey among master students from Al-Farabi Kazakh National University, corpora from Sketch Engine, Google Book Ngram Viewer and dictionaries, along with qualitative methodologies such as critical discourse analysis. The investigation seeks to answer key questions regarding the transformed forms of idioms promoting peace. The study contributes to filling gaps in research on transformed idioms while reading them in social networks, articles and while speaking, especially using idioms in proper way which might not be danger to society. Offering insights into linguistic innovation, education and digital communication patterns.

https://doi.org/10.48081/DYJN2655

2025

Выпуск 2

Мақалада Ә. Бөкейханның Ресейдің отаршылдық саясатына қарсы гуманистік дүниетанымдағы Л. Толстой, В. Короленко, Д. Мамин-Сибиряк секілді орыс жазушыларынан жасаған көркем аудармалары қарастырылады. Зерттеушілер аударманы салыстырмалы әдебиеттану контексінде ала отырып, аударманың өзекті идеяларды таратушы ретіндегі коммуникациялық, делдалдық қызметіне назар аударады. Отаршылық езгіге қарсы идеялардың бір әдебиеттен келесі әдебиетке көшіп, бір ұлттың тарихи шындығы келесі ұлттың көркем шындығына ұласуын мысалдармен көрсетеді. Ә. Бөкейханның орыс жазушыларының мәдениеттер тоғысындағы ұлтаралық мәселелер қозғалатын мәтіндерін таңдап аударуындағы мақсаты қазақ халықының ұлттық сана-сезімін қалыптастыру, ұлттық мүддені көздеу екендігі айқындалып, өз мақалаларындағы үндес ойлармен дәлелденеді. Зерттеушілер Ә. Бөкейхан т.б. алаш қайраткерлерінің Д. Мамин-Сибиряк шығармаларын қазақ тіліне аударып, баспасөз бетінде, жеке кітаптар ретінде жариялауы арқылы қазақ жазушыларының натурализм ағынының кей көркем техникасын игеріп алып кетіп, сол ағым аясында өз шығармаларының жазылуына ықпал еткенін айқындайды. Яғни көркем аударманың белгілі бір көркем ағымдардың қазақ әдебиетіне енуіне, кеңінен таралуына тигізген ықпалын, жасампаздық қызметін саралайды. ХХ ғасыр басындағы аудиторияның өзгешелігін ескеріп, сол қоғам үшін икемдеп адаптациялық тәржіме стратегиясын Ә. Бөкейхан еңбегінде пайдаланғанын саралайды.

https://doi.org/10.48081/ICZN1957

2025

Выпуск 2

В данной статье рассматриваются отличительные особенности архетипов Героя и Трикстера, воплощенных в литературных персонажах английских народных сказок. Эти архетипы являются одними из центральных архетипов в системе К. Юнга, швейцарского психотерапевта, автора теории архетипов. Цель данной статьи – произвести сравнительный анализ этих архетипов, различий в их поведении, способах достижения целей и подтвердить гипотезу об их противоположностях. В работе представлены отрывки и примеры из таких народных сказок, как: “Jack and the Beanstalk”, “The Adventures of Jack the Giant-Killer”, “Childe Rowland”, “Red Ettin”. В статье представлены некоторые характеристики персонажей, такие, как: способ преодоления препятствий, взаимодействие с другими сказочными персонажами, а также сравнивается поведение сказочных героев, представляющих данные архетипы. Использование комплексного подхода, сочетающего контекстуальный, архетипический и лингвокультурный анализ, позволило авторам прийти к выводу, что путь Культурного Героя всегда связан с принятием на себя ответственности за других, стремлением к спасению, а его цель достигается честным путем в результате борьбы и смелых действий. Путь Трикстера – это зачастую просто путешествие, поиск богатства или славы, а зачастую и уклонение от ответственности, достижение цели хитростью. Таким образом, можно выдвинуть гипотезу о противопоставлении этих двух архетипов «Культурный Герой» и «Трикстер», поскольку их поведенческие характеристики противоположны, конечная цель достигается разными методами. На теоретическом уровне даются важные сведения об архетипических персонажах в структуре английских народных сказок с точки зрения сравнительного анализа. Практическая значимость исследования определяется возможностью использования его основных положений и результатов в общем языкознании, общей и специальной лексикологии, лингвокультурологии, лингвофольклористике.

https://doi.org/10.48081/MYMM5962

2025

Выпуск 2

Мақала лингвомәдениеттану пәнінің қалыптасу аясын екі ғасыр арнасындағы ғылыми көріністерімен тарқатады. Дәйексөзге тартылған неміс, ағылшын, орыс, қазақ тілдеріндегі ғылыми тұжырымдар негізінде жеке ғылым саласының дамып, орнығып кетуіндегі өзгешеліктерді сипаттайды. Өз алдына жеке ғылым болып саналатын лингвистика мен мәдениет ілімінің әрі ұғымдық, әрі терминдік мәннен бірбүтін лингвокултурологиялық бірлікке айналуына аталған ғылыми пікірлердің тікелей әсері болғандығы жеткізіледі. Жұмыс авторлары пікірінше, халық сөйлеуіндегі тіл бірліктері бойынан, демек лингвистикадан, этнос болмысын танытатын мәдениеттану бірліктері, демек этнолингвистикалық мәселелер орын алады. Мұның қазіргі гуманитарлық ғылымдар үшін берері мол болмақ. Тіпті, бұл екі ғылымның тоғысуынан тіл біліміндегі жаңа ғылым саласы – лингвомәдениеттану пәні орнығады. Жаңа ғылым саласының орнығуына ХХ және ХХІ ғасырдағы тілші-мәдениеттанушы ғалымдардың ой-пікірлері бағаланып отыруы қажет. Авторлар бұл бағытты тақырыптың ашылуындағы басты мақсат ретінде ұстанады. Мақала барысында салыстыру, баяндау, сипаттама жасау, жүйелеу, талдау әдістері пайдаланылған. Жоғарыда аталған тілдер аспектісіндегі тұжырымдарды жеткізу салыстыру әдісінің қызметі арқылы іске асқан. Бұл пікірлерді қазіргі ғылыми ортаға жеткізу баяндау әдісін қажетсінсе, лингвистика мен мәдениет іліміне ортақ бірліктердің табиғатын таныту үшін сипаттама беріліп, оларды жүйелеудің жолдары көрсетілген. Ал талдау әдісін екі ғылымаралық бірліктердің берілуін тарқатудан көруге болады

https://doi.org/10.48081/DIBG5850

2025

Выпуск 2

Мақалада қазақстандық медиадискурстағы ұлт бейнесі лингвомәдени және дискурсивті талдау тұрғысынан қарастырылады. Ғаламдану және цифрлық трансформация жағдайында бұқаралық ақпарат құралдары ұлттық бірегейлікті қалыптастыруда, мәдени құндылықтарды көрсету мен қоғамдық пікірді конструктивациялауда маңызды рөл атқарады. Қазақстандық БАҚ-та ұлт бейнесін қалыптастыруда қолданылатын тілдік құралдарға, сондай-ақ медиадискурсқа әсер ететін саяси, әлеуметтік және мәдени факторларға ерекше назар аударылады. Мақалада ұлт бейнесін жасауға ықпал ететін дискурсивті стратегиялар, риторикалық тәсілдер мен лексикалық маркерлер талданады.Зерттеу қазақстандық жетекші БАҚ материалдарына, сондай-ақ телевизиялық және цифрлық медианың талдауына негізделген. Мақалада ұлттық бояуы бар лексиканың, метафоралық конструкциялардың, нарративтік стратегиялардың және идеологиялық астарлардың қолданылу ерекшеліктері қарастырылады. Медиадискурстың қоғамдық сана қалыптастырудағы рөлі және ұлттық бірегейлікті қабылдауға ықпалына баса назар аударылады. Сонымен қатар, медианың ұлттық стереотиптерді күшейту немесе өзгерту үдерісіндегі ықпалы зерттеледі.Зерттеу нәтижелері лингвистика, журналистика, медиаанализ және мәдениетаралық коммуникация саласындағы мамандарға пайдалы болуы мүмкін. Сонымен қатар, Қазақстанның тіл саясатын, ұлттық дискурстың эволюциясын және оның қоғамдық пікірге тигізетін ықпалын зерттеу тұрғысынан өзекті болып табылады. Ұсынылған тұжырымдар БАҚ-тағы ұлттық бірегейліктің көрінісін тереңірек түсінуге және медиадағы дискурсивті тәсілдердің рөлін бағалауға көмектеседі.

https://doi.org/10.48081/YIHJ2907

2025

Выпуск 2

This article examines the nature of the development of computer science terminology, focusing on its use in the fields of computer science, social sciences, and arts and humanities. The Scopus database was used as the main material for the study. Using the capabilities of this international database, an in-depth analysis was conducted. An analysis of 118 publications in the Scopus database from 1978 to 2024 showed a dynamic expansion of the terminology of this field. The publications included in the sample were carefully studied. The article focuses on the first published research work and the most cited articles in this field. The countries that submitted the most research publications were also analyzed. The discussion section presents the main results of the study, including important trends in the creation of technical term lists, the difficulties of terminological ambiguity, and the impact of interdisciplinary collaboration on the lexicon. The conclusion section emphasizes the importance of continuing research and developing adapted educational resources, as this is necessary to keep up with the rapid development of computer science terminology.

https://doi.org/10.48081/EAKO8148

2025

Выпуск 2

Бұл мақала 2023-2025 жылдарға арналған ғылыми жобалар конкурсында «Әлеуметтік және гуманитарлық ғылымдар» басым бағыты бойынша АP 19574645 «Қазіргі қазақ айтысының типологиясы мен поэтикасы» тақырыбындағы жоба аясында жазылды. Мақалада қазіргі ақындардың бірі, Қарағандылық суырыпсалма ақын Аманжол Әлтаевтың айтыстары зерделенеді. Ақынның Серікзат Дүйсенғазымен, Әселхан Қалыбековамен, Ермек Жұматаевпен, Ақмарал Леубаевамен айтыстары негізге алынады. Ақынның жұп болған айтыскерлерімен сөз додаға түскен сәттегі ұтымды ойлары мен сөз қолданыстары, тарихи-әлеуметтік, қоғамдық, саяси, әдеби мәселелерге байланысты өміршең тақырыптарды негізгі нысанға ала отырып, кейінгі жастардың тәлім-тәрбиесіне, отбасы құндылықтарын қастерлеп, жас ұрпақтың тарих пен әдебиетті сабақтастықта танып, ұлттық болмысты айырылмауды үндеген айтыс мәтіндеріндегі қастерлі ойлары сараланады. Қазақ салт-дәстүрлері мен жөн-жоралғыларын қайта жаңғыртып, айтыстарында тәлім-тәрбиеге көңіл аудартады. Ақынның айтыстарындағы этнографизмдердің қолданысы талданады.

https://doi.org/10.48081/MJGD7391

2025

Выпуск 2

Статья посвящена анализу влияния невербальных средств коммуникации на понимание речи. Интерпретация понимается нами как результат субъективной репрезентации мира. Методология исследования включает применение интерпретативного подхода к анализу речевого поведения коммуникантов, наблюдения, сопоставления. Результаты исследования: интерпретация связана как с языковыми фактоpами, так и со способностью говорящих делать заключения о действительном намеpении коммуниканта. Понимание речи опpеделяется не только восприятием слов собеседника, но и со способностью давать оценку невеpбальным средствам общения. Однако и пpи стpемлении к пониманию адекватная интеpпpетация может быть неуспешной, т.к. невозможно учесть все внеконтекстные пpесуппозиции. Могут иметь место несовпадения в воспpиятии ситуации, pазличия в интенциях и коммуникативных установках всех участников речевого взаимодействия. Это пpиводит или к полному отсутствию коммуникативного эффекта и отказу совеpшить действие, или же к отодвиганию по вpемени выполнения тpебуемого говорящим действия. Живое pечевое поведение включает в себя и экстpалингвистические фактоpы, оказывающие влияние на интеpпpетацию. Комплексный анализ веpбального и невеpбального офоpмления pечи, понимание пpесуппозиций pечевого общения могут содействовать адекватной интеpпpетации речи говоpящих.

https://doi.org/10.48081/ZMDC9484

2025

Выпуск 2