Настоящее исследование отражает теоретическое осмысление понятия «художественная картина мира», основанное на философской категории «картина мира». Привлечены результаты последних исследований по рассматриваемой проблеме европейских филологов. В исследовании учтено мнение, что описание нематериальных явлений (язык, культура, обычаи, традиции и др.), характерных свойств восприятия жизни как глубокого слоя, инварианта абстрактных моделей, по Л.В.Миллер, и есть художественная картина мира, отличающаяся концептуализированным художественным пространством и оригинальной уникальностью ментальности этноса, есть особый литературный феномен. В предлагаемой статье содержится описание предпринятого практического анализа художественной картины мира в научной статье Ч.Валиханова с описанием ценностой доминанты из языковой картины мира его родного народа, связанная с историей концепта «айналмак». Данный концепт, позднее представленный его инвариантом «айналайн», а также народное поверье в «аруахов» рассмотрены в лирике О.Сулейменова; через когнитивный, тезаурусный уровень языковой личности писателя В.И.Даля проделана попытка реконструкции ХКМ казахского этноса в его повести о казахах. Результаты предпринятого исследования предоставляют возможность более глубокого и разностороннего освещения индивидуальных стилей авторов произведений с их личным опытом, собственной неповторимой картиной мира. Опыт проделанного анализа можно применить при анализе произведений литературы в рамках исследования имагологии в аспекте отображения ХКМ одного этноса представителем иной культуры. Факт исследования ХКМ казахского этноса в лингвистике и литературе встречается нечасто, что придает новизну настоящему исследованию.

https://doi.org/10.48081/DEMG4541

2025

Выпуск 1

In the world of language and communication, terminological phraseological units play an important role, especially in the business sector, where accuracy and effectiveness of communication are key success factors. Terminology, as a special lexical group, enriches the language with special expressions that combine semantic saturation and specialized lexical turnover. Terminological phraseological units act as a kind of "codes" understandable to representatives of a certain field, and are designed to facilitate and speed up the process of communication in a professional environment. Terminological phraseological units are structured expressions, often enriched with historical, cultural and professional nuances. In the business sphere, where even small misunderstandings can have serious consequences, the use of specific expressions becomes an integral part of successful interaction. The purpose of this article is to consider terminological phraseological units in the context of business communication in two languages, Kazakh and English, identifying their role, features of use, and also compare their impact in the context of cultural and linguistic differences. By opening the doors to the world of professional communication, we immerse ourselves in a unique linguistic field where these phraseological units become not only a means of transmitting information, but also the key to successful business in various cultural environments.

https://doi.org/10.48081/HKZA9819

2025

Выпуск 1

Dieser Artikel bietet eine analytische Übersicht über die kognitiven Ansätze zum Vokabeltraining und zur Wortbildung der deutschen Sprache von Studenten an Sprachhochschulen in Kasachstan. Angesichts der aktuellen Herausforderungen der Bildung und der Bedürfnisse der interkulturellen Kommunikation werden diese Ansätze zum Schlüssel für die Bildung einer tiefen und nachhaltigen Sprachkompetenz bei den Lernenden. Es werden die theoretischen Grundlagen des kognitiven Ansatzes, seine praktische Umsetzung und seine Perspektiven im Kontext der modernen Sprachbildung untersucht. Die Meinungen von in- und ausländischen Forschern auf diesem Gebiet werden vertreten, deren Arbeiten die grundlegenden Methoden der Wortbildung widerspiegeln. Der Artikel konzentriert sich auf eine Reihe von Schlüsselmethoden, einschließlich der assoziativen Methode, mentalen Karten, Prototypen und anderen, die die Wirksamkeit in der Trainingspraxis beeinflussen. Die Anwendung kognitiver Ansätze im Deutschunterricht fördert nicht nur eine bessere Beherrschung von Vokabeln und Wortbildung, sondern auch die Entwicklung der kognitiven Fähigkeiten der Lernenden. Dieser Artikel enthält Beispiele für die erfolgreiche Anwendung dieser Methoden im Lernprozess und erläutert ihre Vor- und Nachteile. Es ist wichtig, kognitive Ansätze in das Deutschprogramm zu integrieren, um die Bildungsqualität zu verbessern und die Lernenden auf berufliche Aktivitäten in einer globalisierten Welt vorzubereiten. Daher stellt der Artikel einen wichtigen Beitrag zur Methodik des Fremdsprachenunterrichts dar und bietet praktische Empfehlungen für Lehrer und Methodisten, die die Bildungsergebnisse ihrer Lernenden verbessern möchten.

https://doi.org/10.48081/WFCN4635

2025

Выпуск 1

In the modern world, the media and the Internet have become one of the main channels for the dissemination of information that shapes the appearance of a subject (person or organization). Image materials created with the use of different sign systems – verbal and non-verbal (visual, auditory) deserve a special attention. Polycode materials are quite effective in the process of image formation, since they use a larger number of perception channels, including the most basic one – visual perception. This article discusses the means of creating an image of a subject in a polycode image text. Based on the material of Russian-language image video interviews of the American financial and economic magazine Forbes with famous people heading large international enterprises and corporations, the key image features of a subject were identified and ways of their representation in a polycode text were determined. We consider an image of a subject as a semantic structure that is formed at the conceptual, emotive and spatio-temporal level of the text. During the research, the semantic space of image interviews, their semantic core was analysed, basic concepts were identified, and the features of the spatio-temporal and emotive organization of texts were determined. A particular attention was paid to the relationship between multi-level verbal and non-verbal means of representing the key characteristics of a subject in the text image process.

https://doi.org/10.48081/QFTP6761

2025

Выпуск 1

Бұл мақалада көрнекті абайтанушы, мұхтартанушы, ғұлама ғалым Қайым Мұхамедхановтың бұрындары белгісіз болып келген, жарияланым көрмеген мол мұрасы қарастырылады. Мұхтартану тарихындағы Қайым Мұхамедхановтың зерттеулері бұрындары баспасөз беттерінде бірлі-жарым жарияланып жүргенімен арнайы ғылыми айналымға түсе қоймаған еді. Себебі бертінге дейін жарияланым көрмеген, ғалымның жеке архивінде сақталған мол мұра, әсіресе мұхтартануға қатысты құнды тарихи деректер, мұрағаттық материалдар, нарратологиялық мәтіндер соңғы жылдары ғана ғалым қайраткердің қызы, «Қайым Мұхамедханов атындағы білім және мәдениет орталығы» Қоғамдық Қорын басқаратын Дина Мұхамедханнның еңбектерінде көрінді. Соның бір дәлелі – Мұхамедхан Динаның «Ұстаз бен шәкірт: Мұхтар мен Қайым. Учитель и Ученик: Мухтар и Каюм (қазақ және орыс тілдерінде) атты еңбегі. Мұрағаттағы құнды қолжазбаларды қайта қарап, сүзгіден өткізіп, қазіргі уақыт талабына сай абайтану, алаштану, шәкәрімтану, мұхтартану салаларындағы ұланғайыр еңбектерін жүйелеп, жариялап, зерттеу – бүгінгі мұхтартанудың маңызды тақырыптарының бірі. Қ.Мұхамедхановтың жеке архивіндегі ұлы суреткердің өмірі мен шығармашылығына қатысты қаншама құнды деректер бүгінгі қазақ әдебиеттануы мен мұхтартанудағы зерттеулерге негіз болады. Мақалада мұхтартанудағы ғылыми дискурстар әлемі, осы күнге дейін жалпы әдеби, ғылыми ортаға беймәлім болып келген нарратологиялық мәтіндер, тың тарихи деректер, архивтік құжаттар ғылыми айналымға түседі.

https://doi.org/10.48081/RSEG3592

2025

Выпуск 1

Мақалада қазақтың атақты ақын-жазушылары Абай, Шәкәрім, Сұлтанмахмұт Торайғыров, Мәшһүр Жүсіптің шығармаларынан «ақыл», «жүрек» сөздерінің нейролингвистика саласына қатысты маңызы талқыланды. «Ақыл» және «жүрек» сөздері қазақ әдебиетінде және халық ауыз әдебиетінде ерекше орын алады. Қазақ ақындары мен жазушылары бұл ұғымдарды адамның ішкі әлемін, рухани байлығын және адамгершіліктің маңыздылығын жеткізу үшін қолданған. Бұл сөздердің нейролингвистикалық маңызы, яғни олардың адамның психологиясына, сана-сезіміне, мінез-құлқына әсері зор. Аталған ұғымдар арқылы адамның логикасы мен эмоцияларының үйлесімін суреттейді. Бұл тақырыпты зерттеу барысында «ақыл» және «жүрек» ұғымдарының әдебиеттегі бейнеленуінің адам психологиясына әсері мен олардың тілдік тұрғыдан қалай көрініс табатыны қарастырылады. Нейролингвистика ғылымының әдістері арқылы бұл сөздердің қолданылуы адам санасына, эмоциялары мен мінез-құлқына қалай әсер ететінін талдау арқылы түсіндіріледі. Мақаланың басты міндеті мен бағыты ретінде қазақ ақын-жазушыларының шығармалары тереңірек және жан-жақты зерттеледі. Көрнекті ақын, жазушылардың еңбектерінен нейролингвистикалық ерекшеліктер сараланады. Сөз қуаты, сөз энергиясы және адамдарға айтылған сөздің әсері айқындалады. Зерттеу материалы ретінде ми, жүрек, сана, ақыл сөздері алынады. Адамның қуат көзі, дене, ағза, жүрек, қан тамырларының т.б. қызметтері жұмыс істеу функциясы кеңінен жазылады. Бірақ та, бүгінгі ой-жүйесінен ғылыми тұрғыда, әсіресе нейролингвистика тұрғысында зерттеу аса жауапты міндет.

https://doi.org/10.48081/CGNP2575

2025

Выпуск 1

В статье рассматриваются лингвокультурологические особенности лакун, имеющих национально-культурную коннотацию, факторы их возникновения и употребления в речи казахско-русских билингвов. Явление лакунарности наиболее четко проявляется при сопоставительном анализе языковых систем. В процессе межкультурной коммуникации происходит столкновение разных мировоззрений, отображается специфика национальной языковой картины мира представителей определенного этноса. Ученые относят лакуны к культурно-маркированным лексическим единицам, которые содержат информацию об истории и быте того или иного народа, его традициях и менталите. Лакуны, выступая в роли проводников в мир чужой культуры, выполняют также аксиологическую и контактоустанавливающую функции. Длительные контакты между казахской и русской культурами, которые исчисляются столетиями и характеризуются гармоничностью отношений, способствовали проникновению казахской национально-специфичной лексики в состав русского языка казахстанского общества. С целью определения особенностей функционирования русского языка в билингвальной среде Республики Казахстан и выявления наиболее употребляемых лакун в русской речи был проведен социолингвистический эксперимент, участниками которого стали студенты актюбинских университетов. Результаты опроса позволили составить портрет билингва из среды студенческой молодежи, а также произвести выборку часто используемых казахских лакун и классифицировать их по тематическим группам.

https://doi.org/10.48081/IEMC1083

2025

Выпуск 1

Мақаланың мақсаты – ұлттық құндылықтарға лингвоаксиологиялық талдау жасау арқылы азаматтық сананы ояту, ұлттық бірегейлікті сақтау мен дамыту жолдарын қарастыру. Мақаланың ғылыми жаңалығы талдау жүйесінің бағалауыштық құрылымдағы «жақсы» мен жаман оппозициясына негізделіп, талдау жасаудың үлгісі мен моделінің берілуінде. Бұл зерттеудің бірегейлігіне жақсы позициясы арқылы ұлттық құндылықтарға тән сапалық белгілер, жаман позициясында ұлттық құндылықтарға қарсы жүретін сапасыз белгілер және құндылықтар мен антиқұндылықтарға субъект тарапынан баға беруге болатын өлшемдердің талдамасы (анализ) кіреді. Зерттеудің теориялық маңыздылығы ұлттық құндылықтарға лингвоаксиологиялық талдау жасау, ұлттық бірегейлікті сақтаудың жолы ретінде түсіндіріледі. Талдау барысында ұлттық құндылықтарға қатысты жеке адамдардың субъективті көзқарасы қалыптасатыны, сол арқылы ұлттық құндылықтардың мәнін түсіну процесі жүретіні дәлелденеді. Ол ізгілікті қоғам орнату мен жаһандық мәдениетке жұтылып кетпеудің жолы ретінде талданады. Тақырыпты ашуда бағалау, салыстыру, жүйелеу, модельдеу әдістері қолданылады. Зерттеудің әдіснамалық негізі А. Шаңбаева, И. Ивин, Е. Вольф, Н. Арутюнова т.б. ғалымдардың философиялық, лингвистикалық зерттеулері болды. Жұмыстың практикалық маңыздылығы – бұл мақала ЖОО «Жалпы тіл білімі» пәні бойынша дәрістерге, семинарларға дайындық кезінде қосымша материалдар ретінде пайдалануы болады.

https://doi.org/10.48081/OLRD4608

2025

Выпуск 1

The article deals with the features of the concept “space” in the poetry of Kazakh narrators (zhyrau). In the given scientific work, the concept of “space” is analyzed from the point of view of its original concept, as a place. Tolgau (songs of praise) of great Kazakh zhyrau Asan Kaigy, Kaztugan and Dospambet served as valuable materials for the study. It is revealed that the concept of “space” in the cognition of narrators is manifested widely and deeply. It is also revealed that, on the one hand, space is reflected in the poetry of narrators as an objective reality, and on the other hand as a conditional concept. It is established that the words relating to the concept “space” in the works of zhyraus XV–XVІ centuries are divided into the names of geographical objects of open space, closed space and abstract space with a figurative meaning varying from concrete to abstract. When considering the concept “space” as a category, it is determined that this concept can be analyzed from the points of view of both linguistics and literary studies, as well as logic, psychology and philosophy, because the concept of “space” refers to the main category of the text. The concept “space” in epic songs of narrators is, first of all, the reality in which the narrators and the people themselves live and in which their way of life is portrayed. The peculiarity of the concept “space” in this case lies in its category to which it belongs.

https://doi.org/10.48081/KOLA5618

2025

Выпуск 1

This study scrutinizes mother-daughter relationship theory through literary analysis, focusing on the primary female characters in Ali Smith’s novel “Autumn”: the mother, Wendy, and the daughter, Elisabeth. It seeks to explore and comprehend the roles of these women as portrayed by the contemporary Scottish writer. Mothers exert significant influence on their children from birth, shaping their mental, physical, gender identification and personal identity. Moreover, the perception of the relationship between the same genders boils down to the mother’s unbiased approach to it. Consequently, the nature of maternal relationships can profoundly impact children’s societal roles and self-perceptions. The primary objective is to uncover Ali Smith’s portrayal of mother and daughter roles through language and culture, particularly her treatment of enmeshed mother-daughter relationships in contemporary English literature. The data is derived from “Autumn”, using conversational analysis as the principal method to meticulously examine the mother-daughter dyads and their interactions in the novel.

https://doi.org/10.48081/REPT2789

2025

Выпуск 1