В данной статье собраны и подробно рассмотрены культурное наследие известного казахского поэта, фольклориста Машхур Жусип Копеева, а также история сохранения рукописей. Собранные рукописи в настоящее время хранятся в 3 версиях: одна – рукописи собственного сочинения, вторая – рукописи его племянника и ученика Жолмурата Жусиповича, третья – копии его младшего сына Мухаммедфазыла. Также в статье подробно рассказывается, какими способами собирались народные образцы и попадали на бумагу, его объем, жанровая особенность собранного культурного наследия и т.д. Вместе с тем, эти образцы имеют свои особенности, текстовый паспорт, ценные сведения о том, как они дошли до современности и т.д.

https://doi.org/10.48081/CSZL9292

2021

Выпуск 1

Мақалада мақал-мәтелдердің зерттелуі, зерттеушілердің мақал-мәтелдерді теориялық тұрғыда бір-бірінен ажыратқан көзқарастары, оның ішінде сан есімдермен байланысты мақал- мәтелдердің жүйелі ғылыми тұрғыда тұңғыш рет қарастырлып отырғанын айтуға болады. Мұның ішінде: жеті, тоғыз, қырық жеті т.б. киелі сандардың да табиғаты ашылған. Мақал мен мәтелдердің айырмашылығы және Киелі сандарға байланысты ММ зерттелуі. Киелі сандар сыры. Б. Шалабаев алғаш рет қазақ ММ малшылық, аңшылық және егіншілік секілді негізгі тақырыптарға бөліп, олардың тәрбиелік, білім берерлік мәнін анықтайды.

https://doi.org/10.48081/XSEZ3721

2021

Выпуск 1

Aбaй дәyiрi, oның қaзaқ мeмлeкeттiлiгiнiң дaмyындaғы мaңызы, aқынның тaриxи, әлeyмeттiк, мәдeни oй-өрici, oйшылдың өз зaмaнының қoғaмдық, ғылыми-интeллeктyaлдық oртacынa әceрi, oның қaзiргi әлeмнiң әдeби кoнтeкcтiндeгi oрны – қaзiргi тaңдa ұғынылyы тиic өзeктi мәceлeлeр. Aбaйдың дaрындылығы, Ренеccaнc гумaниcтеріндегідей, көп қырлы, ол – aқын және ойшыл. Aбaйдың шығaрмaшылығындa ренеccaнcтық әдебиет пен мәдениеттің бaрлық негізгі белгілері бaр. Ocығaн бaйлaныcты бұл мaқaлaдa Aбaй шығaрмaшылығының рeнeccaнcтық cипaты қaрacтырылaды. Coндaй-aқ Aбaйдың Бaтыc Рeнeccaнc өкiлдeрiнiң шығaрмaшылығымeн үндecтiгi cөз бoлaды.

С. Ө.Сабыр, Г. К. Кажибаева

2021

Выпуск 1

ерекше. Қай әдебиетті алып қарастырмасақ та, осы ұғымдарға ерекше көңіл бөлген. Осы ұғымдардың шығу тарихы туралы Інжіл мен Құранда, көне аңыздарда кездеседі. Мақалада қазақтың ақыны, ғұламасы Мәшһүр Жүсіп Көпейұлының шығармаларындағы «от», «су», «жарық» ұғымдарына тоқталамыз. «Жер мен көк» дастанында осы ұғымдарға ерекше тоқталған. Әлем әдебиетіндегі мол мұраның қазақ әдебиетінде, оның ішінде ақын Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармаларында «от», «су», «жарық» ұғымдарына тоқталып, оның бастау көздерін неғұрлым кең тараған аңыздық үлгілерден, Құран мен Інжілден іздеу. Мақалада, Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы шығармаларында «от», «су», «жарық» ұғымдарының көрінісі сипатталады.

https://doi.org/10.48081/TDJY1201

2021

Выпуск 1

Қазіргі қазақ прозасында мифопоэтикалық ізденіс адам болмысы, жаратылыс пен өмірдің мәнісі хақында философиялық және концептуалдық ой айтудың тәсіліне айналды. Мақалада прозалық туындылардағы мифопоэтикалық формалардың көркемдік мүддеге қызмет ететін және авторлық концепцияны, идеяны ашатын эстетикалық құрал екендігі пайымдалады. ХХ ғасырдың 60–70 жылдарынан бастап қазақ әдебиетінде аңыздық желі, мифологиялық сюжеттер, мотив пен образдар қазақ қаламгерлерінің шығармаларында жиі қолданылып, көркемдік ізденістердің күрделі де белсенді процесі жүрді. Мақалада прозалық шығармалардың көркемдік жүйесіндегі мифтік сюжеттердің, сарындардың, образдардың қызметі қарастырылады. Қазақ әдеби процесінің дамуында діни- мифологиялық мотивтердің ықпалы зор болғанымен, оның дамуы да түрлі тарихи, әлкуметтік, әдеби-саяси жағдайларға байланысты біркелкі болмағаны, оған әсер еткен факторлар тұжырымдалады. ХХ ғасыр әдебиетінде басым уақыт үстемдік еткен социалистік реализм қазақ жазушыларының көркемдік талабы мен сұранысына толық жауап бере алмағандықтан, әдебиетте өзгеріс, өзгеше рух тілеген жаңа эстетикалық жағдайдың қалыптасқаны, шығармашылық ой еркіндігіорнаған қазіргі қазақ прозасында мифопоэтиканың шығармалардың көркемдік жүйесіне кірігу процесінің қарқынды жүргені зерделенеді.

https://doi.org/10.48081/SCBJ9142

2021

Выпуск 1

В статье предпринята попытка освещения некоторых вопросов мусульманской этики. Принятие ислама во многом предопределило суть, формы и направления культурно-цивилизационных процессов и тенденций в жизнедеятельности казахского народа. Ислам оказал влияние на изменение мировоззренческих установок, внес коррективы во взгляды людей на окружающий мир и на взаимоотношения между ними. Исламизация в качестве единой общей религии не означала одномоментного искоренения древнетюркских культов. Их остаточные формы, законсервировавшись в сознании людей, дошли и до наших дней. На протяжении многих веков мусульманский синкретизм характеризовал разные сферы образа жизни и культуры казахов. Исламизация Казахстана, происходившая прежде всего в форме суфизма, выразилась в дальнейшем в значительном влиянии мусульманского мистицизма на формирование, к примеру, антропонимической картины мира казахов. Большая часть населения страны двуязычна, картина мира современного казаха вобрала в себя как традиционные знания, ценности, стереотипы и представления народа, так и многое из недалекого атеистического прошлого. В духовно-религиозной картине мира современного казахского народа, казахской молодежи – в особенности, в последние годы появились и новые представления, обусловившие тенденцию к ревизии традиционных религиозных представлений.

https://doi.org/10.48081/JJAB9136

2021

Выпуск 1

теориялық түсініктемелер жинақталып, қазақ және орыс тіл білімі ғалымдарының зерттеулеріне сараптамалар жүргізілді. Сонымен қатар, бүгінгі таңда өзекті болып отырған адамның тілдік тұлғалық болмысын құрайтын, өзіндік қасиеттерін танытатын ерекшеліктер көрсетіліп, тілдік тұлғаның құрылымдық деңгейлері жайлы сөз етілді. Қазіргі білім жүйесінде күшейіп келе жатқан антропоцентризм тенденциясы зерттеушілерден өзара тығыз байланысты және өзара тәуелді екі мәселені шешуді талап етеді: бірінші, адамның тілге әсері болса; екінші, тілдің адамға, оның ойлау жүйесі мен мәдениетіне әсер ету дәрежесін анықтау. Осыған орай лингвистикалық зерттеудің қазіргі кезеңінде «тілдік тұлға» термині жайлы сұрақ туындайды.

https://doi.org/10.48081/HGOV7835

2021

Выпуск 1

Мақалада шеттілдік білім беруде пән мен тілді кіріктіріп оқытуда қолданылатын әдістер қарастырылған. Пән мен тілді кіріктіріп оқыту тілді тіларалық және мәдениетаралық қарым-қатынас құралы ретінде ғана емес, кәсіби бағытталған тіл ретінде меңгеруде маңызы зор болып отыр. Бұл білім алушының халықаралық жобаларға қатысуын қалыптастырып, кеңейтуге, шетелдік әріптестермен ғылыми байланыстар жасап, оларды нығайтуға, шетел тілдеріндегі ақпарат көздеріне қол жеткізіп қана қоймай, оларды еркін пайдалана алатындай жағдайға қол жеткізулеріне мүмкіндік береді. Сонымен қатар, пән мен тілді кіріктіріп оқыту сабағында оқушы алынған ақпаратты талдап, бағалайды, сыни тұрғыдан ойлауды қолданады. Сондай-ақ пән мен тілді кіріктіріп оқытудың көптеген сабақтары студенттерді әртүрлі мәдениеттерге баулуға, сонымен қатар мәдениаралық дағдыларды дамытуға арналған. Пән мен тілді кіріктіріп оқыту әдістемесі білім алушылардың бойында тұлғааралық дағдыларды, мәдени хабардарлықты қалыптастыруға, тілдік және коммуникативтік құзыреттіліктерді арттыруға ықпал етеді және де әдістемені қолдана отырып ағылшын тілінде оқыту мета-тақырыптық қарым-қатынасты қамтамасыз етеді және практикалық нәтижелерге қол жеткізуге мүмкіндік береді, атап айтқанда мәдениетті, интернационализацияны, тілдік құзіреттілікті, оқуға дайындығын дамытып қана қоймай, жаңа білімді өмірде қолдана білуге және сәйкесінше өмірге деген ынтасын арттыруға, назар аударуға мүмкіндік береді

https://doi.org/10.48081/OXEU8665

2021

Выпуск 1

В данной статье авторы рассматривают основные особенности, принципы, подходы и некоторые проблемы перевода фольклорных текстов на материале народных сказок этнических групп, проживающих на территории Республики Казахстан. Подчеркивается основная миссия переводчика при работе с подобными текстами, а именно, тот факт, что переводчику необходимо как можно полно и точно сохранить стиль и атмосферу исходной сказки в тексте перевода. Авторы статьи считают, что культурный компонент играет более значительную роль, чем в других художественных текстах, и требует особого подхода при передаче на другой язык. Авторы также говорят о необходимости учета прагматического фактора при переводе, поскольку реципиентом текста перевода народной сказки является ребенок. В статье рассматриваются лексические, прагматические, стилистические и грамматические трудности, возникающие при переводе народных сказок. Авторы статьи подчеркивают, что переводческая проблема, с которой сталкивается переводчик, не имеет универсального решения и требует индивидуального подхода в каждом новом случае. Но при этом, несмотря на индивидуальный подход к решению каждой проблемы, переводчик должен опираться на принципы и подходы, существующие в теории перевода, знать переводческие приемы и трансформации, уметь проводить переводческий анализ ситуации.

https://doi.org/10.48081/YAHZ2540

2021

Выпуск 1

Мақалада қазақ әдебиеттану ғылымының көрнекті тұлғасы, жазушы Қуандық Пазылұлы Мәшһүр-Жүсіптің «Қыздар, жігіттер» шығармасы талданған. Шығарма алғаш рет 1981 жылы «Қыздар, жігіттер» повесі болып жарыққа шықса, кейіннен кеңейтіліп роман болып қайта шықты. Жазушы қазақ жастарының, соның ішінде студенттердің бейнесін талдаған. Көркем кейіпкер бойындағы ұлттық мінез мен уақыт өзгерістері Кәкімтай, Гүлина бейнелері арқылы көрінген. Шығармадағы Дариғаш, Сейіл, Роза т.б. бейнелері арқылы түрлі адам мінез-құлықтар көрсетілген. Сол арқылы жазушы болашақ қоғамның түрлі белгілерін көрсетеді. Шығармада жастардың білімге құштар бейнелерімен бірге білімді емес, таныс іздеу, болашақты өзгеше жолмен жақсы етуге студент кезден талпыныс жасап жүрген кейіпкерлер де бар. Жазушы қазақ жастарының 1970–1990 жылдардағы бейнелері арқылы кейінгі қоғам иелерін суреттеген. Мақалада шығарма кейіперлерінің суреттелуі, автор стилі, жеке образды берудегі шеберлік, тақырыптың өзгешелігі, идеяның берілуі, көркемдік ерекшеліктер талданған. Автордың позициясы мен шығармадағы кейіпкер суреттелуі, автордың жастар ісін жетік білетін талғампаздығы да назарға алынған. Сонымен бірге мақалада жазушының лабораториясының басты ерекшелігі – аталған шығарма оқиғасы әр кез жастарының психологиясын дәл беруімен анықталатындығы деп атап көрсетілген. Ғалым, шығарма авторы Қ. П. Мәшһүр-Жүсіптің жоғары оқу орнында ұстаз болған, студенттер өмірін жетік білетін талғампаз көзі суреткерлікпен дәл ұқштасқандығы ашылған. Шығарма бүгінгі жастар үшін өткеннің суреті ғана емес, жастардың білім алудағы мақсаттары мен өмірлік ұстанымдарын айқындай алулары, арманшыл көңілдерін шындықпен, қоғаммен жалғастыра білулері деген мәселелерде қажетті тақырып екендігі басты көңіл бөлінетін тұс. Мақалада шығарманың тәрбиелік, эстетикалық тұстарына да көңіл аударылды.

https://doi.org/10.48081/YQAN9323

2021

Выпуск 1