В данной статье на основе аналитического обзора научной литературы, посвященной проблеме исследования, обозначаются признаки соматических единиц, изучение которых обусловливает актуальность выбранной темы. Авторами представляется символическое и мифологическое описание соматизма «глаз / көз» в русской и казахской лингвокультурах. Особое внимание в исследовании уделяется поэтическому осмыслению соматизма «глаз / көз» в творчестве ярких представителей русской и казахской поэзии С. Есенина и М. Жумабаева, чьи произведения стали ярким отражением духовных и художественных исканий их времени. Определяются общие признаки и индивидуальные характеристики соматического мировосприятия в художественном пространстве названных языковых личностей. Наряду с этим, в настоящем исследовании демонстрируется, как универсальный символ зрения адаптируется в рамках национальных традиций, обогащая культуру каждого народа своими уникальными оттенками смысла. Статья обращает внимание на способы выражения эмоциональных состояний через соматические образы в поэзии двух народов. Рассматриваются примеры взаимодействия соматизмов с ключевыми культурными характеристиками, что позволяет глубже понять их семантический потенциал. Важно отметить, что выявленные особенности подтверждают значимость соматической лексики в создании авторской картины мира.

https://doi.org/10.48081/GEWO8027

2025

Выпуск 2

The paper examines American political realia, describes five possible ways of their translation into Russian, and demonstrates that the techniques of translating realia are closely intertwined. The purpose of the paper is to analyze Americanisms typical of political discourse, study their typology; identify translation techniques, and determine the role of techniques’ combination in improving translation quality. The relevance of the study lies in the fact that realia, as one of the most complex lexical units of any language, permeate political discourse; and therefore, to create an adequate translation of American political materials, a strong theoretical foundation regarding Americanisms is necessary. Sector 1 of the article provides various definitions of the word "realia" and puts forward three main problems of translating realia. Descriptive, comparative, and definitional analysis methods were used. In the sector 2 of the article, the peculiarities of the language of political discourse were formulated, and examples for each of the eleven categories of political Americanisms were provided. Component analysis and contextual analysis methods were applied. In the final sector, the author compiled a table with all the political Americanisms covered in the course of the study, their rendering into Russian, and the names of the translation techniques used, thereby proving that the combination of techniques often best conveys the national and historical color of realia. The research results can be used for an in-depth study of American political realia by translators of political texts.

https://doi.org/10.48081/CYVL4584

2025

Выпуск 2

This article explores the transformation of the urban toponymic landscape in Kazakhstan, focusing on the cultural-historical significance and linguistic preferences in the naming and renaming of streets and urban objects. Based on survey data, the study examines public attitudes toward toponymic changes, their practical implications, and their role in preserving cultural heritage. The findings highlight the complexity of urban toponymy as a reflection of historical narratives, identity, and language policy. The study concludes that further research is needed to encompass perspectives from various cities and to analyze the broader connections between language planning and toponymic policy. Additionally, the research underscores the importance of balancing historical continuity with modern urban development, as renaming practices often evoke strong societal reactions. The study contributes to the ongoing discourse on language policy and national identity in Kazakhstan, emphasizing the need for inclusive decision-making processes that consider both historical legacy and contemporary linguistic realities.

https://doi.org/10.48081/PTEM3531

2025

Выпуск 2

This study investigates podcasts on the topic of "Neurotechnologies" to develop a frame model that organizes key directions and concepts within this field. Both quantitative and qualitative methods were used for the analysis, including discourse analysis, content analysis, and the KWIC method using the "AntConc" software. As a result of the study, the frame was presented by four subframes: cognitive technologies, bioengineering and neurointerfaces, neurotechnologies in education, and phygital interfaces ("phygital" integration of the physical and digital worlds), which are subdivided into slots and subslots. The novelty of this research lies in the fact that it proposes, for the first time, a frame model of neurotechnologies within the lexicographical aspect. Previously, similar models were applied in other fields; however, their adaptation to lexicographic purposes has not been previously developed. The analyzed podcasts demonstrate colloquial speech, incorporating English loanwoards, borrowings, abbreviations, and everyday life examples, making the content accessible to a broad audience. Ethical aspects related to their impact on society, health, and education are also explored. This study will be valuable to both experts and the general public interested in modern technologies and their applications. The findings highlights the need for further research by including more podcasts to enable a deeper and more comprehensive analysis of the discussed topics.

https://doi.org/10.48081/IKOB6733

2025

Выпуск 2

Сбор и изучение казахского фольклора имеют решающее значение для сохранения богатого культурного наследия и обеспечения его передачи будущим поколениям. Понимание процессов, связанных со сбором, исследованием и публикацией фольклорных материалов, имеет важное значение для развития области фольклористики и сохранения культурной идентичности казахского народа. Данная статья направлена на изучение методов и практик сбора казахского фольклора в начале XX века, подчеркивая важность систематического сбора и роль отдельных исследователей в сохранении и распространении устных традиций. Исследование включает в себя всесторонний анализ исторических записей и научных работ по сбору казахского фольклора, уделяя особое внимание методам, используемым исследователями для сбора материала непосредственно из устных источников, а также последующим процессам транскрипции и подготовки к публикации. Исследование показывает, что процесс сбора казахского фольклора в начале XX века был кропотливым и требовал тщательного воспроизведения устных рассказов на бумаге, гарантируя их подлинность и точность. Этот метод сыграл важную роль в сохранении жанровых особенностей фольклора и заложил прочную основу для будущих исследований. Систематический сбор и документирование казахского фольклора имеют жизненно важное значение для сохранения культурного наследия и поддержки научных исследований в области фольклористики. Придерживаясь строгих научных стандартов в процессе сбора и публикации, исследователи могут обеспечить целостность и долговечность этого бесценного культурного наследия.

https://doi.org/10.48081/QQOI8136

2025

Выпуск 2

Мақалада адам мен табиғат байланысы қарастырылған. ХХІ ғасырдағы жалпыадамзаттық құндылықтардың бірі – көркем прозадағы экологиялық мәселелер. Мақалада контент-талдау, интертекстуалдық талдау, интерпретациялық талдау әдістері қолданылып, экологиялық мәселелердің ұлттық деңгейдегі маңызы қазақ және жапон әдебиеті үлгісінде анықталған. Экологиялық мәселелердің берілуі – қазақ прозасындағы көркемдік интерпретацияның нәтижесі. Қазақ прозасында «ұлт трагедиясы» ретінде танылатын «Семей сынақ полигоны» тақырыбын қарастыру екі кезеңде жүзеге асырылды. Нәтижесінде екі кезеңдегі көркемдік, эстетикалық талаптар, символдық мән айқындалды. Көркем шығармада экологиялық апаттардың сомдалуы бүгінгі әлем әдебиетіндегі тенденциямен байланысты. Ұлттық әдеби үдерісте «Семей сынақ алаңын» «ұлт трагедиясы» ретінде танылуы қазақ прозасындағы экологиялық мәселелердің берілу ерекшелігін зерттеуді қажет етеді. Осыған сәйкес зерттеуімізде қазақ прозасындағы экологиялық мәселелердің тақырыптық арнасы, идеялық ерекшеліктері анықталған. «Семей сынақ алаңы» көркем шығармада сомдалуы «экосын» термині аясында қарастырылды. Әдебиеттегі экологиялық апаттардың сомдалуын зерттейтін жаңа сала бүгінгі күні қарқынды дамуда. Қазақ және жапон әдебиетін салыстыру экологиялық мәселелердің бүкіл әлемдік маңызға ие екенін көрсетеді. Адам мен табиғат байланысын талдауда экологиялық апаттардың зардабы ұлттық, бүкіл әлемдік деңгейде қарастырылады.

https://doi.org/10.48081/UNFQ9326

2025

Выпуск 2

Целью исследования является рассмотрение феномена лингвоэтнического барьера при переводе художественного текста и способов его преодоления на примере поэмы Ильяса Жансугурова «Кулагер». Материалом исследования послужили главы «Толғану», «Туған жер», «Ақан» из поэмы «Кулагер». Методами исследования выступили анализ, синтез, обобщение и систематизация научных источников по проблеме исследования. В качестве практических методов послужили метод сплошной выборки, сравнительно-сопоставительный анализ. Обоснована актуальность проблемы лингвоэтнического барьера. Рассмотрены подходы к пониманию лингвоэтнического барьера. Определены факторы, влияющие на возникновение лингвоэтнического барьера. Отмечено, что перевод с точки зрения лингвоэтнического аспекта направлен на решение языковых трудностей посредством поиска оптимальных приемов достижения эквивалентности перевода вследствие языковой асимметрии, отсутствия эквивалентных единиц и/или наличия этнокультурных особенностей. Соответственно, преодоление лингвоэтнического барьера в переводе осуществляется на когнитивном, семантическом и культурном уровнях. Рассмотрение лингвоэтнического аспекта русского и английского перевода глав «Толғану», «Туған жер», «Ақан» из поэмы «Кулагер» показал, что в русском варианте перевода в большей степени использованы возможности художественного стиля для передачи эквивалентности этнически окрашенных единиц, тогда как в английском варианте по большей части передаются имена и реалии, однако культурный колорит страны и ценности народа не учитываются. Наиболее частотными в русском варианте перевода являются фразы, эквивалентность которых достигается на уровне высказывания, тогда как в английском варианте чаще встречаются эквивалентность на уровне сообщения и описания.

https://doi.org/10.48081/CTYA2622

2025

Выпуск 1

Аннотация Қазақ және онымен қандас бірқатар түркі тектес халықтардың қаһармандық эпосы үлгілерінің тұрақты сюжеті болып табылатын оқиғалардың және тұрақты кейіпкерлері болып табылатын тарихи тұлғалар туралы сөз қозғау – өзекті мәселе. Ноғай Ордасы билері мен мырзаларының эпикалық бейнелеріндегі тарихи шындық пен суреткерлік көзқарастың арақатынасы ғылыми тұрғыдан қарастырыру эпостануда ертеден қолға алынған еді. Бұл жырларды бірнеше ғасыр бойы ұрпақтан ұрпаққа жеткізіп келген елдердің ауызша тарихтамасы осы қайраткерлер туралы туындылардан бастау алатынының сырын ашуға талпыныс жасалады. «Ноғайлы дәуірі» деп аталатын XIV-XVII ғасырлар аралығындағы тарихи кезеңнің сан алуан оқиғаларының ішінен эпосты тудырған ортаның таңдап алып жырларына арқау қылған жағдайлардың тағлымдық мәні зор екені мақаладағы мәтіннамалық талдаулар мен деректемелелік шолулар арқылы ашып көрсетіледі. Кейіпкерлердің мінездемелерінен халықтың өз тарихына берген бағасы айқын аңғарылатынына оқырман назары аударылады. Бұл жырлардағы жағымды кейіпкерлер арқылы ата-бабаларымыз өздерінің «мінсіз билеуші» туралы асыл армандарын білдіргеніне айрықша көңіл бөлінеді. Ол ойымызды дәлелдеу үшін Едіге, Нұрадын, Мұса бейнелеріне талдау жасалады.. Халық «алтын ғасырымыз» деп бағалаған Ноғайлы дәуірінің келмеске кетуіне апарып соқтырған себептер Ұлы Ноғай ордасында Мұса бидің ұлдары мен одан кейінгі ұрпақтарының тұсында орын алған үш бұлғақтың кезінде айрықша белсенділігімен дараланған тарихи тұлғалардың іс-әрекеттерінін бейнелену ерекшеліктерін пайымдау арқылы ашып көрсетіледі. Посткеңестік кеңістікті мекендеген түркі халықтарының барлығына қатысы бар Ноғайлы ұлысының біртіндеп ыдырауына себеп болған жайттарды бұл халықтардың барлығы өз трагедиямыз деп қабылдағаны Мұса мен Жаңбыршы ұрпақтарының арасындағы алаауыздық туралы туындылардан аңғарылатынына көңіл бөлінеді. Ысмайыл секілді халық жадында келеңсіз әрекеттерімен ғана есте қалған Ноғай ордасы мүшелерінің бейнелері ел тәуелсіздігіне қауіп төндіретін жайттарды сабақ ретінде бұқараның санасына сіңіру тұрғысынан маңызды екеніне тоқталамыз. Мамай, Орақ, Қарасай, Қази секілді тұлғалар эпостың жағымды кейіпкерлеріне айналуына олардың ұлыс ішіндегі қырқыстарға қатысудан аулақ болғаны себеп болғаны деректер келтіру арқылы дәлелденеді. Орманбет бидің өлген күні туралы естелік қыпшақ тілдес түркі халықтарының барлығының фольклорында сақталуы туралы да еңбек авторлары өзіндік ой қорытындыларын жасаған.

https://doi.org/10.48081/VTEY7546

2025

Выпуск 1

Балалар әдебиетіндегі фэнтези жанры – балаларға арналған әдебиеттегі ерекше бағыт, ол жас оқырмандарды қиял әлеміне саяхатқа шығарады. Фэнтези жанрының басты ерекшелігі – шындыққа жатпайтын, бірақ логикалық құрылымға ие әлемдер мен оқиғаларды суреттеу. Грек философиясында φαντασία (фантазия) ретінде дүниеге келген, бүгінгі күні біз түсінетін қиял ұғымы әртүрлі мағынаға ие және әртүрлі функцияларды қамтиды. Мақалада фантазия, фэнтези, сиқыр, қиял, екінші әлем түсініктерін әдеби түсіндірме сөздіктерден, философ Платон, Аристотельдің теориялық тұжырымдары, шетелдік және отандық зерттеушілердің еңбектеріне шолу арқылы түсіндірілді. Балаларға арналған фэнтези шетелдік және қазақ әдебиетіндегі ертегі-хикаялардың поэтикалық ерекшеліктерін, кейіпкерлер әлеміне, көркемдік жүйесіне мысал келтіре отырып талданды. Балалар әдебиетіндегі антропоцентризм көркемдік деңгейі де қарастырылады. Бұл барлық фантастикалық шығармаларға тән құбылыс. Қиял-ғажайып шығармалардағы осындай антропоцентрлік құбылыстардың әрқайсысына тән белгілерді ажыраттық. Фантастикалық шығармаларда сиқырға ие және тылсым күшті игеруші әйел образында беріледі, бұл сиқырды меңгеру деңгейімен сипатталады. Қазақ және ағылшын әдебиетіндегі шығармаларда да осы құбылыстың берілу тәсілі мен жолы қарастырылды. Зерттеу барысында герменевтикалық, компаравистикалық, салыстырмалы-тарихи талдау әдістері қолданылды.

https://doi.org/10.48081/AOWA1017

2025

Выпуск 1

ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті әйел образын жаңа қырынан суреттеген шығармаларға өте бай. Сондай шығармалардың қатарында қазақ әдебиеті тарихына жаңа леп әкелген «Шолпанның күнәсі» әңгімесі мен «Ұлпан» романы. Мақалада Мағжан Жұмабаевтың «Шолпанның күнәсі» әңгімесі мен Ғабит Мүсіреповтің «Ұлпан» романына салыстырмалы талдау жасалады. Талдау шығармалардың тақырыптық, идеялық, көркемдік ерекшеліктеріне негізделеді. Ұлттың анасы, ұрпақтың тәрбиешісі, әулеттің аяулысы болған қазақ қыздарының тағдыры айрықша суреттеледі. Шығармалардың әсерлі сезім мен жан толғауы секілді әсер беретін ерекшелігі, кейіпкерлер бейнесінің, образының тосындығы, туындылардағы ақындық тіл, кейіпкер ойымен астасып кететін толғаныстар шығармалардың көркем табиғатын тануға жетелейді. Әр адамның ішкі жан дүниесі нәзік те терең сезімдерге толы. Сол сезімдерді оқырманға жеткізе білу – автордың шеберлігі. Ішкі сезім иірімдерін автор көбіне психологиялық жайттар арқылы жеткізеді. Сондай психологиялық детальдар оқырманның жан дүниесін, жүрегін елжіретпей қоймауы мүмкін емес. Сондықтан да бүгінгі мақаламыздың негізі болып отыраған қос туынды әйел адамының ішкі психологиясының көрінісі. Қазақ әдебиетінде елеулі орны бар классикалық шығармалар саналатын «Шолпанның күнәсі» мен «Ұлпан» туындыларында әйел психологиясы мен нәзік болмысы анық көрінеді. Қазақ әдебиетіндегі аналар галереясын жасаған Ғ.Мүсіреповтің Ұлпан образы мен сыршыл ақын Мағжанның Шолпаны арасындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар бар. Мақалада осы ерекшеліктер шығарма үзінділерімен талданады. Мағжанның «Шолпанның күнәсі» әңгімесі мен Ғабиттің «Ұлпан» романы – әйел жанының психологиялық қатпарларын ашу арқылы қазақ прозасына жаңа бағыттың бастауына жол берді.

https://doi.org/10.48081/EDGO6589

2025

Выпуск 1