Бұл мақалада Қазақстан Республикасының батыс аймағындағы тілдердің әлеуметтік-лингвистикалық көріністері қарастырылады. Мақаламыздың мақсаты – Қазақстан Республикасының батыс аймағындағы тілдік жағдайды анықтайтын әлеуметтік факторларды, атап айтқанда, өңір халқының демографиялық параметрлерін, этникалық топтардың қоныстану ерекшеліктерін, сондай-ақ олардың әлеуметтік-кәсіби стратификациясы мен халықтың жас санаттарын сипаттау. Сонымен қатар қазақ, орыс және ағылшын тілдерінің қолданылуына жанама әсер ететін аймақтың географиялық ерекшеліктері, саяси-экономикалық жағдайы, мәдени және тілдік ерекшеліктері сияқты факторлар қарастырылады. Зерттеу жұмысының негізгі материалы ретінде әртүрлі жылдардағы Қазақстан Республикасының Ұлттық санақтарының қорытынды статистикалық мәліметтері қолданылды. Сондай-ақ зерттеуде батыс өңірде жүргізілген Қазақстан Республикасының осы аймағының әлеуметтік құрылымы туралы жан-жақты ақпараты бар әлеуметтік-лингвистикалық сауалнама нәтижелері қарастырылды. Зерттеу негізінде автор мемлекеттік тілдің экстралингвистикалық факторлары екіұштылыққа ие деген қорытындыға келеді. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының батыс бөлігінің географиялық жағдайы тілдік жағдайға айтарлықтай әсер етеді, бұл қазақтардың бір аумақта ықшам тұруына және олардың сандық басымдылығына әкелді. Тілдік адалдыққа, тұрғындардың тілдік көзқарастарының өзгеруіне ықпал ететін және тілдік ығысуды азайтатын негізгі динамикалық факторларға жастар арасындағы білімнің прагматикалық құндылығының артуы, сондай - ақ қазақ, орыс және ағылшын тілдерінің әртүрлі коммуникативтік салаларда таралуын анықтайтын халықтың әлеуметтік-кәсіби құрылымы жатады.

https://doi.org/10.48081/LOIE5198

2023

Выпуск 2

This article discusses the linguopragmatic aspects of quotations in current diplomatic discourse. Diplomatic discourse as a branch of institutional discourse is being widely studied in contemporary linguistics by domestic and foreign researchers. Currently Kazakhstan is well known in the world due to its advanced diplomatic relations. With the introduction of the concept “New Kazakhstan”, the Kazakhstani media sphere has become rich in linguistic materials, that can turn into research objects. Therefore, President of Kazakhstan K.K. Tokayev ‘s vivid quotations have been taken as practical material. These quotations have become as an object of linguistic analyses for the first time in Kazakhstani science. This fact determines the relevance of the research. The aim of the article is to reveal linguistic and pragma linguistic features of President Tokayev’s quotations in the media discourse. To achieve the goal, the following tasks were set: to define the linguistic notion “diplomatic discourse”, to consider pragmatic aspects of quotations and identify their linguistic features. The scientific significance of the research work expands the research scope of diplomatic-discourse as a branch of institutional discourse. The practical significance: research results can be used as teaching material in the study of the discipline“Translation in the field of diplomatic discourse”, as well as in the preparation of cases on diplomatic discourse.

https://doi.org/10.48081/AATZ8674

2023

Выпуск 2

Статья посвящена исследованию современного языка СМИ как основной сферы функционирования и трансформации литературного языка. Язык современных СМИ характеризуется стилистическим разнообразием, открытой и динамичной структурой, что вызывает перманентный интерес лингвистов. Объектом исследования являются труды современных ученых в области языка казахстанских СМИ, рассматривающих его функционирование в различных позиций. Цель работы – выявление и классификация основных научных направлений ученых в области языка казахстанских СМИ. При исследовании в работе были применены классические научные методы анализа и синтеза, а также метод критического анализа источников. В результате исследования авторы классифицируют труды современных ученых по различным признакам и выделяют лексико-фразеологические, дискурсивно-прагматические, лингвокогнитивные, идиостилевые и конвергентные исследования современного казахстанского языка СМИ. Авторы отмечают, что большинство работ посвящено газетному дискурсу, так как в нем наиболее оперативно и полно отражается динамика языковых процессов. Также отмечается, что в основном исследования направлены на изучение лексико-фразеологической системы современного языка СМИ. В заключении автор приходит к выводу, что современные исследования казахстанских СМИ, в целом, имеют диффузный характер и требуют концептуального продолжения и комплексного анализа.

https://doi.org/10.48081/WVSK9101

2023

Выпуск 2

Қазіргі уақытта Қазақстанның алдында еліміздің тарихи өткенінен бастау алатын геосаяси, экономикалық, демографиялық, мәдени-патриоттық сипаттағы өзекті мәселелер тұр. Осы проблемаларды шешу үшін ғылыми негіздерге сүйену қажет. Әсіресе гуманитарлық сала бойынша этникалық, патриоттық сипаттағы географиялық атаулар - топонимдерді зерттеу маңызды, өйткені бұл қазақ халқының тарихи жады. Мақалада қазақ халқының топонимдік аңыздары қарастырылып, жер-су атауларының өскелең ұрпақ бойына отансүйгіштік қасиет дарытып, туған жерге деген сүйіспеншілікпен байланысы сараланды. Нәтижесінде қазіргі патриотизм аясындағы этнопсихологиялық жәйттерге негізделген «Туған жер» концептісі зерттелді. Топонимдік аңыздардағы «Туған жер» концептісінің әр аңыздан менмұндалап тұруы қазақ халқының жаугершілік заманда өмір сүрген қайсар, батыр халық екендігінің анық айғағы. Туған жері үшін жанын пида етуге әзір қаншама ер-азаматтардың, батырлардың ерлігіне куә болған табиғат, батырларымен абыройлы болған халық сол мекенге болып өткен оқиғаға сай атау берген. Кең байтақ қазақ жерінің әрбір тасына дейін, өзен-көліне дейін атаусыз емес. Әрқайсысының өзіне тән немесе сол жерде орын алған оқиғаға байланысты қойылған атаулары бар. Ұзақ жылдар бойы басына қара бұлт төніп, өзгелердің қиын қыспағын басынан өткерген момын халқымыздың мәселе туған жердің тағдырына келіп тірелгенде намысқа салып, атойлап, буырқанған қара күшке ие болатындығын тарихтан көріп отырмыз. Батырлардың қаһармандығы тарих беттерінде – аңыздарда қалды. Отан үшін отқа түскен ерлердің қайсарлығы жер-су атауларында қалды. Қазақ жерінің әр шартарапы кезінде болып өткен орасан оқиғалардың, сол оқиға ішінде өткен ерлердің, сол ерлерін дәріптеген дана халықтың тағдырын тасқа жазған сынадай анық бейнелеп тұр.

https://doi.org/10.48081/LWLO3479

2023

Выпуск 2

Осы мақалада Мәшһүр Жүсіптің ортаншы ұлы Мұхаммедәменнің көркем бейнесі ашылады. Жалпы Мәшһүр Жүсіптің ақындық мектебі тұрғысынан толыққанды зерттеуді қажет ететіндігі жиі айтылуда. Осы орайда ұрпақтар арасындағы сабақтастық, тақырып үндестігі, көтерілген мәселердің ортақтығы, кейіпкерлер әлемінің тұтастығы секілді категориялар басты назарға ілінуге тиіс. Ендігі бір жағынан тарихи аспекті тұрғысынан да сараланып, пайымдала түсуі керек. Сондықтан осы мақалада Мұхаммедәменнің азаматтық тұлғасы ашылып, автордың өзіндік көзқарасы тұрғысынан зерделенді. Мұхаммедәмен өз заманында қоғамдық-саяси науқандарға белсене ат салысқан тарихи тұлға, алғашқылардың бірі болып білім орындарын ашқан педагог. Оның кісі қолынан қаза табуы Мәшһүр Жүсіптің «Әмен қазасына», «Әменді жоқтау» секілді туындылардың дүниеге келуіне себеп болды. Осы шығармалары арқылы Мұхаммедәменнің көркемдік-тарихи бейнесі айқын көрініс тапқан. Сол себептен мақалада оның жеке адами қасиеттері талданып, тұлғалық-азаматтық қызметтік жолындағы байланыстың бірізділігін ашуға талпыныс жасалған. Сонымен қатар, Мұхаммедәменнің кей өлеңдері Мәшһүр Жүсіптің 20-томдығында жарияланған. Еңбекте қос тұлғаның шығармалары арасындағы тақырып үндестігі де біршама сөз етілген. Осылайша Мұхаммедәмен көтерген мәселелер арқылы тақырыптардың сабақтастығы мен өміршеңдігі қаузалған.

https://doi.org/10.48081/NCCT8146

2023

Выпуск 2

CLIL is an inventive approach that is swiftly being implemented at different levels in many schools of countries around the world. This leads to some representation of the needs and beliefs of teachers who are struggling to integrate content and language. Teachers’ deeds, relationship, practices and expectations regarding the contemporary approach are important shifting to take into account and analyze in order to provide a successful accomplishment of Content and Language Integrated Learning practices in a secondary school practice. For this reason, focusing the attention on getting insights from the perspectives of CLIL in Applied Linguistics could facilitate the needs for the further development of the CLIL approach. This research reports on teachers’ perspectives on the accomplishment of CLIL in a particular context – secondary schools in different regions of the Republic of Kazakhstan (Aktobe and Karaganda). The study was focused on six schools and involved twenty-two teachers based on a questionnaire to shed light on teachers’ current experiences of CLIL, challenges and needs. The research showed that the implementation of CLIL is still forming, but the preparedness of teachers to carry out the CLIL approach shows a favourable attitude towards the implementation of an integrated way of learning language and content. Teachers’ experiences and needs should be taken into account for the enhanced and prolonged practices of CLIL.

https://doi.org/10.48081/SDYE8965

2023

Выпуск 2

В данной статье подробно рассматривается фольклористическая деятельность деятеля движения Алаш, лингвиста, литературоведа, собирателя редких образцов народной устной литературы, умелого переводчика, природоведа, историка X. Досмухамедова. В статье особое внимание уделяется докладу Х. Досмухамедова «Казахская народная литература». В докладе ученый указывает на следующие недостатки при изучении казахского фольклора: нехватка образцов прессы, малочисленность вариантов распространения, низкое благосостояние населения для их приобретения, а также недостаточное количество народных библиотек, малочисленность ученых–специалистов с фольклористическим образованием и др. И представляет населению пути его решения, в виде проекта-модели. Кроме того, Х. Досмухамедов разделил ученых–фольклористов на две группы: первая – это фольклористы с западной точки зрения (В. В. Радлов, Г. Н. Потанин, А. Диваев и др.). Вторая, ученые-фольклористы национальной направленности: М. Ж. Копеев, А. Байтурсынов, Х. Досмухамедов, А. Бокейханов, М. Ауэзов и др. В конце научного доклада видно, что ученый Х. Досмухамедов уделял особое внимание поэтическим образцам фольклора, а не прозаическим образцам, и больше рассматривал научные труды связанные с этой темой. Данный научный доклад является ценным научным произведением монографической степени, в основе которого лежит изучение фольклора с его публикационных, собирательских, исследовательских сторон.

https://doi.org/10.48081/GWKJ4255

2023

Выпуск 2

This article analyzes the function of Sharia terms in the song "Kozy Korpesh - Bayan Sulu", which is popular in the Turkic world. The work developed within the framework of the doctoral dissertation focuses on the topic that has been neglected in previous studies through analyzes with comprehensive scientific references. The reason is that the meaning and importance, value and necessity of this work are closely related to the new issue raised in the article. The artistic appearance of the song, the beauty of the plot, and the attractiveness of the language were particularly influenced by religious beliefs. This is the value of the article. It is known that religious principles are widely used in any of the lyric-epic poems. After all, the special place of poetic works in inculcating the conditions of Sharia in the mind of the country had a special influence on the demands of religion. In addition, religious motifs and national traditions have been found appropriate expression. The article will certainly help those who are studying the application of Islamic principles in works of art.

https://doi.org/10.48081/ASOC7092

2023

Выпуск 2

Мақалада интернет пен ақпараттық технологияның қарқынды дамуы негізінде пайда болған интернет-коммуникация жанры – блогтің қалыптасу тарихы қарастырылып, ғалымдардың ол жөнінде білдірген пікірлері сараланған. Осы бағыттағы шетелдік және отандық зерттеушілердің ғылыми еңбектері талданып, олардың әлеуметтік, психологиялық, психолингвистикалық, когнитивтік, лингвомәдени, прагматикалық, паралингвистикалық т.б. зерттеу аспектілерде зерделенгені айқындалған. Сондай-ақ автор тарапынан блогке берілген анықтамалар сипатталып, өзіндік тұжырым да шығарылған. Ол мазмұндық және техникалық тұрғыдан түйінделеді: 1) блог – мәтін, сурет, сілтеме, анимация түріндегі ақпарат (контент немесе мазмұн); 2) блог – күнделіктер қағидаты бойынша құрылған, кері хронологиялық тәртіпте орналасқан, жарияланған уақыты көрсетілген мультимедиалық (тіл таңбалары, гиперсілтемелер, суреттер, аудио, бейне) сипаттағы жазбаларды қамтитын веб-сайт. Сонымен қатар мақалада кәсіби және кәсіби емес, жеке және топтық болып бөлінетін блогтің полифониялық, мультимедиалық, интерактивтік, гипермәтіндік, креолдану, анонимдік, қашықтық, еркіндік т.б. сынды сипаттамалары оның кең таралуы мен танымалдығының артуына ықпал еткендігі сөз болады, құрылымы көрсетіліп, ақпараттық, қатысымдық, ойын-сауық, шығармашылық, өзін-өзі таныстыру т.б. атқаратын қызметтері қарастырылады. Бұл жинақтау, сипаттау, баяндау, талдау, салыстыру әдіс-тәсілдері арқылы жүзеге асырылады.

https://doi.org/10.48081/VDOA1662

2023

Выпуск 2

Мақалада қазақтың дана ақыны Абай Құнанбайұлының қарасөздері тіліне тезаурустық талдау жасау жолдары қарастырылады. Абай шығармалары – ізі өшпес асыл мұра, әдебиеттің негізгі константы. Оқырманның осындай асылдан үлгі алып, шығармаларынан рухани сусындауы жеке тұлға үшін ғана емес, ұлт келешегі үшін де азық болмақ. Бірақ қазіргі оқырман үшін Абай тілі ауыр болып жүргені белгілі. Ол Абай тілінің кемшілігі емес, ақын жүрегінен шыққан асыл сөзді түсіну үшін оқырман көзқарасы мен дүниетанымының кеңдігі қажеттігін айтады. Сол себепті де қарасөздердің ішкі концепциясын жете түсіну қажет. Қарасөздердің мәнін ашудың бірден-бір амалы әрбір сөзге тезаурустық талдау жасау болып табылады. Тезаурус – тілдік-лингвистикалық талдау жүйесінде ерекше маңызға ие құрылым. Тезаурустың жай сөздікке қарағанда мағынасы мен мазмұны ауқымды. Сондықтан да қарасөздердегі мәтіннің ішкі мазмұнын тезаурустық тәсіл арқылы талдау үлкен мәнге ие. Тезаурустық талдау аспектісі, ең алдымен, мәтіннің квинтэссенциялық мағынасын ашып көрсетуге негізделеді. Сөздіктің басқа түрлерінде сөздер әліпби реті бойынша тізбектелсе, тезаурустық сөздіктерде сөздер мағынасы бойынша топтастырылады. Бұл тұста қарасөздерде кездесетін сөздердің тек лексикалық мағынасын беріп қоймай, оның атрибуты мен гипернимдік сипатын ашып көрсету көзделіп отыр. Мақала АР14869894 «Абай қарасөздерінің тезаурусы» ғылыми жобасы аясында әзірленді.

https://doi.org/10.48081/QHQV2545

2023

Выпуск 2