Мақала 2022-2024 жылдарға арналған «Тұлғаның моно және билингвальді жағдайда қалыптасудағы баланың уәждемелі рефлексиясы» атты Қазақстан Республикасының ғылым және жоғары білім министрлігінің гранттық қаржыландыруымен жүзеге асырып жатқан жоба аясында жазылған. Зерттеу Қазақстанның моно-және қос тілді қоғамында қалыптасатын мектепке дейінгі және бастауыш мектеп жасындағы балалардың уәждемелік рефлексиясын салыстырмалы-уәждемелік зерттеу әдіснамасына арналған. Мақалада әлемдік лингвистика ғылымында балалардың тілдік және метатілдік санасының, отандық ғылымдағы уәждеме мәселелерінің зерттелу тарихы сипатталады. Уәждемелік рефлексия лингвокогнитивтік құбылыс ретіндегі салыстырмалы уәждеменің объектісі ретінде қарастырылады. Осы саланы зерттегенотандық және шет елдік ғалымдардың ғылыми-теориялық еңбектеріне, мақалаларына зерттеулеріне шолу жасалады. Жоба аясында жүргізілген бірінші психолингвистикалық экспериментте ұсынылған сөздерге берілген метасөйленімдері талданып, уәждемелік паспорттарында сипатталды. Психолингвистикалық және лингвистикалық эксперименттер жүргізу арқылы балалардың метатілдік санасына негізделген зерттеудің әдіснамалық аспектісі ұсынылған. Уәждемелік рефлексия адамның метатілдік ойлауының әмбебап қасиеті ретінде қарастырылады. Психолингвистикалық экспериментте моно және билингвалды топтардағы әр жастағы балалардың жас ерекшелігіне орай ұсынылған «Асқазан», «Көкек» сөздерінің уәждемелік паспорттарында уәждемелік-салыстырмалы талдау жасалып, уәждемелік рефлексияны зерттеу әдістемесі ұсынылған.

https://doi.org/10.48081/KCNK9182

2023

Выпуск 4

В выступлениях люди могут образно выражать свои мысли не только с помощью языковых символов, но и с помощью неязыковых символов. В статье на конкретных примерах доказывается единый экспрессивный набор языковых символов (жест, намекать и т. д.), используемый для выявления сокровенных мыслей танцоров, участвующих в дискурсе красноречивых слов. Тенденция показала, что мы больше думаем о том, что мы говорим, чем о жестах, которые мы можем сделать во время речи. Невербальный язык обычно выражает эмоции, которые субъект не хотел выражать. Через язык нашего тела эмоции людей являются формой непосредственного проявления. Язык тела не сильно превосходит высшие уровни сознания, и они находятся вне нашего контроля. В словаре Махмута Кашгари впервые упоминается, что язык жестов использовался как секретный ключ к войне. Это можно проследить визуально при рассмотрении процесса дальнейшего следы продолжени в литературы. В ораторских речах кинесика-жесты говорящего выражены также образно через неязыковые символы. Ораторское исскуство (даугеры, истцы и т.д.) выводили свою внутреннюю игру наружу через жесты.

https://doi.org/10.48081/YZOC5058

2023

Выпуск 4

This research article examines the transmission of verbal aggression in political discourse, particularly in pre-election debates, across three distinct system languages: English, Kazakh, and Russian. The study presents a comprehensive analysis of how candidates employ verbal aggression as a communication strategy in debates conducted in these languages, taking into account their unique cultural and linguistic features. The research adopts a mixed-method approach, combining qualitative discourse analysis and quantitative content analysis, to identify and categorize the various strategies and levels of verbal aggression used by candidates in the selected debates. Additionally, the study introduces the term "aggressogen," a measure of the degree of verbal aggression in a person's speech across different system languages and the tolerance levels of speakers of each language. Results demonstrate that the utilization of verbal aggression in pre-election debates evokes diverse reactions from the audience, which are influenced by cultural norms and individual preferences of listeners. The study finds that candidates may employ aggressive expressions strategically to assert strength and determination or to discredit opponents, but such behavior can also lead to negative perceptions and rejection from certain audience segments. Furthermore, the research highlights the significance of cultural and linguistic nuances in shaping the interpretation and acceptance of verbal aggression in political discourse. The study emphasizes the importance of considering cultural contexts when analyzing the impact of verbal aggression on the audience's perception of candidates. Moreover, the introduction of the term "aggressogen" contributes to the field of linguistic studies and political discourse analysis, laying the groundwork for further research in this domain. Overall, this research offers valuable implications for political communication and translation studies, deepening our understanding of verbal aggression's role in shaping political discourse in diverse linguistic and cultural settings.

https://doi.org/10.48081/THGH8955

2023

Выпуск 4

Мақалада қазіргі қазақ әңгімесіндегі тарихи поэтика мәселесі қарастырылады. Жазушы Айгүл Кемелбаеваның «Көкенай мен Қалқаман», «Ереймен мен Ақынай» әңгімелерінде әдебиеттанудағы образды ойлау синкретизмі және оның формаларының байқалуын және оның қазақ прозасында тарихи құндылықтарды қазіргі заманмен байланыстырып, мәдени байлықты ұрпаққа дәстүр мұраны байыту және қайта шешу үшін өрнектегенін пайымдаймыз. Жазушының әдебиеттанушы ретінде де, шығармашыл тұлға ретінде де, азаматтық позиция тұрғысынан да поэтикадағы көркем модальдылықты автор қолданған сөз арқылы тану-зерттеу міндетін қойып, өз тарапымыздан сюжеттің поэтикадағы көркем модальдылықты құрушы фактор болатын мәселесін ұсынамыз. Мәселенің теориялық негізделуін ресей әдебиеттануында зерттеуші ғалым Н. Д. Тамарчинконың «Әдебиет теориясы» қарастыратын теориялық поэтиканы толықтыратын тарихи поэтика жайында түсініктен алдық. А. Н. Веселовский құрған, сол ізденісті дамытып жалғаспалы зерттеген еңбек – тарихи поэтика бойынша мәдениеттанушы, тарихшы, әдебиетшілерге арналған алғашқы оқу құралы екендігімен маңызды. Теориялық әдебиеттанудың осы саласының негізгі мәселелері – әдебиеттің өзі де, оның мәнді категориялары: авторы мен кейіпкері, сөзі мен бейнесі, сюжеті, жанрлары және тағы басқа әдебиеттің дамуының барлық кезеңдерін қамтитын және бір тақырыпқа жазған екі авторды салыстырмалы материалда талдап, нақты жазушының туындысымен байланыстыра аламыз. Айгүл Кемелбаеваның «Көкенай мен Қалқаман», «Ереймен мен Ақынай» әңгімелеріне пікір білдірген бірнеше әдебиеттанушы, жазушы түйінін қорытындылап, сол негізде ізденіс қорытындысы мәтінтану, мәтін талдау жұмысында саралау мүмкіндігімен жалғасты. Зерттеуші А. Федорованың орыс әдебиетіндегі тарихи поэтика туралы талдауларды жинақтап құрастырған еңбегінде қарастырған теориялық поэтика мәселесі тұжырымдарын жалғастырдық. Қарастырылатын қазақ әңгімесіндегі автордың дәстүрлі тарихи шындыққа заманауи ой-шешімі, кейіпкер тағдыры тармақтарын жаңаша пайыммен өрнектеуін зерттеуге мүмкіндік берді. Сондықтан жазушы Айгүл Кемелбаеваның әңгімесі арқылы көркем мәтіндегі тарихи поэтика мәселесі жеткілікті дәлелмен ашылады. Тақырыпты зерттеуде көркем шығармашылықтағы адамның өзіне-өзі бағдарлама жасауы және өзін-өзі тануы мәселесі таңдалды. Автор мәтінінің энергетизмі қаралды. Әдеби туындыны қабылдаудың синергетикалық аспектілері ескерілді. Әдебиет теориясын нақты көркем шығарманың мағынасына енудің жолы мен құралы ретінде қарастыру мақсатын орындадық. Салыстырмалы тарихи әдіс – тарихи өзгерістердің табиғатын, себептері мен салдарын түсінуге, сондай-ақ тарихи процестің заңдылықтарын ашуға көмектесетіні басшылыққа алынды.

https://doi.org/10.48081/JAQO4112

2023

Выпуск 4

The article is devoted to the problem of identifying the features of the interpretation of realias in religious discourse by the material of the sermons of English-speaking Islamic theologians. This article discusses such concepts as "Islamic discourse", "interpretation of Islamic realias", "translation transformations". Possessing significant cultural and pragmatic potential, realias still cause a number of difficulties both in terms of extralinguistic interpretation and in terms of translation adaptation. Sermons cannot be imagined without Islamic realias, they accumulate a significant amount of nationally significant information, reflect the history, religious beliefs and culture of the people to which they belong. As a result, there is a great need to study issues related to the interpretation and translation of Islamic realias in the English language discourse. A corpus of Islamic realias has been formed for further translation analysis. In the practical part, the collected material has been correlated with the existing principles of realia division, and the identified nominations denoting realias have been classified according to the thematic principle, and are also arranged in lexico-semantic fields. In the translation aspect, the ways of transferring Islamic realias into Russian are considered and described.

https://doi.org/10.48081/JWOH5105

2023

Выпуск 4

В данной статье собраны легенды, факты, касающиеся личности Едиге в трудах известного казахского поэта, фольклориста, историка, этнографа, востоковеда Машхур Жусип Копеева. Также подробно рассмотрены образцы собранные Машхур Жусипом об Едиге, о том как он их собирал из уст народа, с какой целью публиковал и исследовал. В текстах, относящихся к Едиге, встречаются ценные факты, касающиеся известных казахских исторических деятелей Токтамыс хана, Абылай хана, Толе би, Тогас би и др. Здесь взаимно сравниваются и всесторонне рассматриваются различные варианты образцов, опубликованные в разных сборниках, книгах, касающиеся личности Едиге. Особенности и отличия, возникшие в ходе этих сравнений, будут подробно рассмотрены в статье. Некоторые образцы фольклора, относящиеся к личности Едиге, сохранились только в рукописях Машхур Жусипа. Все это показывает, насколько ценны исторические легенды, собранные Машхур Жусипом, в том числе фольклорные образцы, относящиеся к личности Едиге. Кроме того, мнения и факты об Едиге изучаются в сравнении с трудами таких ученых, как Г. Потанин, О. Альжанов, Н. Торекулов, Х. Досмухамедов, М. Ауэзов, С. Каскабасов, Р. Бердибаев, Ш. Ибраев, С. Сикымбаева и др.

https://doi.org/10.48081/TYUU7051

2023

Выпуск 4

When the development of globalization processes become a huge field of communication, the question of the effectiveness of inter-ethnic interaction arises in the world. In this regard, it is very important to have a proper understanding of the worldview of a nation. This article is devoted to the close connection between the national worldview and language as well as the translation and interpretation of the concepts presenting the linguistic image of the world on the base of Abai’s works were studied and conceptualised in western surveys. This article examines the important values for science which are scientific and practical values. The problems of conceptualization of historical and cultural concepts and reception in other nation’s consciousness are determined through the analysis of the linguistic image of the world. The results of the research can be used in the course «Abai studies» and in linguistics, philosophy, cultural studies as well as in conducting research works. In the study of the linguistic image of the world as a cultural phenomenon, various paradigms, linguistic and cultural categories were considered based on the principle of consistency and interdisciplinary approach. The works of western researchers dealing with the problems of Abai studies, poems from Abai’s complete collection of works were selected as the object of research. Key words: culture, language, linguistic image of the world, national worldview, concept, metaphor, dialogue of cultures.

https://doi.org/10.48081/HVKS6913

2023

Выпуск 4

Ғылыми мақала жарнама дискурсындағы вербалды және бейвербалды коммуникацияның ерекшелігін зерттеуге арналған. Жарнама дискурсындағы коммуникативті хабарлама мақсатты аудиторияға вербалды және бейвербалды кодтардың өзара әрекеттесуі аясында жеткізіледі. Жарнамалық дискурс – бұл жарнамалық өнімді тарату арқылы жүзеге асырылатын жарнама берушілер мен адресаттар арасындағы қарым-қатынас. Вербалды және бейвербалды амалдар арқылы кодталған ақпаратты зерттеу, коммуникативтік қызметін анықтау тіл білімі үшін өзекті болып табылады. Мақала авторлары жарнама дискурсындағы мағына мен ақпараттың вербалды және бейвербалды кодтар арқылы берілу ерекшелігін анықтау мақсатын қойған. Зерттеу тақырыбына қатысты шетелдік және отандық зерттеушілердің еңбектеріне шолу жасалып, ондағы ғылыми тұжырымдар сарапталады. Жарнама дискурсында вербалды және бейвербалды кодтарды қолданудың ерекшеліктері анықталады. Жарнама дискурсы адами құндылықтар жүйесі туралы маңызды ақпарат беретіні, вербалды және бейвербалды қарым-қатынас мағына мен ақпаратты кодтау жүйесі екендігі, жарнама дискурсында ұсынылып отырған өнім не қызмет адресаттың логикасына әсер ететіндей мықты дәлелмен берілу керектігі, мақсатты аудиторияға сенімділік тудыру қажеттігі дәлелденеді. Жарнама дискурсындағы вербалды және бейвербалды коммуникация логотиптер, үрлемелі және сыртқы жарнамалар мысалында қарастырылады.

https://doi.org/10.48081/NYJI7910

2023

Выпуск 4

Мақалада қазіргі қазақ әдебиетіндегі ерекше орында тұрған әрі көркемдік-эстетикалық жағынан қуатты, тілдік-бейнелілік жағынан өрнекті, ерекше жанр – лирика екендігі анықталады. Қазақ лирикасындағы сюжеттің берілу, дамуы, қалыптасу жолдары сөз етіледі. Салыстырмалы сипаттау арқылы әдеби көркемдік талдау әдістері қолданылады. Ғалым Қ.Жүсіп зерттеулері негізінде лирикадағы сюжет көріністері талданады. Лирикадағы сюжет пен бейнеліліктің берілу жолдары, поэтикалық қуатының ерекше жанрлық көрінісі әдебиеттанушы-ғалым Қ.Жүсіп қалыптастырған сара жол негізінде жан-жақты зерттеледі. Ғалым Қ. Жүсіп орыс-қазақ әдебиетшілерінің «лирикадағы сюжет» мәселесі туралы теориялық негіздемелері салыстырыла отырып, еңбектеріндегі ғылыми негізде сараланған қазіргі қазақ поэзиясындағы лирикалық сюжет көріністері, тартыс мәселелері қозғалады. Ғалымның зерттеу еңбектеріндегі ғылыми негізде сараланған қазіргі қазақ поэзиясындағы лирикалық сюжет мәселесі ақындар шығармалары арқылы талданады. Әдебиетші-ғалым Қ.Жүсіп еңбектері зерделеніп, онда лирикалық қаһарман арқылы танылатын бейнелердің адам ойына толымды болуы сезімге байланысты берілуі айқындалады. Мақалада қарастырылған мәселелердің тағы бір–лирикадағы сюжетті өлеңдер ақын бойындағы шеберлігімен қабат адами негіздегі ақылдылық пен ойының бейнесі тұрғысында қарастырылады. Зерттеу барысында авторлар әдеби талдау, салыстыру, саралау әдістерін қолданған.

https://doi.org/10.48081/XUNY9642

2023

Выпуск 4

Статья посвящена междисциплинарному исследованию фразеологических единиц, выражающих нравственные понятия, этические оценки. В ней акцентируется внимание на образном содержании фразеологизмов, выполняющих семиотическую функцию и символически представляющих моральные идеи и ценности. В содержании фразеологизмов передаются и противопоставленные моральные категории, регулирующие поведение групп общества, придерживающихся различных ценностных ориентаций в условиях этического релятивизма. В работе описываются типы этической категоризации фразеологизмов, соотносящихся с различными оценочными предикатами. Цель статьи: осуществление оценочной категоризации этических фразеологизмов, описание их типов. Методы: междисциплинарный подход, этико-категориальный анализ, оценочная категоризация, контрастивно-сопоставительный анализ. Научные результаты: рассмотрены в рамках междисциплинарной методологической парадигмы различные типы оценочной категоризации фразеологизмов, выражающих этические идеи. Оценочная категоризация фразеологизмов отличается от таксономической, направленной на осмысление места объекта в мире. Она осуществляется на основе оценочных суждений человека, точкой его отчета является его собственная шкала ценностей, соотносимая с оценочными предикатами. Научная новизна заключается в использовании сложного объекта знаний из различных наук, в выявлении и описании разных типов оценочной категоризации фразеологизмов

https://doi.org/10.48081/KTGV5920

2023

Выпуск 4