Әлихан Бөкейханның жан-жақты білімі мен қалам қуатын танытатын бір қыры – аудармашылық шығармашылығы. Сондықтан оның аудармаларын зерттеу әлихантанудың өте маңызды тармағы болып саналады. Ә.Бөкейхан – дәлме-дәл аударуға да, мәтінді ұлт тіліне бейімдеуге де шебер аудармашы. Бірақ бұл мақалада негізінен оның дәлме-дәл аудармалары туралы ғана сөз болады. Мақалада көлемі әртүрлі аударма мәтіндерді тұтас қалпында беру мүмкін болмағандықтан, олардан мысал ретінде алынған үзінділердің орысшасы мен қазақшасы салыстырыла талданады. Салыстыра талдау арқылы екі тілдегі мәтіннің мағыналық, мазмұндық, құрылымдық сәйкестіктері мен сәйкессіздіктері анықталады. Түпнұсқадағы ақпарат пен ондағы мәліметтердің аударма мәтінінде бұрмаланбай дәл көрініс табу дәрежесі айқындалады. Бөкейхан аудармаларының дәлме-дәл аударманың басты талаптарына сай екендігін дәлелдейтін түйіндер мен тұжырымдар түпнұсқа мен аударманың бір бөлігін ғана емес мәтінді тұтастай алып қарау арқылы жасалады. Ал аударма мәтіннің бейімделген бөлігінің түпнұсқаның мазмұны мен құрылымына, тақырыбы мен идеясына, ой желісі мен басты тұжырым-түйіндерін еш нұқсан келтірмейтіні көрсетіледі. ХХ ғасыр басындағы аударма үлгілерінің, соның ішінде осы кезеңде аудармамен жүйелі, өнімді түрде айналысқан Әлихан Бөкейхан аудармаларының көркем және ғылыми аудармадағы дәлдікті жаңа сатыға көтергені, оның аудармаларының дәлдік коэффиценті жоғары екені дәлелденеді

https://doi.org/10.48081/FOLO6225

2024

Выпуск 3

Мақала ғылыми (лингвистикалық) мәтіндерді аудару барысында баламалылыққа қол жеткізу тәсілдерін зерделеуге арналған. Зерттеу материалы ретінде Майкл Райан мен Джули Ривкиннің университеттердің филологиялық факультеттеріне арналған «Әдебиет теориясы: Кіріспе» атты оқулығының ағылшын тіліндегі түпнұсқасы және оның қазақ тіліне аудармасы таңдалды. Аталмыш оқулықтың ағылшын тіліндегі түпнұсқасы «Literary Theory: A Practical Introduction» 1998 жылы жарық көрген. Ал қазақ тіліндегі аударма 2017 жылы «Рухани жаңғыру» бағдарламасы негізінде «Жаңа гуманитарлық білім. Қазақ тіліндегі жаңа 100 оқулық» шеңберінде жүзеге асырылды. Соңғы жылдары ағылшын тілді әдебиеттер қазақ тіліне кеңінен аударылып келеді. Бұл әрине өз кезегінде қазақ тілді оқырмандар үшін өз өрісін кеңейтіп, әлем әдебиеті жайлы жан жақты білім алып, батыс ғалымдарымен ой алмасуға мүмкіндік береді. Алайда, аударма барысында орын алатын кемшіліктер мен қателіктер түпнұсқа мәтініндегі автордың ниеті мен мақсатын реципиентке (қабылдаушыға) бұрмаланып жетуіне түрткі болады. Сол себепті де мақалада ғылыми лингвистикалық мәтінді ағылшын тілінен қазақ тіліне аударудағы аударма әдіс-тәсілдері мен баламалылыққа жету жолдары қарастырылады. Аударма сапасын бағалау категориялары мен жіктемелері талданады. Аударма үрдісі кезінде орын алған әртүрлі аударма трансформациялары, лексикалық және грамматикалық қателіктер мен кемшіліктерге, сонымен қатар біздің ойымызша оңтайлы деп танылған аударма шешімдеріне аса көңіл бөлінеді.

https://doi.org/10.48081/HUHW2781

2024

Выпуск 3

This article presents the analysis on the colors used by W. Shakespeare in Sonnets 1-126 dedicated to a young man, and their translation in Samuil Marshak's and Khamit Yergaliev's variants. The most frequently used colors in the Sonnets 1–126 of the English writer are revealed in this work. Excerpts from the Sonnets with colors using are given and compared with their Russian and Kazakh translations. The purpose of this study is a detailed analysis in three variants of the colors appeared in W. Shakespeare's sonnets 1-126. In the process of scientific work, the differences and similarities of the translated variants, as well as the features of each writer, are determined. The idea of the article is to compare the translation of colors in these Sonnets, to identify the colors most frequently used by the author and by the translators, to allocate the colors into thematic groups of sonnets proposed by A. Anikst. The scientific significance of this work lies in the insufficiency of research on the interpretation of colors in translated variants of W. Shakespeare's sonnets. The practical significance of the study is determined by the usefulness of the presented data and results in the classes on the theory and practice of translation, comparative lexicology and grammar. In the article, the methods of analysis and synthesis, the sorting method, the comparative method were widely used and led to corresponding results. This research work will be able to give direction for further research on the analysis of the translated variants of the Sonnets, the translation of English colors into Russian and Kazakh languages.

https://doi.org/10.48081/XGVY1237

2024

Выпуск 3

Статья посвящена изучению юмористического дискурса. Актуальность исследования объясняется тем, что юмористический дискурс в казахском языкознании не являлся предметом специального исследования. Известно, что понятия, относящиеся к категории юмора, сатиры и т.д. всесторонне рассматриваются в областях философии, психологии, логики, литературоведения. Однако изучение юмористического дискурса в рамках антропогенной парадигмы языкознания позволяет выявить общечеловеческие универсальные черты и этнические особенности. В научной работе проводится анализ определений термина дискурс. Рассматривается изучение юмористического дискурса зарубежными и отечественными исследователями. Проанализированы определения понятия юмористического дискурса, предложен собственный вывод. Определяется разность понятий смех и комедия. Жанровая классификация юмористического дискурса изучается по теории речевого акта и учения о текстоведении. Юмористический дискурс определяется как репрезентативный, декларативный, оценочный, коммуникативный, карикатурный, фатический, референтный, аккумуляторный, конативный юмористические жанры. Выделяют три характерных признака юмористического дискурса: коммуникативное намерение участников общения отказаться от серьезного разговора; юмористическая атмосфера общения, т. е. свободное общение в дружеских отношениях, отсутствие стеснения, колебания и желание критически мягко пересмотреть актуальные понятия; смехотворное поведение, наличие определенных моделей поведения, принятых в этой лингвокультурной среде.

https://doi.org/10.48081/DQPY8624

2024

Выпуск 3

Ұсынылып отырған мақалада қазақ тілін үйретуде мультимедиалық корпусты қолдану арқылы мәдени құзыреттілікті дамытудың өзекті мәселелері қарастырылған. Жаһандану жағдайында білім алушылардың тек лингвистикалық емес, сонымен қатар мәдени дағдылары мен құзыреттілігін қалыптастыру заман талабы болып отыр. Сол себепті мақалада мультимедиалық корпустың, нақтырақ айтқанда, балаларға арналған кинофильмдер корпусының осы үдерістегі рөлі зерттеледі. «Мәдени құзыреттілік» тұлғаның әртүрлі мәдениет өкілдерімен тиімді байланыс орната алатын қабілеті ретінде саналады. «Мәдени тәжірибені» фильмге негізделген мультимедиалық корпус арқылы жетілдірсе, «мәдени құзыреттіліктің» қалыптасуына ықпал ететіндігі айқындалды. Мақалада мультимедиалық құралдардың білім берудегі тиімділігін, әсіресе оқушылардың оқу үлгеріміне және материалды түсінуіне оң әсер ететінін көрсеткен еңбектермен дәйектелген. Фильмдер мультимедиалық ортаға бейімделген білім алушыларды тәрбиелеудің тиімді педагогикалық құралы ретінде көрсетіледі. Аутентикалық материалдарды, оның ішінде фильмдерді пайдалану дәстүрлі сабақтарды түрлендіріп, мәдени құзыреттілікті дамытады деген тұжырым жасалды. Мақала авторлары зерттеу барысында қазақ тілінде түсірілген «Менің атым Қожа» (1963) балалар фильмінің мысалын пайдалана отырып, мультимедиалық корпустың қолданылуына талдау жасайды. Талдауда білім алушылардың мәдени құзыреттілігін арттыруға арналған негізгі құндылықтарды және ұлттық реалияларды анықтайды.

https://doi.org/10.48081/JBOR4752

2024

Выпуск 3

The article is devoted to the consideration of the conceptual foundations of Shakarim Kudaiberdiuly's works. The purpose of the study is to identify the literary and conceptual foundations of Shakarim's work. The article analyzes the reflection of the concepts of conscience, morality, religion in the poet's poems and poems, which form the conceptual basis of Shakarim Kudaiberdiuly's work. Examples and analyzes were made from the works of the poet. The article uses methods of compilation, systematization, comparison, conceptual analysis, formulation. It will also focus on the work of Sh.Kudaiberdiuly "genealogy of the Turkish, Kyrgyz-Kazakh and Khans". In the Kazakh chronicle, the wisdom qualities of the people, their worldview, beliefs, their fate, courage, work, and morals of individual people on this path are distinguished. In the article, the author focuses on the value of the Chronicle and considers Sh.Kudaiberdiuly's "Chronicle of the Turkic, Kyrgyz, Kazakh and Khans" as a work that tells the history of the Kazakh and Turkic people, their various historical processes in the literary language, in connection with the National worldview. In the final part, the author comes to the conclusion that "the works of Shakarim Kudaiberdiuly, created as a result of his spiritual searches, deeply concerned with universal human problems". The results of the study can be used in research in the fields of "modern Kazakh literature", "history of Kazakh literature", "theory of literature".

https://doi.org/10.48081/AUVA6305

2024

Выпуск 3

Мақалада қазақ халқының ауыз әдебиет үлгілерінің бірі – ақындар айтысы туралы айтылады. Басты назарға тәуелсіздік алғаннан кейінгі ақындардың айтысы алынған. Атап айтсақ, Ринат Зайытов, Әбілқайыр Сыздықов, Аманжол Әлтаев, Жібек Болтанова, Айнұр Тұрсынбаева айтыстары қарастырылады және зерттеу еңбектеріне шолу жасалады. Ерекшеліктері, айырмашылығы мен ұқсастықтары жан-жақты талданады. Қазіргі айтыстар қоғамдық, әлеуметтік, экономикалық, саяси, тәуелсіздік, тіл, жер мәселелерінің батыл көрсетілуімен ерекшеленеді. Айтыс өнері күні бүгінге дейін дамып келе жатқан синкретті жанр. Өйткені айтыс көпшіліктің назарына ұсынылатын, көрсетілетін өнер түрі. Бұрынғы кезде айтыс ақпарат құралдарының көзіне айналса, қазіргі уақытта айтыста елдегі, әлемдегі мәселелерді көтеруші, халыққа жеткізуші құрал. Тәуелсіз кезеңдегі айтыстарда экология, жер мәселесі, жұмыссыздық, жемқорлық, дін, тіл тақырыптары айтылса, қазіргі кезде қымбатшылық, дін мәселесі, тіл мәртебесі сияқты ірі тақырыптар көтерілуде. Бұдан басқа да тақырыптарды айтыскер ақындардың айтыстарынан байқауға болады. Айтыс қоғамда болып жатқан жаңалықтарды да сынап, кемшіліктерді де көрсетіп, атадан балаға мирас болып келе жатқан мән-маңызы бар жоғары жанр.

https://doi.org/10.48081/NNRD1489

2024

Выпуск 3

Настоящая статья посвящена актуальной проблеме современного междисциплинарного гуманитарного знания – вопросам изучения феномена манипуляции и ее реализации в массмедийной дискурсивной практике. Лингвистическая сторона данного вопроса проявляется в изучении языковых механизмов, повышающих манипулятивный потенциал медиатекста. Одним из таких языковых механизмов медиаманипулирования является эвфемизация, посредством которой осуществляется влияние на восприятие информации и формирование общественного мнения. В данной статье исследуется манипулятивный характер процесса эвфемизации и противоположного ей явления – дисфемизации на примере контекстов, охватывающих разнообразные сферы общественной жизни, освещаемые в медиа. Методы исследования включают семантический и прагмалингвистический анализ эвфемизмов и дисфемизмов, отобранных методом сплошной выборки из корпуса русскоязычных казахстанских медиатекстов. Эвфемизмы в медиатекстах чаще всего выполняют функцию завуалирования отрицательных признаков объекта и их трансформации в нейтральную либо положительную информацию. Дисфемизмы, наоборот, направлены на акцентирование внимания адресата на негативных признаках объекта. Такие функциональные возможности данных языковых средств используются в качестве инструмента медиаманипулирования. Результаты исследования подчеркивают важность распознавания языковых механизмов манипуляции с помощью эвфемизации и дисфемизации для критического анализа информации и продвижения медиаграмотности в условиях информационного пространства Казахстана.

https://doi.org/10.48081/GDPP1378

2024

Выпуск 3

Мақалада этнотілдік сананың лингвомәдени ұжымның нормалары, құндылықтары мен тәжірибелерін сақтап, болашақ ұрпаққа жеткізудегі рөліне баға беріледі. Шетелдік және отандық ғалымдардың еңбектеріне талдау жасалып, этнотілдік санада қатталған танымдық элементтердің тілдік стереотипті образдарға трансформациялану жолдары туралы ақпарат беріледі. Этнотілдік санадағы қоршаған орта туралы білім мен түсініктердің негізінде қалыптасқан кодтарды «реконструкциялау»– лингвомәдени ұжымның этникалық бірегейлігі мен тілдік санасының ерекшелігін айқындайтын әдіс ретінде баға беріледі. Отандық ғалымдардың тұжырымдарын негіздей отырып, лингвомәдени кодтарды меңгерудің ұрпақтар сабақтастығын жалғастыру, ұлттық бірегейлікті сақтаудағы рөлі туралы айтылады. «Скрипт» термині «белгілі бір жағдайдағы оқиғалар мен әрекеттердің реттілігі» ретінде танылады. «Скрипт» терминінің психология және тіл білімі салаларындағы зерттелуіне шолу жасалып, оның мағыналық аясы «скриптоним» терминімен салыстырылады. Адамның генетикалық жадында құрылымдық-бейсаналық білім ретінде сақталған және ғұрыптық рәсімдердің негізінде жасалған лингвомәдени кодтарды скриптонимдер деп тану мәселесі көтеріледі. Скриптонимдер қолданылу аймағының ерекшелігіне қарай диатопты, диастратты және диахронды деп топтастырылады. Түрлі аймақтық рәсімдердің негізінде қалыптасқан скриптонимдерде шифрланған ақпараттарды ашу арқылы жергілікті этнотілдік сананың бірегейлігін анықтауға болады деген тұжырым жасалады. Теориялық тұжырымдар қазақтың әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері, этнографиялық зерттеулерден алынған мысалдармен дәйектеледі.

https://doi.org/10.48081/QXXY3864

2024

Выпуск 3

E-learning is a valuable platform for providing a variety of teaching methods to different categories of students, which should be used together with traditional classes in addition to the curriculum. The successful integration of e-learning tools into language classes requires a certain level of digital competence for both teachers and students. Teaching is becoming more adaptable, priority is given to students, teachers can use technology to automate assessment and monitor progress. In order to identify the problems of language learning in the context of digitalization to ensure effective integration of traditional and e-learning, as well as to identify the points of interaction between traditional and e-learning, a questionnaire was conducted on the impact of digitalization on language learning. The digital transformation of education involves updating the methodological patterns of the organization of education. Using an online learning system does not mean that you need to abandon traditional learning. Traditional forms of education are radically lagging behind the modern perception of information. An increasing variety of Internet resources poses the task of conducting comprehensive research on the possibilities and features of using these learning tools in the educational process. Integration in foreign language education means a harmonious combination of effective teaching approaches that develop four skills based on the use of digital resources. The integration of the best methods of traditional and digital learning can significantly improve the effectiveness of language education. The introduction of digital resources into the educational process has given rise to many new types of educational work that were impossible with traditional methods.

https://doi.org/10.48081/WZEV9926

2024

Выпуск 3