Мақалада транслингвизмдегі дискурсивті тәжірибе талқыланып, жастардың күнделікті қарым-қатынастағы таңдау тілін анықтау және зерттеу әрекеті жасалды. Дискурс соңғы ғылыми жұмыстарда кеңінен қарастырылып жүргенімен, оны, әсіресе, жастар дискурсы тұрғысынан зерттеу – бүгінгі лингвистикалық зерттеулердің маңызды тақырыптарының бірі. Ал жастар дискурсындағы транслингвизмнің маңыздылығы жастардың қоғамның тілдік бейнесінің айқын көрінісі ретінде танылуымен түсіндіріледі. Сондықтан, мультилингвалды қоғамдағы жастар дискурсында транслингвизмнің орын алуы оны зерттеуге негіз болып табылады. Зерттеу мақаласында отандық және шетелдік тіл білімі саласындағы дискурс және оның түрлері, жастар дискурсы мен транслингвизм сияқты ұғымдарды зерттеген ғалымдардың ғылыми еңбектеріне шолу жасалды. Олардың айырмашылықтары мен ұқсастықтары, ерекшеліктері аталып, салыстырмалы-салғастырмалы зерттеу жүргізілді. Мақаланың тәжірибелік бөлігінде лингвистикалық аспектіде жастар дискурсындағы транслингвизмді тәжірибе тұрғысынан анықтау үшін сауалнама жүргізіліп, оның нәтижелері талданды. Зерттеудің фокус тобы – Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің, Қ. Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университетінің студенттері, магистранттары, докторанттары және ҚР азаматы ретінде танылған жастар. Зерттеу жұмысының негізгі мақсаты – транслингвизмдегі дискурсивті тәжірибедегі жастардың күнделікті қарым-қатынастағы таңдау тілін анықтау және жастардың тілдік репертуарды қолдануын сипаттау болып табылады.

https://doi.org/10.48081/LGRO3602

2024

Выпуск 1

Мақала қазақ паремиологиялық қордың дамуын кешенді түркология бағытында және пәнаралық зерттеуге арналады. Қазақ тілінде концепт ретінде қарастырылмаған табиғаты әлі толық ашылмаған «қарға» орнитонимінің паремияларға тірек сөз болуының уәждемесі сараланады, тілдік материалдар ретроспективті әдіс бойынша қазіргі кезеңдегі қолданыс ерекшеліктері көне және орта түркі жазба ескерткіштері мәтіндерімен дәйектеледі. Қазақ халқының мифтік-салттық кешені әлем мәдениетінің тоғысында сарапталып беріледі. Сонымен қатар қазақ дүниетанымымен байланыстырылып, әлем мәдениетімен сабақтастығы ағартушылық дәстүр аясында талданады. Әлем, оның ішінде түркі мақал-мәтелдерін тіларалық салыстыру және тарихи-этимологиялық талдау, мақал-мәтелдерді лингвистикалық зерттеу мен лексикографиялық-графикалық түсіндірудің басым бағыттарының бірі – оларды тіларалық салыстыру және бастапқы көзін іздеу болып табылады. Біршама маңызды зерттеулердің барлығына қарамастан, түркі мақал-мәтелдерін салыстырмалы және тарихи-этимологиялық талдаған іргелі зерттеулер жасалмады. Бұл мәселе славян мақал-мәтелдерін зерттеген еңбектерде кездеседі. Аталған құбылыстың таңбалық маңызы мен функционалды прагматикалық аспектісі де зерделенеді. Мақаланың мақсаты қазақ мақалдарының әлем мәдениетімен байланысын паремиологиялық қордағы «қарға қарғаның көзін шұқымайды» мақалының трансформациясын интерпретациялау арқылы сипаттау.

https://doi.org/10.48081/ZVQU1141

2024

Выпуск 1

Аннотация. Мақалада тіл біліміндегі ұлттық киім және сәндік бұйымдар лексикасының зерттелуі қарастырылады. Жалпы әр халықтың ұлттық киімдері сол халықтың рухани өмірінің әртүрлі салаларымен, соның ішінде эстетикалық және діни-магиялық идеялармен байланысты болып келетіндігі жайлы баяндалады. Халық киімі мен сәндік бұйымдарынан халықтың тұрмыс-тіршілігі, оның әлеуметтік құрылымы, әрбір этноәлеуметтік топтың өмір сүру жағдайлары көрініс табуымен қатар, әр түрлі халықтың – көршілес халықпен сан алуан өзара байланыстары мен өзара ықпалының әсерінен де өзгеретіндігі байқалады. Мақалада сән ұғымына байланысты терминдер қарастырылады. Киім атаулары мен сән ұғымына қатысты терминдер қазақтың байырғы сөзінен жасалған, арнайы бектілгеннен бері белсенді қолданыста екендігі айқындалады. Қазіргі қазақ тілінде сән үлгілеріне байланысты лексемалардың біршамасы басқа тілден енгендігі анықталды.

https://doi.org/10.48081/MOVG7201

2024

Выпуск 1

Әдебиеттану саласындағы «нарратолия» бағытын зерттеу – бүгінгі күннің өзекті мәселелерінің бірі. Әдеби көркем шығармада баяндау тәсілі сюжет арқылы берілетіндіктен, проза жанрына нарративті талдау жүргізу әдісі жиі қолданылады. Поэзияның құрылымы прозадан ерекшеленетіндіктен, автор нарратив бағытының поэзиямен байланысын айқындауды мақсат еткен. Мақалада автор ғылыми терминнің пайда болу және даму кезеңін теориялық тұжырымдарға сүйене отырып жүйелеп, нарративтің негізгі категорияларын баяндау типологиясына негіздеген. Мақалада нарратология ғылымына берілген анықтамалар мен тұжырымдар жинақталынып, поэзия жанрында нарративтік идеяны танудың әртүрлі тәсілдері көрсетілген. Ақын, қоғам қайраткері Олжас Сүлейменов поэзиясындағы нарративтік идеяларды тануда қолдануға болатын жүйе ұсынылған. Өлең мәтініндегі нарративтік идея мен құрылымдық ерекшеліктердің логикалық байланысына баса назар аударылған. Ақынның поэзиясынан мысалдар келтіріп, талдаулар жасалған. Қорытынды бөлімде автор «нарратив – нарратор мен баяндалатын әлем арасындағы делдал болып табылады, яғни баяндау мәні арқылы туындының шындығын пайымдауға әкеледі» деген тұжырымға келеді. Зерттеу нәтижелерін «Қазіргі қазақ әдебиеті», «Қазақ әдебиетінің тарихы», «Әдебиет теориясы» салалары бойынша зерттеулерде қолдануға болады.

https://doi.org/10.48081/PPOD7132

2024

Выпуск 1

At present the history of linguistics is characterized by an intensive period of replenishment of the Kazakh language with foreign lexis. The emergence of huge number of foreign words of foreign descent and their swift combination in the Kazakh language is clarified by fast changes of public and research life. Many borrowed words entered to Kazakh language in different ways and the reason for these were connected with scientific, economic, political and cultural ties. The samples of hybrid words in Kazakh language and their origin within the unique dialects are given in this article. The structure of creation of hybrid words by means of English and Kazakh languages and the characteristics of their functioning are also given in this article. Hybrid words are considered to be borrowed words. Loan words are words which came from another dialects, not by implies of creating words particular to each language. The penetration of hybrids into Kazakh language and the development of Anglo-Kazakh bilingualism is a result of this very «internationalism» of the English language. All this leads to the creation of a new language situation, the study of which seems to be very relevant nowadays.

https://doi.org/10.48081/RLOA2765

2024

Выпуск 1

The purpose of this study is to investigate the language choice of Aksay Kazakhs based on different situations. It also finds out their mastery of the languages they use. Moreover, the study attempts to understand the changing trend of language usage among Kazakh residents of different age groups in the region and the reasons behind it. In order to achieve the research objectives, the researcher chose a sample of (40) Aksay Kazakh respondents. The characteristics of the survey sample are diverse and reasonable, covering two age groups at the same time. The research tool is a questionnaire. The results show that Kazakhs of different ages have different language choices for various reasons. The elder generation chooses Kazakh for most situations, while the younger generation prefers Mandarin. The influencing factors mainly include educational experience and the overall language environment. Their mastery of each language is different. The young generation of Kazakhs has a higher standard of Mandarin and a gradual decline in their mother tongue. At the same time, they have one more language choice, which is English. Through the above phenomena, this study also confirms that the linguistic diversity of the multilingual community is being threatened. The author proposed recommendations for maintaining linguistic diversity in multilingual communities.

https://doi.org/10.48081/GGFS5430

2024

Выпуск 1

Мақаланың негізгі мақсаты мен бағыты ретінде заңғар жазушы, ғұлама ғалым Мұхтар Әуезовтің әңгімелеріндегі суреткер шеберлігін оқыту жолдары қарастырылады. Жазушы өзінің саналы ғұмырын қазақтың әдебиеті мен мәдениетіне, тарихы мен ұлттық өнеріне арнағаны сөз етіліп, алғашқы әңгімелерімен европалық прозаның дәрежесіне көтерілгені айтылады. М. Әуезовтің прозасына тән шеберлік қырлары анықталып, жазушы туындыларында сомдалатын кейіпкерлер өмірі, олардың портреттері мен характерлері, ішкі психологиясы, табиғат құбылысын адамның көңіл күйіне лайықтап суреттеу ерекшелігі зерделеніп талданады. Пейзаждың қас шебері атанған Мұхтар Әуезов шығармалары әлемдік классиканың төрінен орын алғаны ғалымдар М. Қаратаев, З. Ахметов, Р. Бердібаев, Р. Нұрғали т.б. пікірлерімен дәлелденіп, алғашқы әңгімелеріне талдау жасалады. Жазушы суреттеуіндегі пейзаж шығармадағы кейіпкердің характерін, психологиясын тануға ерекше қызмет атқаратыны дәлелденеді. Табиғаттың тамаша құбылысын айшықтайтын жазушының «Қыр суреттері», «Қорғансыздың күні», «Жетім» әңгімелеріндегі жазушының суреткерлік шеберлігі сараланып көрсетіледі. Зерттеу барысында автор қаламгердің көркемдік кеңістігін, оның ішінде пейзажды суреттеу шеберлігіне жіті көңіл бөледі. Талдау барысында автор суреткердің пейзаждық үлгілерін шығарманың идеялық-эстетикалық қырын ерекше атап өтеді. Жазушы шығармашылығы туралы пікірлерді қарастыра келе, автор қаламгер әңгімелеріндегі суреткерлік шеберлігін таныта түседі. Сонымен қатар зерттеу барысында автор жазушының көркемдік әлеміне барлау жасауда ақпаратты өңдеу, көркемдік бейнелерді салыстыру, жүйелеу, қорытындылау әдіс-тәсілдерін қолданады. М. Әуезовтің әңгімелері әлем жұртшылығына танымал екендігі, сонымен қатар жазушының әңгімелері көркемдік ерекшелігімен әдебиетіміздің асыл қоры болып есептелінеді. Мақаланың қорытынды бөлімінде авторлар жазушының табиғат құбылысын үлкен көркемдік дәрежеге жеткізіп, табиғат көріністерін шығармада қосалқы элементтер ретінде қолдануы қаламгердің өз шығармашылығындағы ғана емес, жалпы қазақ әдебиетіндегі ұлы жаңалықтардың бірі болып табылады деген тұжырымға келеді.

https://doi.org/10.48081/DVLQ7550

2024

Выпуск 1

The study of emotions from a linguistic and linguocultural point of view requires an integrated approach to this issue. Given its importance in social communication, adequate and meaningful representations of human emotions should be reflected in the language. In this regard, the importance and relevance of research on emotions has been gaining momentum in recent decades. In the article, the National Corpus of the Kazakh language (test.qazcorpora.kz) the verb-based emotive structures at the base were analyzed. The main attention is paid to the lexical-grammatical and semantic features, emotive function and potential of verbs. These verb forms have grammatical, derivational and semantic characteristics. The purpose of the article is to analyze selected verbs, to study the emotional transformation of words for expressing thoughts and emotional states and their emotive state in their independent state and in language communication, thereby revealing the semantic, grammatical, lexical, functional features of emotive units in the Kazakh language. Verb-based structures based on the National Corpus of the Kazakh language were selected for the research material. As a result of the research work, the distinction between emotional units and emotive words in the Kazakh language was revealed, the emotive function of verb-based structures was demonstrated, the potential for expressing the mental state of the speaker, the features of use and the effect on the recipient was revealed.

https://doi.org/10.48081/ELDM2166

2024

Выпуск 1

The article examines the morphology and syntax of English in India, which deserves special study from a linguistic and literary point of view. The development of literary English in India is caused by certain linguistic, social and cultural phenomena which can be attributed to extra-linguistic factors. The authors of the article, based on the study of factual and theoretical material, come to the conclusion that for a certain time the functioning of the English language as the language of interethnic communication in India, a new version of the English language is emerging against the background of the interaction of the native and English. Thus one can observe the overall process shaped by both intra- and extra-linguistic factors that caused the formation of the particular national variant of the English language. Sociolinguistic factors, though important, are so-called because they represent an interaction between linguistic and social factors. Such an interaction of social and linguistic factors in India may also lead to the formation of the norm of English in India, the obvious signs of which, at least in morphology and syntax, have already been noted.

https://doi.org/10.48081/KDFJ6271

2024

Выпуск 1

language today can be seen in the mirrorless media space. Because in the last twenty years, humanity is experiencing a real revolution in the field of communication tools and methods. The Internet and other information and communication technologies have a fundamental impact on all areas of our life, creating new skills and abilities, ways of thinking. New phenomena are emerging as social networks, blogs, personal mass media, etc., which did not exist until now. The article provides theoretical information about the study of linguoecology and five stages of the formation of linguoecological studies in the Kazakh language education. The linguo-ecological phenomenon of hybrid words created by mixing input and original components in the media space is taken as a research object, and the names "media space", "hybrid term", "hybrid word" are defined. In the course of the research, linguistic and ecological monitoring, internet analysis, and statistical analysis are carried out. In the information space of the Kazakh language, the transformation of names from the centaur, contaminant origin into a linguistic fashion leads to the deformation and degradation of the national language.

https://doi.org/10.48081/OQAL4372

2024

Выпуск 1