Әдебиеттану саласындағы «нарратолия» бағытын зерттеу – бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі. Әдеби көркем шығармада баяндау тәсілі сюжет арқылы берілетіндіктен, проза жанрына нарративті талдау жүргізу әдісі жиі қолданылады. Поэзияның құрылымы прозадан ерекшеленетіндіктен, автор нарратив бағытының поэзиямен байланысын айқындауды мақсат еткен. Мақалада автор ғылыми терминнің пайда болу және даму кезеңін теориялық тұжырымдарға сүйене отырып жүйелеп, нарративтің негізгі категорияларын баяндау типологиясына негіздеген. Мақалада нарратология ғылымына берілген анықтамалар мен тұжырымдар жинақталынып, поэзия жанрында нарративтік идеяны танудың әртүрлі тәсілдері көрсетілген. Ақын, қоғам қайраткері Олжас Сүлейменов поэзиясындағы нарративтік идеяларды тануда қолдануға болатын жүйе ұсынылған. Өлең мәтініндегі нарративтік идея мен құрылымдық ерекшеліктердің логикалық байланысына баса назар аударылған. Ақынның поэзиясынан мысалдар келтіріп, талдаулар жасалған. Қорытынды бөлімде автор «нарратив – нарратор мен баяндалатын әлем арасындағы делдал болып табылады, яғни баяндау мәні арқылы туындының шындығын пайымдауға әкеледі» деген тұжырымға келеді. Зерттеу нәтижелерін «Қазіргі қазақ әдебиеті», «Қазақ әдебиетінің тарихы», «Әдебиет теориясы» салалары бойынша зерттеулерде қолдануға болады.

https://doi.org/10.48081/PPOD7132

2024

Выпуск 1

Аннотация. Мақалада тіл біліміндегі ұлттық киім және сәндік бұйымдар лексикасының зерттелуі қарастырылады. Жалпы әр халықтың ұлттық киімдері сол халықтың рухани өмірінің әртүрлі салаларымен, соның ішінде эстетикалық және діни-магиялық идеялармен байланысты болып келетіндігі жайлы баяндалады. Халық киімі мен сәндік бұйымдарынан халықтың тұрмыс-тіршілігі, оның әлеуметтік құрылымы, әрбір этноәлеуметтік топтың өмір сүру жағдайлары көрініс табуымен қатар, әр түрлі халықтың – көршілес халықпен сан алуан өзара байланыстары мен өзара ықпалының әсерінен де өзгеретіндігі байқалады. Мақалада сән ұғымына байланысты терминдер қарастырылады. Киім атаулары мен сән ұғымына қатысты терминдер қазақтың байырғы сөзінен жасалған, арнайы бектілгеннен бері белсенді қолданыста екендігі айқындалады. Қазіргі қазақ тілінде сән үлгілеріне байланысты лексемалардың біршамасы басқа тілден енгендігі анықталды.

https://doi.org/10.48081/MOVG7201

2024

Выпуск 1

At present the history of linguistics is characterized by an intensive period of replenishment of the Kazakh language with foreign lexis. The emergence of huge number of foreign words of foreign descent and their swift combination in the Kazakh language is clarified by fast changes of public and research life. Many borrowed words entered to Kazakh language in different ways and the reason for these were connected with scientific, economic, political and cultural ties. The samples of hybrid words in Kazakh language and their origin within the unique dialects are given in this article. The structure of creation of hybrid words by means of English and Kazakh languages and the characteristics of their functioning are also given in this article. Hybrid words are considered to be borrowed words. Loan words are words which came from another dialects, not by implies of creating words particular to each language. The penetration of hybrids into Kazakh language and the development of Anglo-Kazakh bilingualism is a result of this very «internationalism» of the English language. All this leads to the creation of a new language situation, the study of which seems to be very relevant nowadays.

https://doi.org/10.48081/RLOA2765

2024

Выпуск 1

The purpose of this study is to investigate the language choice of Aksay Kazakhs based on different situations. It also finds out their mastery of the languages they use. Moreover, the study attempts to understand the changing trend of language usage among Kazakh residents of different age groups in the region and the reasons behind it. In order to achieve the research objectives, the researcher chose a sample of (40) Aksay Kazakh respondents. The characteristics of the survey sample are diverse and reasonable, covering two age groups at the same time. The research tool is a questionnaire. The results show that Kazakhs of different ages have different language choices for various reasons. The elder generation chooses Kazakh for most situations, while the younger generation prefers Mandarin. The influencing factors mainly include educational experience and the overall language environment. Their mastery of each language is different. The young generation of Kazakhs has a higher standard of Mandarin and a gradual decline in their mother tongue. At the same time, they have one more language choice, which is English. Through the above phenomena, this study also confirms that the linguistic diversity of the multilingual community is being threatened. The author proposed recommendations for maintaining linguistic diversity in multilingual communities.

https://doi.org/10.48081/GGFS5430

2024

Выпуск 1

Мақаланың негізгі мақсаты мен бағыты ретінде заңғар жазушы, ғұлама ғалым Мұхтар Әуезовтің әңгімелеріндегі суреткер шеберлігін оқыту жолдары қарастырылады. Жазушы өзінің саналы ғұмырын қазақтың әдебиеті мен мәдениетіне, тарихы мен ұлттық өнеріне арнағаны сөз етіліп, алғашқы әңгімелерімен европалық прозаның дәрежесіне көтерілгені айтылады. М. Әуезовтің прозасына тән шеберлік қырлары анықталып, жазушы туындыларында сомдалатын кейіпкерлер өмірі, олардың портреттері мен характерлері, ішкі психологиясы, табиғат құбылысын адамның көңіл күйіне лайықтап суреттеу ерекшелігі зерделеніп талданады. Пейзаждың қас шебері атанған Мұхтар Әуезов шығармалары әлемдік классиканың төрінен орын алғаны ғалымдар М. Қаратаев, З. Ахметов, Р. Бердібаев, Р. Нұрғали т.б. пікірлерімен дәлелденіп, алғашқы әңгімелеріне талдау жасалады. Жазушы суреттеуіндегі пейзаж шығармадағы кейіпкердің характерін, психологиясын тануға ерекше қызмет атқаратыны дәлелденеді. Табиғаттың тамаша құбылысын айшықтайтын жазушының «Қыр суреттері», «Қорғансыздың күні», «Жетім» әңгімелеріндегі жазушының суреткерлік шеберлігі сараланып көрсетіледі. Зерттеу барысында автор қаламгердің көркемдік кеңістігін, оның ішінде пейзажды суреттеу шеберлігіне жіті көңіл бөледі. Талдау барысында автор суреткердің пейзаждық үлгілерін шығарманың идеялық-эстетикалық қырын ерекше атап өтеді. Жазушы шығармашылығы туралы пікірлерді қарастыра келе, автор қаламгер әңгімелеріндегі суреткерлік шеберлігін таныта түседі. Сонымен қатар зерттеу барысында автор жазушының көркемдік әлеміне барлау жасауда ақпаратты өңдеу, көркемдік бейнелерді салыстыру, жүйелеу, қорытындылау әдіс-тәсілдерін қолданады. М. Әуезовтің әңгімелері әлем жұртшылығына танымал екендігі, сонымен қатар жазушының әңгімелері көркемдік ерекшелігімен әдебиетіміздің асыл қоры болып есептелінеді. Мақаланың қорытынды бөлімінде авторлар жазушының табиғат құбылысын үлкен көркемдік дәрежеге жеткізіп, табиғат көріністерін шығармада қосалқы элементтер ретінде қолдануы қаламгердің өз шығармашылығындағы ғана емес, жалпы қазақ әдебиетіндегі ұлы жаңалықтардың бірі болып табылады деген тұжырымға келеді.

https://doi.org/10.48081/DVLQ7550

2024

Выпуск 1

The study of emotions from a linguistic and linguocultural point of view requires an integrated approach to this issue. Given its importance in social communication, adequate and meaningful representations of human emotions should be reflected in the language. In this regard, the importance and relevance of research on emotions has been gaining momentum in recent decades. In the article, the National Corpus of the Kazakh language (test.qazcorpora.kz) the verb-based emotive structures at the base were analyzed. The main attention is paid to the lexical-grammatical and semantic features, emotive function and potential of verbs. These verb forms have grammatical, derivational and semantic characteristics. The purpose of the article is to analyze selected verbs, to study the emotional transformation of words for expressing thoughts and emotional states and their emotive state in their independent state and in language communication, thereby revealing the semantic, grammatical, lexical, functional features of emotive units in the Kazakh language. Verb-based structures based on the National Corpus of the Kazakh language were selected for the research material. As a result of the research work, the distinction between emotional units and emotive words in the Kazakh language was revealed, the emotive function of verb-based structures was demonstrated, the potential for expressing the mental state of the speaker, the features of use and the effect on the recipient was revealed.

https://doi.org/10.48081/ELDM2166

2024

Выпуск 1

The provided article depicts peculiarities of the audiovisual translation in “Disney” company’s cartoons that were translated into Kazakh language. The relevance of the given topic is that currently audiovisual translation plays a significant role in spreading diverse cultures on a global scale, also most Disney cartoons are popular among children, teenagers and adults. Hence, there is a growing need for high-quality analysis and translation of audiovisual texts into different languages for their wide use in the world of mass-communication. The aim of the article is to identify main features of audiovisual translation as an essential type of translation activity as well as to find out what types of audiovisual translations were applied for translating Disney cartoons into Kazakh language. The scientific novelty of the given research is considering three types of audiovisual translation into Kazakh language based on Disney cartoons which have not been subjected to this kind of analysis. To sum up, the theory of audiovisual translation, as well as the methods of its teaching, have recently been in the focus of attention of native and foreign scholars. The globalization of the modern world, the development of intercultural communication of digital technologies and ways of exchanging information pose new challenges for researchers. One of these tasks is a deep study of different types of audiovisual translation. As a result, a great number of Disney cartoons were investigated in Kazakh language and findings are presented in this article. Keywords: audiovisual translation, cartoon, culture, Disney company, dubbing, English, Kazakh language, subtitles, voice-over.

https://doi.org/10.48081/KDXY2662

2024

Выпуск 1

The article examines the morphology and syntax of English in India, which deserves special study from a linguistic and literary point of view. The development of literary English in India is caused by certain linguistic, social and cultural phenomena which can be attributed to extra-linguistic factors. The authors of the article, based on the study of factual and theoretical material, come to the conclusion that for a certain time the functioning of the English language as the language of interethnic communication in India, a new version of the English language is emerging against the background of the interaction of the native and English. Thus one can observe the overall process shaped by both intra- and extra-linguistic factors that caused the formation of the particular national variant of the English language. Sociolinguistic factors, though important, are so-called because they represent an interaction between linguistic and social factors. Such an interaction of social and linguistic factors in India may also lead to the formation of the norm of English in India, the obvious signs of which, at least in morphology and syntax, have already been noted.

https://doi.org/10.48081/KDFJ6271

2024

Выпуск 1

language today can be seen in the mirrorless media space. Because in the last twenty years, humanity is experiencing a real revolution in the field of communication tools and methods. The Internet and other information and communication technologies have a fundamental impact on all areas of our life, creating new skills and abilities, ways of thinking. New phenomena are emerging as social networks, blogs, personal mass media, etc., which did not exist until now. The article provides theoretical information about the study of linguoecology and five stages of the formation of linguoecological studies in the Kazakh language education. The linguo-ecological phenomenon of hybrid words created by mixing input and original components in the media space is taken as a research object, and the names "media space", "hybrid term", "hybrid word" are defined. In the course of the research, linguistic and ecological monitoring, internet analysis, and statistical analysis are carried out. In the information space of the Kazakh language, the transformation of names from the centaur, contaminant origin into a linguistic fashion leads to the deformation and degradation of the national language.

https://doi.org/10.48081/OQAL4372

2024

Выпуск 1

Мақалада реалды тарихи жырлардың негізінде ақындардың қоғамдағы рөлі, ұлттық идеяны қалыптастырудағы орны, рухани ой-сананың өсуіне қаншалықты ықпал жасағандығы қарастырылды. Реалды тарихи эпостар – қазақ әдебиетінде мазмұны жағынан тарихи деректілігімен, жанрлық табиғаты жағынан поэтикалық ерекшеліктерімен көрінетін әдеби жанр. Тарихи жырлар өзіндік қалыптасу және дамуы жағынан тек бір ғана дәуірдің рухани құндылықтары емес, онда мыңдаған ғасырлардың тарихи оқиғаларының ізі бар. Тарихи жырларды шығарушылардың өздері сол тұстағы тарихи оқиғаларды көзімен көрген ақын-жыраулар болған. Сондықтан тарихи жырлар көбіне оқиға болып жатқан сәтте туындап, оқиғаның себеп-салдарын түсіндіруге бағытталады. «Кенесары-Наурызбай», «Исатай-Махамбет», «Сұраншы батыр» тарихи жырлары – әдебиет тарихынан өз бағасын алатын ұлтымыздың өшпес мұрасы. Бұл жырларда елін, жерін аман сақтап, атадан қалған ұлан-байтақ жерді ұрпағына аманат еткен, Қазақстан тәуелсіздігі жолында құрбан болған қазақ батырларының ерлік істері жырланды. Аталмыш мақалада қазақтың баһадүр батырлары Исатай-Махамбет, Кенесары, Сұраншы сияқты батырлардың бейнесі тарихи эпостар негізінде дархан даламызды сыртқы жаулардан қорғауда, Тәуелсіздік жолындағы күресте ерлік көрсеткен батырлар бейнесін аша отырып, оларды сомдауға қолданылған әдіс-тәсілдерге ғылыми тұрғыдан талдау жасалып, мысалдармен дәлелденді. Мақаланы талдап талқылау барысында Қазақстанның белгілі әдебиеттанушыларының, тарихшыларының пікірлері алынды.

https://doi.org/10.48081/EHQA1349

2024

Выпуск 1